Tíminn Sunnudagsblað - 05.05.1968, Qupperneq 19

iS skröksaga ein, þótt ekkert verði
um það fullyrt. Þvi má skjóta hér
inn, að sæMiús var byggt á Hóls-
sandi síðar. Það var Jón Ámason,
læknir frá Garði í Mývatnssveit,
sem barðist fyrir því máli, nokkru
eftir að hann kom í héraðið árið
1921.
Á þessum árum, þegar Pétur
var uppi, var miklum mun meira
um ferðalög manna á milli bæja
og sveita en nú þekkist. Jafnvel
kvenfólk og unglingar lögðu á
heiðar og öræfi um hávetur, illa
búið og í tvísýnu útliti. Þetta fólk
hrósaði happi, ef það gat fengið
samfylgd manns, sem var dugleg-
ur ferðamaður og ratvís með af-
brigðum. Vitanlega gat það kom-
ið fyrir, að þetta ferðafólk upp-
gafst, þótt það væri í fylgd með
duglegum ferðamönnum. Og mörg
dæmi eru til um það, að þetta
fólk varð úti, þótt fararstjórinn
hefð; sig tii bæja. Munu slöc slys
sjaldan hafa verið talin sakarefni
eða þeim til saka færð, sem af
komst. Harðgerður og hraustur
maður getur lengi brotizt áfram,
Iþótt kvenfólk og þróttminni menn
gæ/ust upp á slíku ferðalagi.
Næst kemur sagan um það, þeg-
ar dóttir Péturs varð úti, og er
hún öll með hinum mestu ólikind-
um, likust þjóðsögu í reyfarastíl.
Ýmsar augljósar villur eru llka í
frásögninni og gæti þá fleira verið
irangt. Helztu missagnimar eru
þessar: Anna Stefánsdóttir er tal-
in húsfreyja að Ásmundarstöðum.
En kona með því nafni var ekki
til á þeim bæ á þeim árum. En
Þorbjörg Stefánsdóttir var til á
þessum árum, en hún átti ekfci
heima að Ásmundarstöðum, held-
ur Sldnnalóni. Þá er kona Bjama
Þorsteinssonar, borgara og hrepp-
stjóra á Raufarhöfn nefnd Abelína,
en hún hét raunar Anna Sigríður
Hjaltalín. Einnig er greint frá því
í þættinum, þar sem minnst er á
Jón stama, er bjó í Ilólaseli, að
þar hafi annar bóndi búið samtím-
i'S honum. En þetta er rangt, sam-
kvæmt húsvitjunarbók sóknarinn
ar, enda var þetta lélegt heiðar-
býli, sem ekki bar nema einn smá-
bónda. Annars er saga þessi öll
hin ótrúlegasta og raunar varla
prenthæf.
Sem dæmi um ónákvæmnina i
þættinum, má benda á það, að á-
kveðin ummæli eru höfð eftir
Ólafi Tómassyni vefara. En því
miður var hann andaður áður en
gerðist atburðurinn, sem hamn á
að hafa sagt frá.
Um síðasta slysið, sem þáttur-
inn greinir frá, er varla hægt að
segja annað en það að með engri
sanngirni verður Pétri um það
kennt. Hann lagði af stað frá Rauf-
arhöfn og ætlaði svonefndan Hóls-
stíg f för með honum var tvítugur
piftur frá Efri-Hólum, sem
þótti vel að manni og hinn efni-
legasti. Á miðjum Hólsstíg skipt-
ast leiðir. Önnur liggur suðvestur
heiðina og niður í Efri-Hóla, en
hin norðvestur í átt til bæjanna,
sem standa í námunda við Kópa-
sfcer. Brekku og Snartarstaða, en
þá var ekkert Kópasker til. Piltur-
inn ætlaði heim til sín, en Pétur
að Brekku. Á meðan þeir voru á
leiðinni versnaði veðrið, svo að
pilturinn bað Pétur að fylgja sér
niður fyrir Hraungarða. Það gerði
Pétur fúslega og skildi ekki við
piltinn fyrr en stuttur spölur var
eftir ofan í Efri-Hóla. Síðan setti
Pétur sig beint á móti veðrinu og
náði Brekku um kvöldið. Hann
hafðj þama tekið á sig gríðarlega
mikinn krók vegna piltsins, en
setti það efcki fyrir sig. En af
piltinum er það að segja, að hann
varð úti á þessari stuttu leið, sem
hann átti eftir heim til sín, eftir
að Pétur skildi við hann.
