Tíminn Sunnudagsblað - 11.12.1966, Blaðsíða 6

kviknuðu af hæfileikum þeirra og
djúpri þrá eftir því að geta lagt við
þá rækt. Ég leyfi mér að tilfæra hér
þrjár vísur, er lýsa hinni þrotlausu
innri togstreitu, sem þessir menn
áttu við að búa:
Því eitt eru draumar og útþrá
og sýnir
og annað skyldur og stönf
— og fátækir heimahagar þínir
hrópuðu í knýjandi þörf.
Sem góður sonur þú sinntir því
katli
og svar þitt var iðja þín.
Og búverkin heima við hús og
á fjalii
þig heimtuðu allan til sín-
En samt var sem ailtaf þér
brynni í blóði
þín bernska og knýði á dyr,
svo andvökuþreytan í logandi Ijóði
fékk )íf, eins og aldrei fyrr.
Orðið andvökuþreyta leiðir hug-
ann að stórskáldinu og bóndanum
Stephani G. Stephanssyni og And-
vökum hans.
Þeir menn, sem hefja sig til flugs
yfir amstur daganna, sorgir, stríð,
og sjúkdóma og „móta hið dýra feðra
gull,“ eru ekki aðeins gæddir skáld-
skaparhæfileikum heldur hafa þeir
til að bera vilja, seiglu og ósér-
hlífni, sem varla verður öðrum skilj-
anlegt en þeim, sem likt hafa reynt.
Enginn skyldi ætla, að alþýðufólk
njóti uppörvunar og stuðnings til
listsköpunar, fyrr en það hefur ótví-
rætt sýnf, að það býr yfir miklu
afli til slíkra hluta, og varla þá held-
ur, ef brýnni þörf þykir fyrir það
til hversdagslegri starfa. En sé þessu
fólki gefin náðargáfa eigingirninnar,
fer það sínu fram í þrássi við mann-
legar skyldur. Þeim er þá komið á
aðra.
í sambandi við listhneigt fólk ætt-
ar minnar get ég að síðustu þeirra
systkina, Halldórs og Helgu frá Lax-
nesi í Mosfellssveit. Hann Nóbels-
skáld, hún gædd tónlistarhæfileikum
og búin menntun á sínu sviði, en
hlédræg og lengi skyldum bundin við
heimili sitt og umönnun móður sinn-
ar á efri árum hennar.
Móðir mín, þá ung stúlka í Reykja-
vík, aðstoðaði við undirbúning og
gekk um beina í skírnarveizlu Hall-
dórs. Mikill fögnuður var yfir einka
syninum. Var hann alla tíð í miklu
eftirlæti og fór í flestu sínu fram.
Hann var friður drengur, skýr og
ekemmtilegur, hefur móðir mfn -sagt
mér, að foreldrar okkar Halldór*
bjuggu í sama húsi við Laugaveginn.
Var það löngu áður en ég slysaðist
lnn í vemldina. IfaHdór bjó við svo
mikið sjálfræði i bernsku, að hann
mun hafa skort þá ögun, er til þunfti
að ljúka námi við menntaskólann í
Reykjavík. Um námshæfileika hans
er ekki leyfilegt að efast.
í frávikum frá náminu skrifaðí
hann fyrstu skáldsögu sína, Börn
náttúrunnar. Þótti mér mikið til um
þá sögu, þegar ég var krakki. Hún
var svo rómantísk og langt fjarri því
lífi og fólki, sem ég þekkti í sveit-
um. Hugsa sér aðalpersónuna, Huldu,
uppeldi hennar eða uppeldis- og aga-
leysi, hennar, heimilisauð og þægindi
og ríka Ameríkumanninn, sem sner-
ist til dýrkunar á móður jörð og
þeirri stefnu að neyta brauðst síns í
sveita síns andlitis. Slíkt fólk, slíkar
ástir og stefnusveifíur óðu ekki uppi
í kringum mig norður í Öxanfirði.
Frásagnir móður minnar um Iista-
fólk, hagleiksmenn og embættis-
menn, auk þeirra, sem ólærðir lögðu
stund á margt, sem þjóðfélaginu
var mikils virði, svo sem lækningar
og líknarstönf — þessar frásagnir um
ætt okkar leiddu huga minn að þeim
grúa, sem átti sér hæfileika og
drauma, en féfek aldrei notið sín, sak-
ár óblíðra ævikjara eða sfeorts á
stefnufestu og sjálfshörku. Þessir
þegnar þagnarinhar hverfa í skuggá
skrautblómanna, sem breiða út krón-
ur sínar og skína við sól. Svo er
hinn smágervi gróður, sem eftir er
tekið, en aldrei nær að fullu þeim
þroska, er hæfileikar standa til, og
valda þar mestu ytri aðstæður.
IV- Borgfirzkir gestir.
