Tíminn Sunnudagsblað - 23.06.1968, Qupperneq 20

töluvert stundað róðra, bæði til
sel- og hnísuveiða. En þrátt fyrir
það, og veiðivonina þarna, fannst
mér hálf óhugnanlegt að ráðast
að algerlega varnarlausum skepn-
unum þarna í vökinni. En þó er
það einkum nú á seinni árum, að
mér finnst sem blóðbragð komi í
munninn á mér, þegar ég hugsa
um þá ægilegu slátrun, er þarna
fór fram. En það er þó að því
leyti óþarfa tilfinningasemi, að
hvalirnir voru hvort eð var ofur-
seldir dauðanum og þessi aðferð,
þótt harkaleg væri, varð til þess
að stytta dauðastríð þeirra.
Nú er ekki ólíklegt, að einhverja
langi til þess að vita, hvort ekki
hafi verið róstusamt manna og.
flokka á milli, meðan á bardag-
anum stóð. Þetta er eðlilegt, þar
sem til eru ýmsar sagnir um deil-
ur, og jafnvel annað meira, á
hvalfjörum.
Engin hvalsaga frá seinni tim-
um mun vera frægari en sú, sem
gerðist árið 1882, þrjátíu og sex
árum fyrr en sú, sem hér hefur
verið sagt frá. Sú saga var í minni
\ margra þeirra, sem enn lifðu 1918.
Þar var þó ekki um venjulega
hvalfjöru að ræða, þar sem stór-
hveli það. er þá var deilt um,
braut upp lagís á Eyjafirði, tvö
til þrjú hundruð metra frá landi
og var skorið þar í vökinni. Af
þeim hva'skurði spunnust löng og
illvíg málaferli. Um það hvalmál,
hefur verið skrifað í Árbók Þing-
eyinga fyrir þrem eða fjörum ár-
um. og vísast til þeirrar ritgerðar.
En ég á eftir að svara spurn-
ingunni um það, hvernig samkomu
lagið var við vökina 1918. í fáum
orðum sagt, fór þar allt ótrúlega
vel og friðsamlega fram, þó kann
það að hafa komið fyrir, að menn
hafi kastað smáhnútum hver að
öðrum, en ekki vissi ég til, að
nokkur erfði það.
Nú geri ég ráð fyrir, að önn-
ur spurning vakni í hugum ýmissa
sem þetta lesa. Urðu engin slys
eða óhöpp i sambandi við þessa
veiðiferð?
Því er fljótsvarað, að svo varð
ekki. En oft hef ég hugsað um
það síðan, að ekki hafj það verið
að þakka fyrirhyggju manna, held-
ur hafi einhver hulin verndarhönd
hvílt yfir þessu blóðuga verki
f þessu sambandi þykir mér
rétt að lýsa aðstöðu þarna og veðri
nokkru nánar en ég hef áður gert.
Ég sagði hér að framan, að norð-
an hríðarbylur hefði verið um
morguninn, og frost um eða yfir
20 stig. Ekki varð teljandi breyt-
ing á veðri um daginn, nema hvað
frost mun hafa farið vaxandi. Hríð-
in var svo dimm og renningskóf-
ið svo mikið, að skyggni var sjald-
an nema um einn kílómetri. Það
ligguir því í augum uppi, að það
var alls ekki hættulaust, kuldans
vegna, að híma við vökina í marga
klukkutíma. Enda fór fljótt að
bera á því, að kalblettir kæmu
í andlit manna. En brátt fannst
ráð til varnar því. Vörnin var í
því fólgin, að skornar voru sneið-
ar af spiki þeirra hvala, sem fyrst
veiddust, og síðan var volgu spik-
inu nuddað um andlitið. Þetta ráð
var óspart notað og dugði vel, og
mun engan hafa kalið til skaða.
Ég hef áður skýrt frá þvi,
hvernig menn röðuðu sér að vök-
inni, en hún var eftir áætlun
minni um þrjátíu metrar í þver-
mál. Hætta af skotum var því lít-
il sem engin. Einn maður tók sig
þó um stund út úr hópnum og
stóð alls óhræddur beint á móti
byssukjöftunum. En mörg óþveg-
in orð fékk hann að heyra á með-
an, og færði sig því fljótlega aft-
ur á sinn fyrri stað. Þessi maður
varð um þetta bil fyrir því að
blotna í annan fótinn, en það varð
til þess, að hann varð að fara
strax heim að Gásum og fá sér
þar þurra sokka. Þetta var eina
óhappið, sem ég vissi til, að yrði
þarna þennan dag, og gat varla
minna verið.
