Tíminn Sunnudagsblað - 05.05.1968, Síða 21

árum var ekki neinn skortur á
vinmrféiki,v svo að „illhryssingar“
og gallagripi'r voru sjaldan nema
eitó ár í söniu vistinni, enda átti
slikt fólk oft erfitt meS að fá vist-
ir.
Fyrsta árið, sem Pétur var í
Sand'fellshaga, kynntist hann konu
efni sínu. Hún hét Guðrún Jóns-
dóttir og var frá Núpi í sömu
sveit. Þau gengu í hjónaband haust
ið 1841 og voru áfram í vinnu-
mennskunni á sama bænum. Vorið
1844 byrja þau búskap, Pétur og
Guðrún. Fengu þau til ábúðar heið
arbýlið Hvapp í Þistilfirði, og þar
bjuggu þau tvö ár, til 1846. Bú-
skapurinn á heiðarbýlunum yfir-
leitt var ekkert sældarbrauð. En
einkum var það bagalegt, hve
langt var í kaupstað. En næsti
kaupstaður var Raufarhöfn. Því
var það, að þau hættu b.úskapnum
ó Hvappi og fóru aftur vinnuhjú
að Sandfellshaga. Er svo að sjá, að
húsbændunum þar hafi ekki likað
illa við þau, úr því að þau voru
ráðin þangað í annað sinn.
Þótt ótrúlegt kunni að virðast,
reynist ógreiðara að rekja íeni
Péturs gamla hér eftir en hingað
til. Það stafar af því, hvað hjálp-
argögnin eru gisin, svo sem prests-
þjónustubækur og sálnaregistur.
Hann og fjölskyldu hans vantar
meira að segja á eitt allsherjar-
manntalið, sem tekið var á þessum
árum Hann hefur alveg gleym'd.
En samkvæmt öðrum heimildum
er þó vitað, hvar hann var þegai
•anntalið var tekið. Af þ^ssum
sökum verður hér eftir farið fljótt
yfir sögu.
Telja má nokkurn veginn fuil-
vist að Pétur og kona hans hafi
verið aðeins eitt ár í Sandfel'.shaga
að þessu sinni, því að nú losnaði
úr ábúð heiðarbýlið Hrauntangi á
Öxarfjarðarheiði, og fluttust þau
þangað. Mjög erfitt er að segja
um það vegna heimildaskorts hve
þau bjuggu mörg ár að Hraun-
tanga. En helzt verður að álítá, að
þau hafi búið þar fimmtán til ótján
ár. Um búskap Pétijrs í Hraun-
tanga er ekki annað kunnugt en
það. að hann bjargaðist furðan-
lega, án þess að leita sveitarstyrks.
Býlið er á miðri Öxarfjarðar-
heiði og á ferðamannaleið. Á þess-
um árurn var gríðarlega mikil um-
ferð um heiðina, bæði af umrann-
ingum og öðrum. Þeir, sem mest
slógu um sig á slíkum ferðalögum,
wru sendimenn, er báru bréf og
i
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
erindi á milli embættismanna og
hreppstjóra. Þeir fóru sveita sýslna
og landsfjórðunga á milli, ferðuð-
uist oft með miklu yfirlæti og töldu
sig eins konar umboðsmenn stoórn-
arvald-anna eða jafnvel kóngsi.ns.
Þegar þeir lentu í blindbyljum á
heiðinni, máttu þeir lúta lágt. og
urðu þvi fegnir að skríða inn i
kofana hjá Pétri. Öðru hverju
urðu umrenningar úti á heiðinni,
en þó sjaldnar en vænta mátti,
þar sem engan leiðarvísi var við
að styðjast Oft var það Pétn að
þakka, að menn komust lífs af á
þessum heiðarferðum. Hann iylgdi
mörgum ferðamanninum yfir heið-
ina i vondum veðrum og bjargaði
þannig Mfi margra.
Eftir að Pétur missti konu sína,
hættj hann búskap og var eftir það
á lausum kili. Var hann þá oft
fjármaður að vetrinum hjá ein-
hverium stórbóndanum, því að fáa
átti hann sína líka sem fjármaður
og yfirs'töðumaður. í stórhriðum
og blindbyljum kom han oft i
veg fyrir f járskaða með sinum al-
kunna hörkudugnaði og ratvísi.