Heimili fósturforeldra minna fyrir
norðan var í þjóðbraut og við ferju-
stað. Þar var þvj gestkvæmt mjiig
óg þingeyskum gestum fylgir mikið
skraf og glaðværð, og oft farið með
skáldskap, talað um bókmenntir og
stjórnmál — og náungann. Allt frétt-
ist, fátl er látið liggja í þagnargildi
og „hent að mörgu gaman.“
Þingeyskir ættingjar, vinir og kunn
ingjar og kunningjar þéirra, heim-
sóttu okkur hvenær sem leið þeirra
lá til Reykjavíkur, og þeir höfðu
þangað margt að sækja: Atvinnu,
nám, lækningar, erindrekstur ýmiss
konar og upplyftingu. Þingeyingar
voru alls staðar eins og heima hjá
sér og alltaf í essinu sínu.
En eftir að heimili okkar fluttist
til Reykjavíkur, komu Borgfirðing-
ar til sögunnar. Heldur voru þeir
hægari i fasi en Þingeyingar, en glað-
ir samt, létu fjúka í kviðlingum og
vom sagnamenn góðir, en sumir ágæt
ir, minnugir á gamlan fróðleik, ætt-
ræknir og áttbagabundnir, þó að at-
vikin hefðu hagað því svo til, að
þeir höfðu flutzt að heima, sótt hing
að lærdóm eða vinnu — setzt síðan
að hér. Magnús móðurbróðir minn
var steinsmiður og hlaut því að búa
þar, sem atvinnuskilyrði voru bezt.
Móðir mín lærði sauma, bæði karl-
mannafatasaum og léreftasaum, og
vann hér ung og fram eftir búskap-
arárum að saumum og kennslu i
saum. Guðríður var rjómabústýra, en
settist hér að búi með manni sinum,
sem var umsvifamaður, nokkuð breyt-
ingagjarn. Blómaskeið þeirra hjór.a
var, er þau bjuggu á Undralandi við
Reykjavík með fallegu börnin sín,
þar var tvilyft steinhús, aUstórt og
slétt tún, og þar átti Eyjólfur hæg-
ast með að sinna um hesta sína, en
hann var hestamaður góður
Þannig lágu ýmis atvik til þess, að
Borgfirðingar fluttust frá sínum
ógleymanlegu átthögum til hins hrað-
vaxandi bæjar, borgar í reifum við
sundin blá.
Þegar ég var barn fyrir norðan,
hlýddi ég oft á frásagnir mömmu unt
skyldfólk sitt og vini syðra og heyrði
hana rekja mmningar sínar frá Horni
1 SkorradaL Á unglingsárum hennar
fluttust foreldrar hennar að Ytri-
Skeljabrekku í Andakíl. Hún talaði
um Teita og Símona og Tótu á Bám
stöðum, fólkið á þeim bæ og Grím-
arsstöðum var henni mjög kært.
Ekki man ég lengur nöfn þeirra
Borgfirðinga, er komu sjaldan eða
kannski bara einu sinni eða tvisvar
til okkar, en utan míns allra nán-
asta skyldfólks, sem hafði mikil
samskipti við heimilið, man ég eiima
bezt eftir frænkum og fornvinum
mönnum, sem endurnýjuðu kynni sín
við hana, er hún var endurheimt að
norðan. Margréti Bjömsdóttur nefni
ég fyrsta, hún var í mörg ár nágrannj
okkar, og mikill samgangur milli 'heim
ilanna. Hún var frá Akranesi, en ein
af niðjum Teits vefara og þvi skyld
okkur mömmu. Maður hennar, Guð-
mundur, var Húnvetningur. Bæði
voru þau hjón einkar aðiaðandi, glöð
og þýð í viðmóti. Synir þeirra voru
Björn, eigandi verzlunarinnar Brynju
í Reykjavík, og Brynjólfur, sem dó
á unglingsaldri, ágætlega gefinn |
alla staði, efnilegur íþróttamaður.
Hann kom oft heim, því að mamma
las með honum dönsku. Skyndilegt
fráfall hans varð öllum, sem hann
þekktu, mikið harmsefni.
Þá nefni ég systurnar, Kristínu og
Jónínu Erlendsdætur, Magn-ússonar
frá Neðra-Hreppi. Jónjna kom miklu
oftar en systir hennar, og að því
skapi kynntist ég henni betur. Mér
fannst Jónína alltaf prúðbúin. Hún
var fríðleiks- og gerðarkona í sjón,
frjálsleg og létt í viðmóti, enda þótt
hún hefði reynt margt um dagana.
Dreng hafði hún misst ungan og
tregaði mikið. Iiún var kona Eggerts
Brandssonar fisksala. Þeirra börn
voru þrjú, Ásta Stefánsdóttir, stjúp-
dóttir, Eggerts, en hin systkinin heita
Fjóla og Leó. Öll eru þessi systkini
búsett í Reykjavík og gegna störfum
í apinbrri þjónlustu. Auk banka-
starfs hefur Ásta kennt írönsku.
Þá tilneM ég hér eina af þeim
borgfirzku konum, sem sjaldnar komu
og ég kynntist því minna, Sigriði frá
1062
tlMINN - SUNNUDAG8BLAÐ