En að mínu áliti er langmesta
hættan, sem fólst í þessari veiði-
för, enn ótalin. En líklega hafa
fáir áttað sig á henni fyrr en
seinna, og sumir sjálfsagt aldrei.
En hver var þá þessi hætta?
Ég gat þess einhvers staðar hér
að framan, að lagísinn á milli haf-
ísjakanna hefði verið orðinn vel
mannheldur. Þótt svo vaeri, var
hann vitanlega tiltölulega þunnur
enn. Og þrátt fyrir vaxandi frost,
þykknaði hann hægar eftir því sem
meiri snjó setti yfir hann. En eðli-
lega dró þar fyrst í skafla í hríð-
inni. Hafísjakarnir við vökina voru
yfirleitt í'remur smáir, ©n í því lá
hættan. í hvert sinn, sem draga
þurfti dauðan hval upp á ísinn,
hjálpuðust menn að því eftir þörf
um, svo að það gengi sem fljót-
ast, og væru hvalirnir stórir, kom
geysilegur þungi á aðra rönd jak-
ans. Þegar búið var áð draga marga
hvali upp á sarna hafísjakann, fór
hann að síga, og sprakk þá lagLs-
inn frá honum. Þótt míkill hluti
hvers hafísjaka sé undir yfirborði
sjávar, eru því þó takmörk sett,
hversu mikinn þunga hann þollr
á toppinn, sem upp úr stendur,
áður en hann veltur. Og gat ekki
verið komið nærri þeim takmörk-
um, þegar margir margra smá-
lesta þungir hvalir voru komnir
á einn jaka? En sem betur fór,
kom ekkert slíkt fyrir, en sprung-
urnar í lagísinn töluðu samt sínu
máili.
Ég hef nú í stuttu máli lýst
þessari veiðiferð.
Að sjálfsögðu mætti margt fleira
segja um hana, til dæmis, hvern-
ig það gekk og hvaða kuldaverk
það var, að' mata framhlaðnings-
byssurnar i því frosti og þeirri
hríð, sem var. Menn skiptust á
um það verk. En ég vil segja, að
það er eitt mesta kuldaverk, sem
ég hef umnið á ævinni.
Ekki man ég glöggt, hversu
langan tíma tók að vinna hval-
ina, en þar sem enn var bjart
af degi, þegar það var búið, hefur
það varla tekið meira en þrjár eða
fjórar klukkustundir. Veiðiferðin
öll hefur þá staðið í fimm til sex
klukkustundir hjá okkar flokki,
en nokkru lengur fyrir Akureyr-
ingana og aðra, sem lengst áttu
að sækja. Allir flokkar höfðu feng
ið einhverja veiði, minnst einn
hval, mest fjóra eða fimm. En tal-
ið var, að þrír eða fjórir hvalir
hafi sokkið. — Meira var þá etoki
gert þarna þennan dag, og bjugg-
ust menn sem skjótast til heim-
ferðar.
Næsta dag var veður stillt og
bjart, en frost svipað, eða enn
meira, en daginn áður. Þennan
dag voru hvalirnir skornir. Fjöldi
fólks, bæði karlar og konur, kom
til að sjá hvalina og skoða hafís-
inn. Að loknum skurði dró hver
maður sinn hlut á sleða heim til
sin. Og veit ég ekkert meira sögu-
legt frá þessum degi að segja.
En saga hafíssins var ekki bú-
in, heldur aðeins byrjuð, því að
hafþök af ís voru fyrir Vestfjörð-
um, Norðurlandi og Austfjörðum
í sex til sjö vikur.
Um 20. íebrúar fór ísinn að lóna
frá landinu. Um það segir svo í
Öldinni okkar, bls. 161:
„ísa er nú tekið að reka frá
landi, svo að þess er vænzt, að
siglingaleiðir norður um land
500
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