Tíminn Sunnudagsblað - 29.06.1969, Blaðsíða 9

í þessu samsafiai af aiuiima'sitia
sniakkii.11
í þiessari gireán tætiir Þárberguir
í suirwiUir „heimsp'eki“ nazismaes
og baráttuaðferðiir bams. En rnú
byrjiar hann að rita hima afar lömgu
grein Kvalaþorsti nazista, sem er
byggð á skýnsilu Mar'leys og ýms-
um öðrum heimildum, meðal anm-
ars enskum og sk'andiiniaiviskium
Möðum. Með þessari ýtarlegiu
gireim sýndi bamn ísleindinigum imn
í heCLiviftá nazismiains, lauk upp
skrípalieiknum við rébbarhöldin í
Leipziig og færir rök að því, að
m'aziist'ar hafi sjálfiir kveifct í rífcis-
þimghúsinu. Þýzka nOfcisstjórmim
höfðaðá mál á bemdiur Þórbergi
fyrir að fciaila Hitlei „sadistamm á
kanzliarastólnu.m þýzfca". Héraðs-
diómur sýknaði hann aif þessari
ákæru, em hæstirébbur sakfeildi
hanm og dæmdi hanm tiil að greiða
200 fcróma sekt eða siitja í tvo
m'ániuði í tukfhúsi að öðrum kos'ti.
Það sagði Stefán Jóhanm Stefáns-
son, sem var verijiandi Þórbergs,
að væri með fuiliri vissu ramgur
dónnur. Vísir og Morgunhliaðið
hófu árásir á Þórberg fyrir 9VTvirð
ingar um þýzku þjóðina, sem
fcammski gerðu nú ekki svo mikið
tiil. því að Þórbergur væri imaður,
seun emiginin tæki mark á. En jafm-
framit var þess gatið, að hamn væri
lanigit komimn mieð að spiila verzl-
umiarsam'ningi miillli þjóðamma.
Þessum rmglurum svaraði Þórberg
ur á ágætan hábt með greiminmi
Maðurinn, sem enginn tekur mark
á. (Alþb.l. 3. og 5. marz 1934).
SkyldaT þessurn greimum eru Hin
rauða Vín (Allþ bl þ 17. febr.
1934) og ^tvinnuleysið í þriðja
ríkinu (Nýja dagbl. 5. og 6. maá
1934). Urn deiilumállið fasiismi og
sósMi'smi ritaði Þórbergur eiminig
greimarnar Tvæi þjóðir (Bamð'iir
peimmar 1935), þar sem hanm ber
saiman Rússiand og Þýzkai'aind. og
Blessun einræðisins (Aílþ.bl 25.
ílebr. 1936), þar sem hamn segir
tfrá aifrefcum fiasismainis á Íbal'íu.
Efcki má gleyma bveimur ribgerð
uim, er Þórberaur samdii á þessum
árum. Fyrst bei að mefna hi'na
snjötlu árás hans á lágkúruskap
íálemzikirair Máðamjamn'skiu, Á guðs-
ríkisbraut dðumn 1933) og svair
harns við ritdómi Boga Óiafssonar
um Alþjóðamál og máileiysur,
Svona á ekki að skrifa ritdóma
{Iðuran 1934)
Árið 1934 var Þórbeugur feng-
imn til þess að saifma tl héraðs-
sögu Ausbur-Skaffaifel'lsöýsl'U. Sú
sagia hefur atdre'i fcomiiið á pirent,
en tvær greiiimar bin'tusf, Með
strandmenn til Reykjavíkur (Ið-
umn 1934) og Ströndin á Horni
(Dvöll 1934). Þeitta eru hvoirt
tveggja ágætar og láesiliegair frá-
saigmiir.
Suiniariö 1934 hélt Þórbeirgur
svo af Sbað til fyrirhieiibma llandsiims,
Sovétríkjanna í bók simmi Rauða
hættan (1935) lýsir hamn því, seim
hamn sá og heyrði í ríki sósíal-
ismarns. í þessari bók simni Mand-
ar hamn samian frásögnum í lóbt-
um gamanstil um ýmisa smáat-
burði, er fyrir hamn koma í ferða-
lagiimu, ýtariegum lýsingum á ýms-
uim fyrirbærúm í Sovétlýðveldun
um, svo sem sjúfcrahúsum, menn-
ingargörðum, skólum, barnahæl
um, hvildarbeimilum, söfinum,
viimmutímanum, dómstólum og rétt
amfairi, sköttumum og giftimgarskrif
stofum og loks hiugieiðimgum um
það, sem haran sá og heyrði í þes9u
fyrirlheitna landi, rituðum í eldleg-
um spámanmsstil. eins og hinir frá-
bæru kaflar urn baráttuna gegn
trúarbrögðunium og rauðu hætt-
una. Himn síðarnefndi ber anda-
gift bams og röfcvísi fagurt vibni.