Segir nú ekki meira af Pétri
gamla Guttormssyni, nema það, að
síðast átti hann heimili á Raufar-
höfn. Þar var þá eini kaupstaður
sýslunnar og kominn þar vísir að
þorpi. Hann var stálhraustur, þar
til hann veiktist af taugaveiki og
andaðist þar í þorpinu 11. marz
1868, 54 ára.
Þau Pétur og Guðrún eignuðust
nokkur börn. Sum fæddust í Sand-
fellshaga, en hin í Ifrauntanga. Á
þessiim árum var ungbarnadauð-
inn gíifurlega mikill, og olli þess-
um hormungum barnaveiki, kíg
hóst; og árið 1845 mislingar. Þess-
ar plágur lögðu margt barnið 1
gröfina i landinu. Vitanlega fóru
þessar plágur ekki fram hjá heim-
ili Péturs, því að nokkur börn
misstu þau, sum ung, en önnur
dálítið stálpuð. En tveir synir
þeirra komust upp og eignuðust
niðja. Þeir hétu Einar og Sigur-
jón Skal nú ldtið eitt frá þeira
sagt.
Fyret skal sagt frá Sigurjóni.
Þegar faðir þeirra hætti búskap,
fluttist hann niður í Öxaríjörð og
vair nokkur ár vinnumaður hjá
bóndanum í Akurseli. Á hverju
hausti var hann sendur i fjaillgöng-
ur suður í Hafurstaðaheiðj. Þar
var þá býli, sem nefndist Árholt,
og bjó þar bóndi sá, er Jón hét.
Hann átti dóttur þá, er Rósa hét,
og var hún á svipuðum aldri og
Sigurjón. Þau felldu hugj saman
og gengu síðan í hjónaband. Rósa
var myndarstúlka og bráðrösk til
allra verka Hún fluttist til Sigur-
jóns að Akuirseli, og voru þau þar
í vinnumennsku eitt eða tvö ár.
Giisbakki heitir bær í Öxarfirði o
hafð hann verið i sömu ættinni
500 ár eða lengur Var sú ætt
nefnd Langsætt, og var lengi auð-
ugasta ætt landsins. En sá auður
var tvístraður. Bóndinn í .Akurseli
var af Langsættinni og átti Gils-
bakka. Hann bauð nú Sigurjóni á-
búð á Gilsbakka fyrir nokkurra
ára dygga þjónustu, og varð það
að ráði, að hann flytti þangað með
konu sína. Þar bjuggu þau nokk-
ur ár til vors 1889. Þá þurfti ann-
að fólk af þessari frægu ætt að
fá jörðina til ábúðar, svo að Sigur-
jón varð að flytjast á burt Þá
fékk hann til ábúðar jörðina Borg-
ir í Þistilfirði. Það er ekki stór-
býli, en hefur reynzt sérstaklega
farsæl bújörð. Þar leið þeim hjón-
nm vel, og eignuðust þau fjölda
efnilegra barna. Sum börnin fædd-
ust á Gilsbakka, en hin í Borgum.
Það fór fyrir Sigurjóni eins og
Adam, að hann fékk ekki lengi að
hafa frið í Paradís. Þegar hann
hafði búið í B.orgum nokkuð á ní-
unda ár, fór yfirvöldum sveitarinn-
ar ekki að líða vel. Það vissu albr,
að Sigurjón var efnalitill, þótt
hanr, hefði bjargazt fram að þessu
með allan barnahópinn. En ef
hann missti heilsuna, já, ef hann
þó ekki nema yrði veikur nokkrar
vikur, þá hlaut hann að fara á
sveitina. Þennan háska varð að
koma í veg fyrir með því að drifa
hann burt, áður en hann var bú-
inn að vera þar heimilisfastur tíu
ár. Nú var gengið rösklega fráiii
í þvi að byggja honum út af jörð-
inni Og vorið 1898, eftir níu ára
búskap í Borgum, var hann flutt-
ur burt þaðan. Hann hafði leitað
fyrir sér um jarðnæði, eftir að
hann vissi að hann yrði látinn fara,
en gekk erfiðlega, því að engum
þótti álitlegt að leigja jarðnæði
sniauðum bónda með stóran hóp
ungra barna. En þó tókst honum
að fá byggt heiðarbýli á Meirakka-
sléttu, sem nefndist Grashóll Þau
hjónin fluttust svo þangað, og
heyrði ég Rósu segja móður minni
frá þessum flutningum. Ég man
ekki betur en hún segði móður
minni, að börnin hefðu verið niu,
hið elzta um fermingu, en hin ÖU
333