Tíminn Sunnudagsblað - 14.01.1968, Blaðsíða 11

ENSK TÚNLIST FYRR Á ÚLDUM
Við íslendingar höfum löngum
haft alla okkar vitneskju urir menn
ingu veraldarinnar úr Danmörku.
Enginn skyldi vanþakka viðleitni
Kaupmannahafnar-íslendinga, sem
sannarlega lögðu sinn stóra skerf
í grundvöll hins frjálsa íslands
nútímans. Og þeir fluttu okkur
Andersen, Brandes og Grundtvig,
og komu okkur í samband við
Andrés Önd og Feminu, og svína-
steikin hefði áreiðanlega aldrei
tekið hér land án þeirra hjálpar.
Af tónlistarsviðinu rak hér snemma
á fjörur lífvænleg frækorn úr
garði Hartmans og Gades, og þótt
kuldaleg veðrátta stýfði oftar en
ekki blóm af veikurn stilkum, varð
jörðin aldrei söm og áður. Sumir
segja hana jafnvel eiga nægilegt
frjómagn nú orðið, að bera lágvax-
inn, harðgerðan gróður á þessu
sviði, jafnt við aðrar greinar menn
ingar og lista, og er vísast að svo
sé. í gegnum Danmörku, frá Þ\’zka
landi, komu svo snemma þær
fregnir, að þýzk tónlist væri sú
eina, sem mark væri á takandi.
Beethoven og kappar hans væru
þeir einu, sem í rauninni kynnu
eitthvað fyri> sér, og þótt einstaka
ítali væri að teygja úr sér, væru
slíkir strákar ekki annað en und-
irtyllur i herbúðum meistaranna.
Frakkar komu ekki til greina,
nerna þá helzt Berlioz, af því
hann þekkti Wagner persónulega.
Englendingar komust alls ekki á
blað, þótt þeir syngju It‘s a long
T Í M I N N - SUNNUDAGSBLAii
way to Tipperary fullum hálsi,
enda reyndist það írskt að upp-
runa. En svo koma aðrar heimild-
ir til skjalanna, og fullyrða allt
annað, og nú á síðustu árum er
smám saman að verða nýtt uppi
á teningnum. Það skyldi t.d. ekki
vera, að hinir háttvísu Bretar flíki
ekki stóreignum sínum að óþörfu?
Slíikt hefur aldrei þótt „the gentle-
man's way“, sk'lst manni. Þetta
eiga Pólyfónkórinn, Musica da
camera, úfcvarpið og fleiri vonandi
eftir að sanna okkur innan tíðar.
Þangað til verðum við að láta bók-
stafinn nægja og hefjurn lesturinn
því.
Löngu fyrir daga Elísabetar
fyrstu áttu Englendingar háþró-
aða tónmenningu. í kapellum
stríðsmannsins og landvinninga-
postulans Hinriks fimmta voru
margir snillingar að störfum, og
þótt nöfn þeirra flestra hafi
geymzt, frekar en höfunda íslend-
ingasagna, lifa margar anonymsk-
ar perlur frá þessum tíma. í einu
handriti, „The Old Hall Manu-
script", er þó getið höfundar
tveggja tónverka, Gloria og Sanc-
_tus, og er sá enginn annar en
„Roy Ifenry". Konungurinn Hin-
rik fimmti, sem í það minnsta
það skiptið hefur tekið sér hvíld
frá vopnaskakinu til að þjóna guði
sínum með sönglist. í öðrurn hand
irítum er þó getið fáeinna tónhöf-
unda annarra en konunglegrar
ættar (Hinriki sjötta eru einnig
eignaðar tónsmiðar) og ber þar
hæst Thomas Dammett, Leonel
Power og Forest. En sá brezkur
maður, sem hæst var hylltur sem
tónsnillingur á þessum tíma, John
Dunstable, á aðeins örfá verk í
enskum handritum, og ekkert und
ir eigin nafni. Skýringin er raun-
ar sú, að þótt hann væri bæði
fæddur og grafinn á Englandi,
bjó hann lengst af erlendis, var
meðal annars langdvölum í París,
við hirð hertogans af Bedford,
bróður Hinrik- fimmta. Við hirð-
ina í Burgund á hins vegar sjálf-
ur Dufay, sem oft er talinn mest-
ur tónsnillingur þessa tíma, að
hafa fölnað og frosið í framan
yfir leik Dunstables, „þvi hann
átti ekkert svo fallegt í sínum
fórum" (Martin le Franc: Champi-
on des dames). Flest þeirra fimm-
tíu verka, sem til eru enn frá
hendi Dunstables, fundust í Frakk-
landi og raunar víðar um Evrópu.
Um ævi hans er lítið annað vitað
en að fyrir utan tónskáldsfrægð-
ina var hann talinn hlutgengur í
hópi stjörnu- og stærðfræðinga, og
skrifaði nokkrar merkar ritgerðir
um slik efni. Eftir daga Hinriks
sjötta, sem á þessari öld trúar-
styrjalda og ófstækis lá 1 bókum
og stúderingum og mátti ekki blóð
sjá, hófust þær hörmungar, sem
kallaðar voru „rósastyrjaldir", æð-
isgpngin valdabarátta brezka aðals-
ins, sem lamaði enskt efnaliags-
43