Það, sem hér hefur verið drepið
á og til tínt úr Sópdyngjuþættin-
um, er allt á eina bókina lært.
Þetta virðist allt eiga að vera Pétri
gamla til varavirðu.
Sá, sem þetta ritar, hefur heyrt
ýmislegt sagt frá Pétri Guttorms-
syni Samkvæmt þeim frásógnum
fer það ekki milli mála, að hann
hefur verið einstakt hörkutól, ó-
hlífinn við sjálfan sig og aðra, dug-
legUT með afbrigðum, kaldlyndur
nokkuð, en alls enginn óþokki.
U.
Þá er komið að því, að seg.ia
söguna af Pétri Guttormssyni,
byggða á þeim heimildum. sem
mér hefur tekizt að komast yfir.
Pétur fæddist að Þorgerðarstöð-
um í Fljótsdal hinn 11. október ár-
ið 1813. Foreldrar hans voru hjón-
in Guttormur Guttormsson og Þor-
björg Þorsteinsdóttir. Bæði voru
þau hjón af góðum ættum, Þor-
björg var af hinni alkunnu Mela-
ætt, sem surnir telja með beztu ætt
um á Fljótsdalshéraði, en faðir
hans var kjmjaður úr Vopnafirði.
Afi hans, Guttormur Guðmunds-
son, prests i Hofteigi, Ingimundar-
sonar, var talinn auðugur maður.
Hann bjó í Sunnudal, en lengst í
Fagradal í Vopnafirði, og er talið
að hann hafi átt nokkrar jarðir þar
í sveit. En í móðuharðindunum
missti hann auð sinn að mestu. Er
helzr álitið, að hann hafi látið jarð-
irnar fyrir matvæli, er heimQið
skortj mjög, enda var þá almenn-
ur skortur viða um land. Einhvers
staðar sá ég það i fræðibók, að
Guttormur Guðmundsson hafi dá-
ið sem hreppsómagi. Hefur hann
þá mátt muna fífil sinn fegri,
gamli maðurinn. — Guttormur
sonur hans faðir Péturs, mun haf
verið barn að aldri, er móðuharð-
indin gengu yfir. Hann fékk því
engan arfinn og varð að spila upp
á sínar eigin spýtur. Hann virðist
hafa verið ungur, er hann lenti
upp i Fljótsdal, og þar mun hann
hafa alið a’dur sinn, eftir því sem
bezt verður vitað. Þar eignaðist
hann góða konu af ágætum ætt-
um. Ekki var hér þó auðnum fyrir
að fara, því að bæði voru þau efna-
lítil. Ekki hefur verið athugað,
hvað þau Guttormur og Þorbjörg
eignuðust mörg börn, enda er það
utan við ramma þessa þátta'- En
það er áreiðanlegt, að Pétur ólst
ekki upp hjá foreldrum 9Ínum
Maður er nefndur Snorri Magn-
ússon og bjó að Víðivallagerði i
Fljótsdal. Hann tók Pétur í fóstur,
og þar fékk hann hið bezta upp-
eldi og náði skjótum þroska.
Snorri átti son þann, er Magnús
hét Þegar hann hafði aldur til,
kvæntist hann og vildi fá sér góða
bújörð. En þær virðast ekki hafa
legið á lausu í þá daga, því að
hann neyddist til þess að taka til
ábúðar heiðarbýli eitt efst á Jökul-
dal, sem nefnt er í heimildum
Brattagerði á Rana. Þar hóf Magn-
ús búskap og fylgdj Pétur honum
þangað, enda var hann farinn að
stálpast og orðinn duglegur smali.
Vorið 1828, þegar Pétur var
fullra fjórtán ára, var hann fermd-
ur af séra Sigfúsi Finnssyni, presti
í Hofteigi. Þá fær hann slíkan vitn-
isburð, að þess munu fá dæmi, að
piltur, serr. alinn var upp hjá
vandalausum, hljóti annað eins
lof. Ég hygg meira að segja, að fá-
ir stórbóndasynir hafi komizt til
jafns við Pétur á þessum vett-
vangi, í þá daga. — Vitnisburður
séra Sigfúsar er þannig:
„Kann rétt vel allan sinn krist-
T I R1 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
331