Tíminn Sunnudagsblað - 05.05.1968, Qupperneq 18

BENJAMÍN SIGVALDASON:
ÞÁTTUR AF PÉTRIGUTT-
ORMSSYNI, HRAUNT ANGA
Þegar ég var innan við ferm-
ingu, heyrSi ég oft talað um Pétur
gamla Guttormsson, og lágu til
þess gildar ástæður. Rósa, tengda-
dóttir hans. hafði þá nýlega misst
mann sinn frá mörgum börnum.
Þar sem þau voru blásnauð, var
hún flutt á hreppinn með allan
barnahópinn. Man ég vel eftir þvi,
að Rósa dvaldist þá á heimili
mínu með yngstu dóttur sína nokk
urn tíma. Það var rétt eftir alda-
mótin. Þá mun það hafa verið, er
ég beyrði talað um Pétur gamla,
tengdaföður Rósu. En aldrei kom
mér þá til hugar, að um hann
yrði skrifaður sagnaþáttur.
En þetta fór á aðra leið. í 2.
hefti Sópdyngju er þáttur um
Pétur, ærið kynlegur og nokkuð
rótarlegur Hann er gerólíkur öllu
öðru sem til er eftir hinn glðgga
ættfræðing og fræðimann, Braga
heitinn Sveinsson, sem kenndi sig
við Plögu í Hörgárdal. Er óskilj-
anlegt þeim, er þekktu Braga og
háns alkunnu vandvirkni, að hann
skyldi láta þennan smíðisgrip frá
sér fara. Er það raunar sannfær
ing min, að Bragi hefði sjálfur
aldrei látrð prenta þennan þátt.
Hann fórst af slysföruni við Þjðrs-
'árbró sumarið 1949, er hann var
þar við smíði brúarinar nýju, en
annað hefti Sópdyngju kom ekki
út fyrr en nokkru síðar.
Þar sem ávallt skai hafa það er
sannara reynist, verða hér leiðrétt-
ar helztu villurnar í þættt þessum,
og síðan sÖgð saga Péturs, eftir
þeim heimildum sem fyrirfinnast.
Þáttur Braga byrjar þannig:
„Pétur hét maður, Gu -.ormsson,
frá Sunnudal í Vopnafirði, Gutt-
ormssonar. Hann fluttist ungur
norður i- 'Þingeyjarþing og bjó
um skeið. á Tlvappi i Þistilfjarðar-
heiði ogá Heiðarmúla á Öxarfjarð-
arheiði, en lengst af mun hann
hafa verið ’í vistum eða hús-
mennsku. Pétur þótti hinn mesti
illhryssingur í. skapi. Lítill var
hann vexti, skorpinn í andliti og
skuggalegur á svip.“
Við þessa klausu er ntargt að
athuga. Liggur nærri að segja
megi, að þetta sé allt rangt. nema
bæjarnafnið Hvappur, en þar bjó
Pétur tvö ár, svo sem siðar verð-
ur greint frá. f Heiðarmúla bjó
hann ajdrei. Þar næst ent í þælt-
inum tilfærðar nokkrar ófagrar
sögur af Pétri, sem eiga að sanna,
að hann hafi verið óþokkamenni,
sem er fjarri öllu lagi. Þegar
hann bjó á Hvappi, bjuggu
á næsta bæ, Hafursstöðum, hjónin
Jón Ágúsfinuson og Guðrún Ás-
bjömsdóttir. (Jón þessi var bróð-
ir langafa míns og Guðrún var
systir Ásu Guðmundsdóttur, sem
var stórauðug hreppstjórafrú í
Skinnalóni á Melrakkasléttu og
merk kona Úr því að þær voru
ekkí samfeðra, hefði verið réttara
að taka það fram, að þær voru
aðeins hálfsystur sammæðra. Þau
Jón og Guðrún áttu nokkur börn,
„og voru þau Benedikt og Kristín
þeirra elzt,“ stendur í þættinum.
Þótt það skipti kannski litla máli,
er rétt að geta þess, að þau voru
yngst sinna systkina, Benedikt 13
ára og Kristín 12 ára, begar Pétur
fluttist frá Hvappi. Þá er sagt. frá
því, að Pétur hafi hrætt böm þessi,
er foreldramir voru ekki heima.
Hvort sem sagan er sönn eða eigi,
þá verður að hafa það í huga, að
á þessum árum, þegar draugatrú-
in var í algleymingi, var það furðu-
algengt, að börn væru hrædd á
draugum á ýmsan hátt og þuríti
enga óþokka til, þótt ljótt sé frá-
sagnar. Til eru margar sannar
sagnir af þvi, að slíkt gat jafnvel
hent hina beztu menn. Það verð-
ur því ekki betur séð en slíkt at-
hæfi hafi verið algengt og lítið hafi
þótt við þetta að athuga í þá daga,
þótt í rauninni Ijótt væri. Algengt
var, jafn'’rel fram á þessa öld, að
foreldnar hræddu börn sín á draug
um eða djöfli, og átti það að gcra
þau þægari. Þessi saga Braga sann-
ar þvi hvorki til né fró um það,
að Pétur hafi verið illa innrættur.
Aldarinátturinn var nú svona, en
það var ekki Péturs sök.
Þá kemur sagan um það, að
Pétur hafi átt að fylgja stúlku yf-
ir Hólssand. Barst á þau blindbyl-
ur á leiðinni, og varð stúlkan úti,
en Pétur náði til bæja á Hólsfjöll-
um. Er sagt, að hann hafi skilið
við sfúlkuna i sæluhúsi á Sandin-
um En vafasamt er, hvort sælu-
hús þetta hafi nokkurn tíma verið
til. Gamlír menn kannast ekki við
það, og þess sjást engin merki.
Ef það hefur verið byggt, þá hef-
ur það verið hlaðið úr grjóti Þá
hefði grjóthrúgan átt að sjást, að
minnsta kosti. Gæti þetta því ver-
sýslumaður sjálfur drepið nokkuð
á mál Jóhanns og kæm í bréfi
til anars embættismanns. og lát-
iÖ þar þar orðum falla, að mála-
vextir he^ðu verið kannaðir, „auð
vitao með þeim árangri, að þetta
væri upp^puni úr Jóhanni “ Af þvi
er að ráða, að hann hafi verið sann-
færður um það fyrirfram, að saga
hans ættj litla eða enga stoð f veru-
leikanum Bréf Ingimundar hafa
samt áreíðanlega komið honum í
nok'kurn bobba. öll þau atriði, sem
þar var vikið að, voru þess eðlis,
að við þeim varð ekfei hróflað, án
þess að af risi hin hatrammasta
innansveitarstyrjöld, er margir
menn f öðrum byggðarlögum
hlutu riðan að dragast inn i. Get-
um má þvi leiða, að Jóhannesi
haifi hrosið hugur við slfferi orra-
hríð f héraðinu.
Ófeunnugt er, hvemig hann
brást við þessu, en svo er helzt
að sjá, að hann hafi ekki svarað
bréfum Inigimundar sfejallega.
Aldrei varð heldur af því, að
Ingimundur og félagar hans festu
kaup á hluta Sveins Guðmundsson
ar f Vigdísarstöðum, og þaðan af
síður kom til þess, að skorið yrði
úr því að lögum, hvort Jóhann
gæt; endurheimt einhvern hluta
jarðarinar eða aðrar eignir sinar.
Báðum var ásköpuð meiri mæða,
fyrirmönnum Kirkjuhvamms-
hrepps og sveitarplágunni. Enn
varð píslarvætti á útigangi hlut-
skipti Jóhanns bera 1 mörg ár.
330
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