Tíminn Sunnudagsblað - 06.10.1968, Qupperneq 21

um vair því ærinn sultur, en gott
aitlæti-
Þar var Hallgrímur þrjá vetur.
Á lausu blaði, er fylgir uppkasti
þáttar þessa, með annarri og við-
vaningslegri rithönd og öðrum lit
(uppkastið er ritað á bláan pappír),
stendur eftirfarandi grein, og hér
að mestu orðrétt tilfærð: Hall-
grimux var á Surtsstöðum, er hon-
um var í fyrsta sinn gefið jóla
kerti, og át hann það sjálfa jóla
móttina. Hann kvaðst ekki hafa vit-
að, hvað hann ætti að gera við
kertið. — Meðferð hans var sú á
mötunni af fyrstu kind sinni, er
hann slátraði, að hann lét gera úr
henni kæfu. Setti hann lifrina pg
bló'ðmörinn saman við kjöt- og
mörmaukið, og át svo kæfuna út
undan næsta vetur, er hann gekk
á beitarhúsin. .Átti hann kæfuna í
kollu, er hann geymdi í beitarhús-
unum. Hann var þá á Ketilsstöð-
um í Hlið.
„Vorið 1825 kom Hallgrímuir
vistferlum að Ketilsstöðum í Jök
ulsárhlíð. Hann var þá seytján ára
og ekki hærri en svo, að hann
náði meðalmanni undir hönd, og
orkulítill að því skapi, enda hafði
hann lengst af liðið mikinn sult,
eftir að hann kom austur. Hann
var pá og enn harla klæðlítill Al-
eiga hans var ein ær og einn geml-
ingur, er hann kom að Ketilsstöð
um.
Á Ketilsstöðum bjó Björn Sig
urðsson og Þuríður Björnsdóttir
sýslumanns að Burstarfelli. Kona
Björns hét Þorbjörg, og var dótt-
ir Stefáns prests (Scheviings) í
Presthólum. .. .“
Við þetta verður þó þá athuga-
semd að gera, að Þuríður, móðir
Björns Sigurðssonar á Ketilsstöð-
um, var ekki frá Burstarfelli, held
ur dóttir Björns, lögréttumanns í
Böðvarsdal, Ólafsonar, prests í
Kirkjubæ, Ásmundssonar. En
Björn var sonur Sigurðar Hallsson
iar frá Njarðvík, Einarssonar. Þor
björg á Ketilstöðum var áður gift
Eiriki bónda Grímssyni á Skinna-
lóni, og var þeirra son Magnús,
cand.theol. í Kaupmannahöfn.
„í Ketilsstöðum hafði HaJlgrím
ur aillgott fæði, en aftur á móti
mjög þreytandi vinmu, þar á með-
al erfiða smalamennsku á sumrin
upp um brött fjöll Á vetrum hirti
•hann þá fé og hesta móti öðrum
mannd, þannig að þeir gengu sína
vikuna hvor á beitarhús, en þá
hirii hinn 120 ær og sjö hesta
heima. Á hverju kvöidi áttu þeir
að mala fjárðong (tíu pund) af
komi. En svo voru þeir kraftalaus
ir, að þeir urðu að amnast það i
samlögum hin fyrstu tvö ár, sem
Hallgrímur var á Ketilsstöðum.
Enda þótt Hallgrímur hefði
betri viðurgerning á Ketilsstöðum
en áður, gat honum ekki farið þar
firam að vejti og kröftum vegna
kyrkings þess, er í hann var kom
inn af of langvinnum sulti, erfiðis
er á hann var lagt og einnig kíg-
hósta, er hann hafði þar um tíma,
svo að oft seldi hann því upp er
hann hafði borðað. Þannig gekk
hin fyrstu prjú missiri, er hann
var á Ketilsstöðum.
Fjórða missirið, eða annan -vet
urinn, sem hann var þar, þá rak
stóran hval þar út á sandinn og
kom töluvert af honum heim i
Ketilsstaði. Þá fékk Hallgrímur
fyirst að borða eins og þörfin
krafði, eftir að hann kom á Aust
urland, enda fór hann þá að taka
framförum og aukast vöxtur hans
og orka.
