Tíminn Sunnudagsblað - 28.11.1965, Blaðsíða 2

UPPTÖK NAFNSINS
St'SAR BENJAMÍN
Fróðlegur og skemmtilegur hefur
mér fundizt greinaflokkur sá um
maonanöfn á íslandi, forn og ný,
er lauk í „Sunnudagsblaði Tímans"
í fyrradag. í næstsíðasta þættinum
(7. nóvember) er þó vikið að nafn-
gift, sem veldur þvi, að mig langar
ti; að gefa nokkra skýringu umfram
þa, sem þar er látin í té. Málið er
mér í rauninni eins skylt og verða
ma, þar sem um föður minn er að
ræða.
í greininni stendur: „Bóndinn á
Bakka, Hallbjörn Oddsson, sem að
vísu var aðkomumaður þar í sveit,
lét son sinn heita Sesar Benjamín
eftir stórhöfðingjum tveggja heims-
velda, fjarlægra í tíma og rúmi.“
Nú má reyndar deila um það, hvort
föðurland Benjamíns Ísraelíta hafi
nokkru sinni verið „heimsveldi", en
það er fyrir utan ramma þessa máls.
Hins vegar vill svo til, að mér eru
kunn tildrög þess, að áðurnefnd
nöfn voru valin á föður minn, en
þau virðast greinarhöfundi ókunn,
og er vel fyrirgefanlegt. Hallbjörn,
afi minn sagði mér endur fyrir löngu
söguna af þeirri nafngift, en skrifleg
frásögn hans fyrirfinnst einnig, og
þykir mér gaman að mega tilfæra
hana hér sem dæmi um það, hve
hæpið getur verið að láta annarra
smekk ráða, í þessu tilfelli sóknar-
prests. Ég tek frásögnina orðrétta úr
sjálfsævisögu Hallbjarnar. (Ársrit
Sögufélags ísfirðinga, 1964, bls. 172.)
Þar segir svo:
„Þá um vorið fluttist til mín
stúlka um tvítugt frá Vindheimum
sem vinnukona. En á Kvígindisfelli
og Vindheimum hafði gengið tauga-
veiki það ár, talsvert skæð, og dáið
úr henni, eftir því sem mig minnir,
þrennt, og sumt er lifði hana af,
varð örkumla. Það var talið, að veik-
in hefði rasað út og búið að sótt-
hreinsa. En nokkru eftir að stúlkán
kom að Bakka, lagðist hún í tauga-
veiki, eftir því er Sigurður héraðs-
læknir Magnússon, sem vitjað var til
hennar, sagði. Hún dó svo úr veik-
inni 24. maí. En daginn eftir fæddi
Sigrún, kona mín, sjöunda barn okk-
ar, Sesar Benjamín, sem ber fornafn
þessarar stúlku. Hún hét Sesselja
Guðrún. Nafnið Mar tók Sesar í
tólf ára siglingum erlendis. Stúlka
þessi var myndarleg og mjög vel
verki farin, og þann litla tíma, sem
hún var hjá okkur, féll okkur mjög
vel við hana. Séra Lárus réði eigin-
lega nafninu. Hann sagði, að Sess-
elja væri íslenzkað nafnið Sesilía,
sem svarar tii Sesar, og væru nöfn-
in latnesk. Hann um það.“
Þrjú síðustu orðin hygg ég að
leyni nokkuð á sér. Að vísu minn-
ist ég þess ekki, að afi minu hafi
sagt, að þau hjón hafi séð eftir nafn-
giftinni, en ég efast þó um, að þau
hafi verið alls kostar ánægð með
hana. Faðir minn hefur því við þessa
sögu að bæta, að Hallbjörn muni hafa
stungið upp á nafninu Gunnar eða
einhverju, sem byrjaði á Guð-, því
að síðara nafn stúlkunnar var Guð-
rún, eins og fyrr segir. En „séra
Lárus réði eiginlega nafninu,“ skrif-
ar Hallbjörn í endurminningum sín-
um, og finnst mér ekki ástæða til
að rengja það. Nafngiftin sú arna
má líka heita undantekning frá öðru
nafnavali þeirra hjóna á börn sín.