Uim fóllkið í Sovétríkjunum segir
Þórbergur meðal annars: „Fól'kið
be'fur fengið nýja trú, öðiast nýja
volduga fyl]>ingu. Það hefiur feng-
ið óbifandi trú. sem engir vi'ndar
fá sfeekið, á þennan beim og þetta
tíf, trú á rnábt mamnsins, á heims-
byltiimgu hirana sta'rfandi stétta, á
uppbyggingu fyrirmyndarþjóð-
félaigs, á sköpun nýrrar memraimg-
ar, á samstarf og bræðralag alra
þjóða. Þessi jákvæða, virka afstaða
tif Mfsiinis, þessi eödlegi áhugi fyr-
ir viðfamgsefmi dagsiras í dag og
á morgun er eitt af mörgu óvæmtu,
sem vestrænm ferðamaður brýtur
við biað í hugmyndafræði sdmni
um þroslkiamöguleifca miamnsimis,
þegar hamn fcemur till Sovófclýðveid
amnia“.
Þótt Rauðu hætbunmi væri yfir-
leitt ved bekið, gagmrýndi Ragnar
E. Kvaran bama fyrir skort á hlut-
ieysi. Því og öðru svaraöi Þórberg-
ur roeð Roniantík Rauðu hættunn-
ar.
Vorið 1937 gaf Þórbergur út
tvær áframihaidamdi kemnsluibælk-
ur í esperan'to, Esperanito I. iestir-
arbók og Esperanibo II. málfræðli.
Næsta haust bað rífcisúitvarpið
Þórberg að flybjia erindi í útvarpið
í tMeflni af fiimmtbugsafirraælli Stef-
áns frá Hvítadail. Þó rbergur flutíbi
þá fymrffiesbra, og fj'öGluðu 'þeúr uim
llíf sfcáMisiims í síidimni 1912, ásamlt
þeiirn höfuðsmillingum, Tryggva
Svörfuði, Sveini skáMa og Þór-
bergi. Fólki lí'kaði erindiin vei og
Þórfbergur féfck hrós fyriir. Þeúba
voru tildrögin að íslenzkum aðli,
sem Þórbeirgur virðist hafa byrjað
að iriita þá þegar um haustið. Lauk
h'amn bófcinmi á óvenju skömmum
tímia, þvi að hún kom út smemirma
mæsta árs
ÍSlenizbur aðaffl er ástarsaga og
gremir frá hjartaskierandi hiriinig-
sóli Þórberg's fcrmigum „eískiuna
sína“ Veiturinn áður haifði hiann
orðið ástfaingiinin í stúlfcu norðam
úr Hmtafirði, sem bjó í sama húsd
og haimn. Han-n ætlaði að sýna
hemni Síríus upp um þaikgluggainm
sinin og láta „eitthvað gerast“. En
það gerðist aidrei meitt. AMar fyr-
irættenir f&ngiu emdi í tvMígamdi
aðgeirðarieysi. Og um vorið féir
hún heiim til sín Eftir það leið
Þó'tbengi „eims og sjáillfs morð-
iiragj'a í yztu myrfcrum". En fyrir
heppni tókst honum að koma sór
í veigavinmu og það eimmitt norð-
ur í Hrútafjórð Og fullu'r af bjairt-
sýnum fyrirheitum um. að nú skuti
eitth'vað gemast, þrammair hann á
vit etskunnar sinnair En kjarkur-
imm bitor alltaf þegar á herðir, og
loks flýr hann þetta belvíti upp-
burðarleysisins og fer í síid á
Siglufjörð og Akurevri. Þar hrær-
ist hainn í 'ýriSkri stemimmigavímu
rraeð félögum sínum skáMm'emm-
um og lífsvizkuspekingum. Um
haustið heidur hanm svo af Stað
áleiðis heim með Hólum. En hann
fer aMmei lengra en á Strandi-r.
Þar laumast hann í land og he'ld-
ur stikandi sfcrefum suður í Hrúta-
fjörð til að hitta elskuna sína.
Haran heitir því með sjálfum sér
•aö tóta nú efcki síðasta tæfcifœrið
ganiga sér úr greipum En allt fer
eiins og áður: „Ég stóð al't í einu
við vegamótin, þar sem lítil gaba
llá úr þjóðbraut heim að blessuð-
um bæmum hemmair. Héðan var að-
eims tveggja tffl þriggja mínútna
gamgur upp að þessu ástfagra höfð
imigjasetiri. Þarna blasir við liitto
brefckan, sem Við sátum í undir
sól og beiiðd í sumar. Nú er hún
Meiik. Þarna er fagira liautim með
sólieyjiuimum og fíflumum. Nú eru
þau dáim. Og þarma stena glugg-
arnir hennar niður á vegimm til
miín eöins og toiragþreytt auigu, sem
eru orðin rijó af að mæna efbir
TÍIINN
SUNNUDAGSBLAÐ
561