Tíminn Sunnudagsblað - 21.07.1968, Blaðsíða 13

,,Hdn giítist fynst Jóni Böðvars-
á$ni, fóstursyni Þórðar Jónssonar
í Fljótstungu. Þeirra synir voru
lón afi mifln og Einar, afi Stef-
ánis Jónssonar, sem frægur varð
fyrir bækurnar um Hjalta litla.
Én eftir þriggja ára sambúð missti
Mn mann sinn og giftist aftur
Böðvari Jónssyni, sem sennilega
hefur verið náfrændi fyrra manns
ins. Með honum á-tti hún Helga,
afa Halldórs Laxness og Guðmund
ar Sigurðssonar, sem kurinur er
af sínum gamaniþáttum, og Guð-
mund, sem ég heiti eftir. Hann
bað um, að ég væri látinn heita
nafninu sínu, þá kominn um sex-
tugt og ég vissi ekki, hvort hann
lifði nema tæpt árið eftir það. Ég
held ég hafi þá verið ófæddur,
er hann bað þessa, enda var eng-
an veginn ætlazt til að ég yrði
strákur, því mamma og pabbi áttu.
tvo fyrir. Ég átti að verða stelpa
og heita Ósk!“
Guðmundur brosir við, og seg-
ir, að hin kynsæla iangamma sín
hafi verið af mikilli skáldaætt.
„föðurbróðir hennar og afi voru
fræg rímnaskáld í Dölum. Með
afkomendum hennar hér í Síð-
unni var rík hneigð til að bera
ýmislegt \ið, þeir voru Iagvirkir
menn og söngelskir sérstáklega,
en fátækir voru þeir tíðast. Þetta
voru yfirták erfið ár. Möguleik-
arnir fyrir þá, sem ekki áttu
jörð til búsetu, voru dauðans litl-
ir: hrakningsvistir og hokur á
húsmennskukotum.
Afi minn, Jón, missti foreldra
sína báða ungur. Þau hafa að vísu
átt það mikil efni, að í sóknar-
mannatölum eru börnin sögð lifa
„af eigin fjám“ að foreldrunum
látnum. En Guðmundur afabróð-
ir minn, sem ég nefndi áðan, gaf
gömlum presti stúlfcuna, sem hann
unni, til að tryggja henni góð ævi-
kjör, lifði síðan sjálfur eins og
hálfgerður útilegumaður við fiski-
vötn frammi á heiðum.
En afi gamli trúlofaðist og gift-
ist norður í Miðfirði. Ekki hefur
hann þótt auðsældarlegur, því þeg
ar Miðfirðingar sáu, að konan
hans var orðin ófrísk, þótti þeim
ekki ná nokkurri átt, að barnið
fæddist bar, því þá ætti það sveit-
festi í Miðfirði. Náttúrlega voru
hrepparnir fátækir, en þeir vörð-
ust sveitarþyngslunum af öllum
kröftuim. IJngu hjónin voru flutt,
með aðstoð hreppsbúa, suður yfir
heiði. Það var lagt á fjallið í leið-
indaveðri, og svo þótti komið
nærri því, að stúlkan mundi ala
barnið, áð það var send ljósmóð-
ir með þeim. Það stóð heima, að
þegar amma náði loksins niður að
efstu bæjum í Hvítársíðu, þá var
hún búin að taka léttasóttina.
Afi og amma eignuðust miklu
fleiri börn síðan — samtals ellefu
— en aðeins fimm komust full-
orðinsára. Hin dóu öll í æsku,
vafalaust af skorti, slæmum húsa-
kynnum, lélegri næringu...........
Eitt þeirra, sem lifðu, var pabbi.
Þegar hann fæðist á Kolsstöðum,
er fátækt afa og ömmu svo mik-
II, að hann er reiddur þriggja
nátta til oddvitans í Síðumúla. Til
þess var fongin ung heimasæta á
bænum, Helga Hjálmarsdótbir, því
amma var ekki komin á fætur.
