Tíminn Sunnudagsblað - 11.12.1966, Blaðsíða 10

Atómöld í úlfakreppu
Tiltölulega skammt er siðan mað-
urinn uppgötvaði eindasamsetningu
efnisins og gerði sér ljóst, hvílíka
orku getur að finna í leyndum þess.
Hann hefur samt sem áður nýtt þekk-
ingu sína af slíku hugviti, að hann
ógnar öllu, er lífsanda dregur. Skyndi
lega hafa ný og áður óþekkt vanda-
mál skotið upp kollinum og krefjast
úriausnar.
Þýzki heimspekingurinn Karl Jasp-
ers hefur ritað margt um tilvist
manna í skugganum af ægiguði tutt-
ugustu aldar, atómsprengjunni. Fyr-
ir tæpum tíu árum flutti hann er
indi í þýzkum útvafpsstöðvum, sem
hann nefndi Atómsprengjan og fram
tið mannsins. Erindi hans vakti mikla
aihygli og er lagt til grundvalJar
greinarkorni þessu, sem eigi er ætj-
að að skelfa lesendur heldur birta
þe m ljóslega, hvernig unnt væri að
afstýra atómstríði og þar með eyð-
ingu lífs á jörfiu.
Ný eyðingarvopn eru ætíð sögð
vera djöfullegar i'ítisvélar. Endur fyr
ir löngu hlaut fallbyssan slíka dóma,
og með sama hætti var kafbáturinn
fy i.-dæmdur í fyrsta heimsstríði. En
m.tðurinn samdi sig brátt eftir slík-
i ii) nýjungum. Atómsprengjan er
hins vegar gerbylting í hernaðar-
tækni Ásamt henni er maðurinn þess
megnugur að deyða allt kvikt í ríki
sr-u.
fækniatriði eru viðfangsefni sér-
fræðinga, staðreyndir eru viðfangs-
eíni almúgans. Bandariskir og rússn-
eskir valdamenn hafa sóað geipi-
m'klu fé til að auka birgðir sinar
af atómsprengjum og efla þar með
deyðingarmátt hinna ægistóru herja,
sem þeir hafa yfir að ráða. 6. ágúst
létu bandarískir hermenn
fyrstu atómsprengjuna falla á jap-
öósku borgina Híróshima. Hundrað og
sextíu þúsund einstaklingar urðu
dauðanum að bráð. Þremur dögum
siðar féll önnur atómsprengja á
Nagasaki. Deyðingarmáttur Banda-
ríkjaihers knúði Japana til uppgjaf-
ar. En sprengjur þær, er skóku heim
inn i lok annars. heimsstríðs, verður
að telja bamaleiktæki, ef miðað skal
ið atómvopn stórveldanna nú orðið.
Deyðingarmáttur atómsprengju, sem
valdhafar ríkja bjóða vísindamönn-
um að hanna og smíða á sjöunda tug
aldarinnar, er átta til níu hundruð-
falt meiri en deyðingarmáttur þeirr-
ar ófreskju, sem deyddi íbúa Hírósh-
hna. Árið nítján hundruð fjörutáu og
fimm var fflestum ljóst, hvílík ógæfa
'hafði dunið á hinum japönsku borg-
um, en mönnum brá vart í brún, unz
þeim var kunngert, að hörmung og
tjón af völdum sprengýanna yrðu
hvorki metin né mæld í tölum. Al-
þýðu er sagt, að þau fórnardýr geisla
virkninnar, sem þrauka í atómstríði,
mygli niður lim fyrir lim, þar til
dauðinn bugi hjartað að lokum. Vís-
indamenn lýsa í hreinskilni yfir, að
manninum sé unnt að tortíma öllu
lífi á jörðu.
Hinir spakvitru eðlisfræðingar, sem
bjuggu svo þægilega í haginn fyrir
uppvaxandi kynslóð, hafa tjáð okk-
ur sannleikann. Ásamt fleiri reit
Einstein, skömmu fyrir andlát sitt,
undir yfirlýsingu, þar sem getur að
lesa eftirfylgjandi orð; Sé vetnis-
vopnum óspart beitt í styrjöld,
hljótum við að álykta, að nokkur
hluti mannkyns bíði skyndilega
dauða, eftirlifendur þjáist af kvala-
fullum sjúkdómum og að lokum
hverfi allur vottur lífs af jörðu.