Þeim varð tólf barna auðið, og voru
þeim valin mjög svo skikkanleg nöfn
að minnsta kosti eftir því sem þá
tíðkaðist, að þessu einu undanteknu.
Var þetta þó á Vestfjörðum, þar
sem segja má, að sannkallaður nafn-
skrípafaraldur hafi verið landlægur á
þeim tímum. Þykir mér ekki úr vegi
að tilfæra hér nöfnin á systkina-
hópnum, og eru þau þessi, nefnd í
réttri aldursröð:
Sigurður Eðvarð,
Valgerður Friðrika,
Oddur Valdimar,
Ólafía Sigurrós,
Sveinbjörn,
Guðrún,
Sesar Benjamín,
Páll Hermann,
Hallbjörg Sigrún,
Sigmundur,
Kristey,
Þuríður.
Útlenzk nöfn koma þarna fyrir
að vísu, en þó yfirleitt sem síðara
nafn, og kann ég ekki að rekja til-
drög sumra þeirra. Sjálfur hét Hall-
björn öðru nafni Eðvarð. Benjamín
hét afi Hallbjarnar í móðurlið, sömu-
leiðis bróðir hans. Ýmis framantal-
inna nafna höfðu verið í ættum
þeirra hjóna, jafnvel um aldir, svo
sem Sveinbjarnar-nafnið (til dæmis
Sveinbjörn rektor, sem var ömmu-
bróðir Hallbjarnar, Sveinbjörn Þjóð-
ólfs-ritstjóri, föðurbróðir hans). Um
Kristeyjar-nafnið er aftui þess að
geta, að það er eitt dæmið um til-
raun til að sameina nöfn konu og
karls Ung var stúlkan tekin í fóst-
ur af hjónum, sem hétu Þórey og
Kristján Sá vinargreiði var launaður
á þann hátt að gefa meynni nafn
af báðum.
Eins og um er getið i tilvitnun-
inni að framan, tók faðir minn sér
ættarnafnið Mar á þeim árum, sem
hann var ungur í siglingum. Kom
þar einkum tvennt til Jafnfráleitt og
nafnið Cæsar (en þannig hefur hann
jafnan ritað það samkvæmt uppruna
þess) þótti heima á íslandi, olli það
honum engum vandræðum ytra. Það
gerði hins vegar eftirnafnið Hall-
björnsson Við gerðir vinnusamninga
erlendis, endurnýjun vegabréfa og
þess háttar, var það honum til baga.
Hef ég séð sum þessi plögg í fórum
hans, og er fróðlegt að kynnast því,
á hve breytilegan hátt það nafn
hefur gengið í útlendinginn. Annað
var föður mínum þó ekki síður í
huga: að koma í veg fyrir, að nokkur
þyrfti fyrir hans tilverknað að kenna
sig við Cæsars-nafn eftirleiðis. Hann
fékk „leyfisbréf til upptöku ættar-
nafns,“ dagsett 16. febrúar 1921 og
hafði þá valið sér nafnið Mar.
Fyrir það erum við afkomeíiour
hans honum innilega þakklátir.
16. nóvember 1965.
Elías Mar.
Mig langar til þess að hnýta því
hér við, þótt óskylt sé, að ég álykt-
aði ranglega, að Ibsensnafni á Vest-
fjörðum hefði verið sótt til norska
skáldsins Hinriks Ibsens. Drengur sá,
sem fyrstur hlaut þetta nafn, mun
hafa verið látinn heita eftir norskum
skipstjóra látnum.
Ennfremur er þess að geta, að ég
mun hafa rangnefnt konu Jóns Þórð-
arsonar á Jódísarstöðum.
J.H.
1082
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