Nærri full dagleið er á milli bæj-
anna, og begar fór að líða á dag-
inn, varð barnið svangt og fór
áð hljóða af hungri. Stúlkan kunni
ökki önnur ráð en fara heim á
næsta bæ, ég vissi aldrei, hvar
það var, og biðja hjálpar. Henni
var fenginn saltkjötsbiti og Iátin
tyggja hann í dúsu, einhverja
tusku, og þessu stakk hún upp
í barnið. Því var pabbi vanur að
segja: „Það eru engin undur, þótt
mér þyki feitt saltkjöt bezt mata.“
Það urðu svo hjónin Eyjólfur
og Helga í Hvamrni, sem tóku
hann að sér. Þar var hann þangað
til hann var þrítugur og að sein-
ustu orðinn fyrirvinna þessara á-
gætu hjóna. Hygg ég, að hann
hafi notið þess til ævi'loka, hve
þarna var mikið lesið, rnikið spjall
að um hlutina, og bókmenntir,
skáldskapur og stjórnmál allt í
heiðri haft. Börn þeirra hjóna
voru öll framúrskarandi greind.
Sæmundur EyjóMson var fyrsti
langskólalærði búfræðingurinn
hér, guðfræðingur var hann líka.
Það var hann, sem orti Nú er glatt
í hverjum hól. Og margir kannast
við vísur Jóhanns Eyjólfsonar,
sem stundum er kenndur við
Sveinatungu.
Það er sjálfsagt merkilegt, að
fátæktin, sem þá ríkti í sveitum,
skyldi ekki ganga af bókhneigð-
inni dauðri. Afi gamli og amma
enduðu ævina í Ameriku, eftir að
hafa búið á tveimur smábýlum hér
heima, sem nú eru bæði í eyði.
í Winnipeg setti afi upp verk-
stæði og ár eftir ár voru auglýs-
ingar frá honum í blöðum þar, að
hann gerði við hvens konar bús-
hluti. Meðal annans man ég, að
þar stóð: „Geri við katla og könn-
ur, potta og pönnur.“ Ómögulega
gat hann þarna stillt sig um áð
ríma. Vestra þykir honum mest
við bregða, að nú fær hann borg-
aða sína vinnu. Heima hafði hann
verið undirlagður sífelldum beiðn
um um smáar og stórar smíðar,
en ekki var um að tala, að fátæk-
ir gætu horgað. Góðbændur áttu
hins vegar völ á svo miklum *
vinnukrafti, að þeir vildu ekki
greiða hvert handtak.
Systkini pabba fluttust öll vest-
ur nema Benónía, sem giftist Egg-
ert Gíslasyni í Leirárgörðum í '
Leirársveit.
Löngu seinna, þegar ég var
-kominn um tvítugt, buðu þessir
ættingjar mínir mér til sin og
vildu kosta mig á skóla. En pabbi
gamli hélt, að það væri komið nóg
af sínu fólki vestur, þótt ég væri
etoki að flækjast þangað líka. Af
vesturförinni varð því ekkert og
sjálfsagt engu tapað fyrir mig,
— ekki trúi ég því,“ segir pað
stoáld, sem nú yrkir hvað heitust
ættjarðarljóð, oft krydduð frýju-
orðum til þeirra, sem láta undan á-
ganigi erlendra aðila og sætta sig
við að ísland sé hersetið og í hern-
aðarbandalagi.
Því til eru þeir, sem streitast
með bogin bök,
þó bjóðist þeim uppgjöf í
skjóli og lokkandi friður.
Hvað tæpt sem þeir standa, hvað
krappt sem þeir verjast í vök,
þá vilja þeir samt ekki grafa
sig lifandi niður.
|
En það hafa fyrr verið skáld í '
Borgarfirði og meira að segja þau,
sem sýndu erlendu valdi mót-
stöðu. Frá Kirkjubóli er aðeins
hálftíma ferð niður í Reykholt,
þar sem Snorri gamli þrumar á |
hlaðinu, gróinn sára sinna. Og 1
fyrsti skóli á landinu var í upp-
hafi 11. aldar í Bæ í Bæjarsveit,
stoammt undan. „Hróðólfur hinn 1
enski kenndi þar nýkristnum Borg
firðingum að gegna prestsverkum,
kannske líka að lesa og skrifa. Svo
hefur komið heldur betur fjör-
kippur í menninguna, þegar Sæ-
mundiur fróði setur upp sikóla í
Odda. Hann er hálærður frá
Svartaskóla í bókmenntum Róm- 1
verja, en þeir fluttu aftur gríska !
menningu inn í ríki sitt rétt eins
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
565