Tíminn Sunnudagsblað - 19.01.1969, Blaðsíða 13

Stefán Jónsson í Hlíð:
Barnsfaðir Ásdísar
frá Kolmúla
í langri og ýtarlegri frásögn í
Sunnudagsblaði Tímans, 6. og 7.
tölublaði á fyrra ári, hefur Sig-
steinn Sigurbergsson gert niðjum
Ásdísar, formóður sinnar, svo
'greinileg skil, að Benedikt fró Hof-
teigi hefur í 16. töiublaði fært
greinarhöfundi þakkir fyrir frS-
sögn hans. En barnsfaðir Ásdísar,
Arngrimur Jónsson, er svo sögu-
leg persóna, að gera verður hon-
um meiri skil en gert er í frásögn
Sigsteins. Með þvi móti verður
mönnum ljóst, hvort dómur séra
Hjálmairs um, „að hún hafi fallið
með þeim líðilegasta strák, sem
fást kunni í nálægum sveitum,“ er
á rökum reistur.
Sögulegur ferill Arngríms byrj
ar um 1814. Þá er hann 19 ára
'gamalil, dæmdur til 3 sinnum 27
vandairhagga refsingar fyrir lög-
brot. Eftir það er hann náðinn vist-
maður að Kolmúla. Þar gerir Ás
dís heimasæta, þá innan við tví-
tugsaldur, hann að friðli sínum
og fæðir honum barn 1817. Vegna
þessa verður Arngrí'mur sekur
um lauslæti, framið í fyrsta sinn.
Árið 1820 er Arngrímur til heim
ilis á Hafranesi- Þá fæðir Ásdís
honum annað barn, veldur það
brot þyngri fjárútlátum en hið
fyrr-a vegna endurtekningar á sömu
sök.
Á þessu sama ári 1820 er Arn
grímur dæmdur af sýsiumanni
Tvede fyrir þjófnað tii ævinlegs
erfiðis í Kaupmannahafnar tukt-
húsi. Landsyfirréttur breytti dómi
sýslumanns í þriggja ára þrælk-
'un við festingarerfiði í Kaup
mannahöfn.
I þessu máli var lagður fram
vitnisburður tveggja presta um
Arngrím. Var hann á þessa lu.nd:
„Mjöig svo illa uppalinn og upp-
fræddur — en óráðvandur að nátt-
úrufari.“
Þannig stóðu sakir Arngríms,
þegar séra Hjálmar gifti Indriða
og Ásdísi 1822, og hún þá að falli
bomin.
Ekki verður því neitað, að prest
ur hafi haft full rök fyrir þeim
ummælum, sem hann hafði um
hjónaefnin í vígsluræðunni al
kunnu. Hispurslaus hreinskilni
séra Hjálmars á þeim stað og þeirri
stundu, er af mörgum honum til
lýta lögð, því að hann virðir að
vettugi mólsháttinn: „Oft má satt
kyrrt liggja“.
Ásmundnr Arason, systursonur
Ha'llgiríms í Sandfelli, bjó ekki í
Hlíð, byrjaði búskap í Vík og býr
þar 1816. Kona Ásmundar var
Ástriður Sigmundsdóttir frá Holt-
um á Mýrum. Hjá þeim var Sig-
ríður, systir hennar. Með henni
eignaðist Ásmundur framhjátöku
barn 30. marz 1821 — skírt Vil-
borg. Skömmu siðar, 5. apríl, fæð-
ir kona hans dóttur, er skírð var
Ingibjörg. Kemur hún fram í frá
sögn Sigsteins. Þegar Sigriður
kemur aftur í sveit sína vorið
1822, ex komu hennar í Einholts
só'kn minnzt þannig: „Átti barn
30. niarz í fyrra austur í Lóni með
manni systur sinnar, sem er hennar
fyrsta lausa'leiksbrot, en hang ann-
að hórdómsbrot."
f Kam'bshjáleigu í Hálslþinghá
búa hjónin Jón Jónsson og Mar-
grét Erlendsdóttir, hjá þeim er
dóttir bónda, Guðrún, 20 ára. í
þetta heimili kemur Arngrímur,
að l'O'knum áðurnefndum þriggja
ára refsidómi, um 1825. Fyrsta
verk hans þar, sem í frásögur er
fært, er það að gera heimasætuna,
Guðrúnu Jónsdóttur, þungaða. Til
þess að það reiknist honum ekfei
sem í þriðja sinn framið lausa-
leiksbrot, tekur hann þann kost að
kvongast Guðrúnu aðeins áður en
barn þeirra fœðist 2. desember
1826. Talið er, að börn þeirra hafi
orðið fimm, hið síðasta fætt 1835.
Búskaparhokur þeiirra var í Stekkj
arhjáleigu.
Þó Arngrímur eignist heimili,
konu og böm, eru þeir vankant-
ar í skap'gerð hans enn sem áður
fyrri. Nábúi hans, Jón Pálsson í
Bjargarrétti, kærir Arngrím fyrir
þjófnað og hneykslanleg mök við
konu sína, Ingibjörgu Antondus-
dóttir. Segir Jón, að hann hafi séð
þau saman í sæng. Sama segist
Þorlákur, sonur þeirra, hafa séð
öðru sinni.
Mál þetta var tekið til dóms í
landsyfirrétti 1836. Hórdómssökin
var felld niður vegna vöntunar á
hlutlausum vitnum. Úr þjófnaðar-
sökinni varð fremur lítið, en saik-
arkostnað var Arngrímur dæmdur
til að greiða.
Arngrímur andaðist á heimili
sinu 1843, talinn þá 48 ára að
al’dri. í Ættum Austfirðinga fær
hann kenningarnafnið „glæpamað-
ur“.
Þorlákur frá Bjargarrétti flytur
frá Tittlingi á Berufjarðarströnd
að Bæ í Lóni 1847 með konu sína,
Vilborgu Guðmundsdóttur, og for-
e*ldra sína, Jón og Ingibjörgu áð-
urnefndu. Það vefcur athygli, að
með þeim kemur fósturdóttir, Kat-
rín Hansdóttir, eflaust dóttir Arn-
gríms í Stekkjarhjáleigu. Lítur út
fyrir, að hún lendi þar í fóstur af
vinsemd við móður hennar, er
heimilið í Stekkjarhjáleigu leysist
upp eftir lát Arngríms. Þorlákur
fluttist frá Bæ að Hraunko'ti, en
þaðan fluttist hann með fólk sitt
1858 austur á fyrri slóðir. Vilborg,
kona hans, var föðursystir Sigfúsar
er síðar bjó 1 Víðidai.
Þótt til séu munnmælasagnir
um þetta fólk, verður þeim ekki
flífcað 'hér .
Lýkur þá þessari fiásögn.
r ■■■■ - ■■■■" ■■■■
Þeir sem senda Sunnu
dagsblaðinu efni til
birtingar, eru vinsam-
lega beSnir að vanda
til handrita eftir föng-
um og helzt að láta vél-
rita þau, ef kostur er.
Ekki má þó vélrita
þéttar en í aðra hverja
línu.
IUIINN - SUNNUDAGSBLAÐ
45