Sénhver hugsandi maður æskir af-
náms atómvopna. Stórveldisforingjar
segja sig reiðubúna að afstýra atóm-
stríði og leggja niður hervæðingu.
Ágreiningsefnið er eimingis þetta:
Samtímis afnámi atómvopna verður
óhjákvæmilegt að hafa eftirlit með,
eð ákvæði afnámssáttmálans séu virt
Og þeim hlýtt. Slíka hnýsni kæra
stórveldaforingjar sig ekki um. Og
þar við situr.
Sumir segja sem svo: Þó atóm-
vopn séu valdhöfum til reiðu, mun
enginn voga sér að beita þeim í
styrjöld. Jafnvel Hitler, sem lét á
hinn bóginn framleiða óhemju magn
af eiturgasi, þorði ekki að grípa til
atómvopna. Vopn eru ónothæf, ef
þau tortíma báðum styrjaldaraðilum
og virða hvorki víglínur né hugsjón-
ir.
Aðrir segja: Atómstríð er firra, og
sökum þess eru styrjaldir firra. At-
ómvopnum hlýtur að verða beitt í
heimsstríði, þar sem stórveldin eig-
ast við og barizt er upp á líf eða
dauða. Þess vegna hætta stórveldin
ekki á styrjöld. Þar eð atómstríð
væri í raun og veru ekkert annað
en aldeyðing hernaðaraðila, er nær
óhugsandi, að það dynji yfir. Við
erum skolli heppin! Styrjaldir eru
úr sögunni, og nú er okkur bezt að
leggja til atlögu við þau vandamál,
sem verða á leið okkar, þegar vopna-
burður er kominn úr tízku og menn-
irnir berjast hvergi nem'a í kvik-
myndum.
Þrátt fyrir ógnun atómsprengjiunn-
ar, heyr maðurinn styrjaldir enn
þenn dag i dag. VissuSega eru styrj-
Karl Jaspers.
aldir þessar smáskærur í saman-
burði við heimsstríð, en eigi að síð-
ur hafa þær uggvæn áhrif. Við skyld-
um ekki segja: Mennirnir munu ekki
heyja stríð, því atómsprengjan gerir
slíkt ókleift. í stað þessa skulum við
segja: Mennirnir gætu háð atómstyrj
öld. Eiga smáríkin að njóta þeirra
forréttinda að berjast sín á milli?
Þau fremja ofbeldi til að breyta rétt-
arstöðu sinni. Þau ógna máttar-
minni andstæðingum til að fá vilja
sínum framgengt. Þau kúga fjendur
sína af siðlausri grimmd til samræm
ls við hina aldagömlu reglu um auga
fyrir auga og tönn fyrir tönn.
Ef stórveldin blanda sér í deilur
smáríkjanna, er ískyggileg hætta á
ferðum. Rjúfi smáríki samninga
eða gerist sek um brot á alþjóðlegum
sáttmálum og grípi til vopna, þora
stórveldin ekki að knýja þau til
blýðni með hervaldi, einfaldlegá
vegna þess, að valdamenn geta ekki
komið sér saman um, hvor deiluað-
ila sé hinn seki. Öllu heldur gemýta
þeir smáríkjaerjur til að auka og
efla áhrifavald sitt. Ógnun atóm-
sprengjunnar leiðir því til hinnar
ævafornu stjórnarstefnu gjaldþving-
ana, slægðar og svika.
Ekkert stórveldanna æskir að beita
atómsprengjunni, en þau nota hana
sem hótun. Afleiðingin veldur undr-
un; Þvi betur sem stórveldin eru
búin atómvopnum, því síður geta þau
barizt, en samtímis eru vígvellir vin-
sælustu leiksvæði smáríkjanna.
Hvað ber framtiðin f skauti sér?
Stórveldin keppast við að friða heim-
inn, að minnsta kosti segja æðstu
foringjar svo vera, e-> fæstum dylst,
hvað fyrir þeim vakir. Valdhafar
1066
T 1 M 1 N N — SMNNUDAGSBLAÐ