Hallgrímur var í sex ár í vist
á Ketilsstöðum eða til þess er hann
varð 23 ára. Þá vildu foreldrar
hans fá hann heim til sín. Haust-
ið áður en hann fór, seldi hann
því kindur sínar og það annað, er
honuim var óhægt að flytja með
sér, og þannig varð þá aleiga hans
þrjátíu ríkisdalir. Var það allur
gróði hans á Austurlandi. Hafði
hann þó engu eytt fyrir munaðar-
vöru. Og ekki hafði hann heldur
átt þá sældardaga, að það yrði til
þess að rýra eigur hans“.
VI
Nú er það hvort tveggja, að lok-
ið er að segja af herleiðingu Hal-
gríms og þar með af uppvexti
hans, eftir að hann fór úr foreldra-
húsum, svo og hitt, að þrotnir eru
þeir kaflar þáttarins, er Kristján
Jóin'asson skrifaði upp eftir Hall-
grími sjálfum á Narfástöðum, átt-
ræðum öldungi. Hef ég haft hér
á þann hátt, að ég hef tekið upp
kafla orðrétta, langa eða skamma,
og eru þeir allir auðkenndir með
tilvísunarmerkjum. Hins vegar hef
ég fellt niður nokkuð af frásögn-
inni, mest til þess að gera lengra
mál styttra, og í sumum tilfellum,
þar sem var svo hvað öðru líkt,
að ekki var beinlínis þörf fyrir að
taka það með En eins og segir í
greinargerð Konráðs, bætir hann
svo við tveimur sí'ðustu köflunum
til að. gera þáttinn fylki. Hinn
fyrri þeirra heitir Heimför Hall-
grims óg U'm bústaði hans, en hinn
síðari Taldir hinir næstu niðjai
Hallgríms. En eins og ég sleppti
með viija •‘vrsta kafla þáttarins, .
Uppruni Hallgríms og ætt. svo
mun ég og ekki heldur taka með
þennan síðasta Vi] ég þó eigi láta
hjá líða að geta þess, að þeir tveir,
— upphaf og endir ritgerðarinnar
eru þó forvitnilegasti hlutinn, að
minnsta kosti frá sjónarmiði fræði
mannsins. Hins vegar taldj ég
þeirra ekki þörf vegna sögunnar.
en óhjákvæmilega hefðu þeir
lengt þetta mál mjög Má og á það
benda, þeim er eftir vildu sýna að
viða má fá upplýsingar um ætt
Hallgríms í rituðu máli, þar eð
hann er kominn af einum hinna
allra fjölmennustu og sterkustu
ættstofna, þingeyskra
En allt um það — við skulum
fylgja Hallgrími svolítið lengra.
Við skulum fylgja honum heim!
Og nú er það Konráð 'sem einn
segir frá:
„Hallgrímur segir ekkert af
heimför sinni. Hann kom að aust-
an vorið 1831 og var síðan á Hraun-
koti til vorsins 1835 Vigdís, móð-
ir hans (f um 1777), andaðist á
Hraunkoti 3 september 1834 Vor-
ið eftir (1835) brá faðir hans búi,
enda kominn um sextugt (f. 1775).
Hóf þá Hallgrímur búskap á
Hraunkoti og kvæntist það ár. 21
september, frænku sinni, Sigriði
Illugadóttur frá Baldursheimi.
Bjuggu þau á öllu Hraunkoti til
vorsins 1839. Það vor hafa þau
flutt að Hallbjaraarstöðum í
Reykjadal, er Jónas, bróðir Hall-
gríms, er átti Guðrúnu Þorsteins-
dóttur frá Geiteyjarströnd og var
seinnd maður hennar, flutti bú sitt
frá Hallbjarnarstöðum að Hraun-
koti.
Á Hallbjarnarstöðum bjuggu
þau Hallgrimur og Sigríður gcðu
búi í 21 ár eða til vorsins 1860
Þaðan fluttu þau á hálfa Kálfa-
strönd við Mývatn það vor. en
bjuggu þar aðeins tvö ár eða til
vorsins 1862. Fluttu þá bú sitt að
Hofstöðum í Mývatnssveit og
bjuggu þar til vorsins 1867 Frá
Hofsstöðum fluttu þau að Helga-
stöðum í Reykjadal og bjuggu þar
síðan móti séra Jörgen Kröyer önn
ur fimm ár eða til vetrarins 1872
Eftir það fluttu þau að Garði í Að-
aldal og bjuggu á hálflendu peirr-
ar jahðatf móti Þo»grími Halldórs-
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
789