Tíminn Sunnudagsblað - 13.07.1969, Blaðsíða 5

mliffihin/úla (háííf í&niguirhæð) -—fiaig-
urhæð er frá efstiá lið að gómi
lortguftangar, spömn er milli þumal-
fingu'rsgóms og löngutanígargáms,
beiggija fingra spenmtra — það er
■ieygi seim bezt úr þumalfingurs-
greip. Bn sfcuifcbsp'öinin var, þeg'ar
vMfiimgur koni í stað iöngutangar.
S'kæðisbreidd v>ar úm liáŒ'f lengd-
in. Meðaitek'æði var >um 12x6 þum'l-
lunigair iað stærð.
Jafinian voru skæðiin bteyibt áður.
en þau voru sniðin. Mjór flteygur
var skarlmn utan af afturhluta
skæðfeins, svo að það varð ofurlít-
ið mijóirra á hæl ein tá, svo gerð
dálíiti. sýlimg í ni'iðju hælsendan'S.
Á leðnnskæðum var skori'ð undan,
það er Skorið úr hoíld'rosiamegin
allllit í kring. sivo að þjáffla væri að
gera vörp og sauimia. Tásaumur var
sbamgiaðuir — gegnspor út og inn —
ein á liæil var skósaumur — saum-
að í jaörana á víxl — stfcumgið inn-
ain fná. Ef skæðd reyndust of stutt,
máitfci liokusetja Skóinn, það er
bæfia í hælinn, þá urðu hælsaum-
alrniiir tveiir.
Leðurskæði voru jafmain sniðin
imeð hníf, en saiuðslkinin gjama
með skærum.
Saiumar voru gerðir með seymi
og til þess notuð fjaðramáT, þrí-
sbremd — fálkanál. í seymi voru
þunnar sinahimmur teknar ofan af
hirygg stórgripa og skaifinar vamd-
tega, klof'nar í hæfileiga gida þræði
sem hengdir voru á prik eða
smúru uinz þurrir voru orðniir. T>á
var þefcta te'kið, spotfca smevgt
igeign um lyklkjuna og hnýtt að.
Þetta var kaM'að seymisbniða,
geymt á góðuim stað mrM þess, að
af var tekið. Seymið var þrætt á
náliina og hnúfcur gerðnr á endann.
í hmúbimn varð að láta ofurlítinii
uffiailhhoðra, anniars rann hann aif.
Mæstt var að verpa skóinn. Klippt
nir var þvemgur af þvemgjaskimn-
ínu — varpþvemiguir. Það var mjó
reim af góðu toi'ndaskimmi, og jöfn
varð hún að vema. Þegar hún var
vel bleytt. var hún teygð og snú-
ið á hraé sér. Þveragurirara átti að
vera það langur, að auk þess að
raægja í skóvarpið, raæðu emdarnir
yfir urn fótinin. Hanm var nú þi’ædd-
ur á skónál — varpnál. Skónálar
voru misstórar, og Voru nokkrar
til á hverju heimiti. Þær voru odd-
hvassar með tveinvur beifctum fjöðr-
iwn. Ofan við fjöðrina var nálira
mjórri, gildmaði svo upp að aug-
anu. Þær voni misjafuar að gæð-
nm, fiór það efbir hæM smiðsiins og
efmd. Góðir slkúniála’smiðk höfðu
ikvennialhyl'U.
Byrjað var að vieipa skoinn um
há'llfan þumlung frá hæfsaum. Nál-
iimni var stumgið í gelgn, þvem'gur-
inm svo dreginm. þar til eftir er
fijögurra til fimm þumluimga spotti,
svo raæsfca spor og þvemiguuim sleg-
ið yfáir skæðisbrúmina. Þanmiig
hvert sporið olf öðru, varpið dreg-
ið 'sjainvan um teið, effciir því sterai
þótiti þurfa, helzt þó fyrir tánmi,
umz komið er afituir að hælsaum,
þá var stoórimn iagaður tdil, gjanna
mátaður á fæti 'þeiss, sem njóta áfcti.
Þeigar bæði skæðin höfðu femgið
þessa meðíeirð, var aligeragast að
snúra. Leðurskósnúra var úr
grönmu snæri — ióðartauma'streng.
Snúran var saurnuð við varpið með
fjaðradausri nál og se'glgarni. 4rið-
amdi var að þetba væri svo vei
gerfc, að Skórinn fél'ii sem bezt að
fæfciimim.
Sturadum var þó varpið eitt lát-
ið duiga á hversdaigsskó. Bryddir
skór voru til, edntoum þó sauð-
skinrasstoór. Til bryddin-ga var höfð
léreft'Sræma eða lielzt elbiskirn.
Skinra tdl þeinra hlujta og ýmisirgs
aranars, svo sem bókbands og fleira,
voru lambsbjór'av, sem oftast voru
þurrkaðir úti, eltir yfir um rúm-
st'ódpa eða í hrútshorrai — brák —
þaninig dregíð til sí og æ, þar til
orðið var mjútot og 'hvítt. — Skinn
af fufflorðnum sel var gott skæða-
skiinra. Sikór úr því voru mjúkir og
hörðnuðu ekki í þurrki eins og leð-
uriskór.
Skógerð á stórum heimiium var
umfanigsmitoið verk, og viðgerð á
þessum skófatraaði var þreytandi
og Mðlinleg, iþví e'kki leið 'iaragt, þar
fci'l gat var geragið og skóbót þurffci.
og brátt aðra bil. Varð að næla, það
er f'esba bæburnar. Það var gert
imeð f jaöraná! og seymi, bótin lögð
í skóinin imnanveirt. í skóbæfcur voru
hafðar leifar af gömlum skóm og
skætólar af liúðum og skimnum.
S'kóbótakippur voru lábmar haraga í
eid'húsi eða öðrum góðum stað.
Sumir karlmenn unnu að Skótasli,
en offcast kom það i hlufc kvenraa,
fiyligdi öðrum þjónustubrögðum.
Nálar fil skógerð'ar og livers
anraars varð hver kona að eiga og
geymsl'usfcað fyrir þær — nálhús
— einafct úr tré. Það var sívalur
bútur, fallega renradur úr góð-
um viði. hoiaður inraan með storúf-
uðu iotoi. Lítoa voru til tau- eða
fjaðraná'l'h ús Þau voru libiiil potoi
úr tól’æði eða öðru þéfctu eföi, fjaðra
EINAR SIGURFINNSSON
— einn þeirra manna, sem oft hefur
miðlað Sunnudagsblaðinu af þekkingu
sinni á þjóðháttum.
stafir, það er leggir úr sfcórum
fuglafjöðrum, til dæmis aif áWfca-
væntg, tegðir hlið Við hlið, fjórir til
fiiimim og staraigað á mili. Lo’k var
yfir, Ikt vasaloki, hraeppt, smellt
e'ða torækt. Stund'um viair saumuð
rós eða upphaífisstefir eigarada á
framhliðina
Fimgurbjörg varð hveir kona að
eiga, seim snerti raál. Þær komu
filjótt í búðir, látúnsbjargir, mjög
iélegar, og svo stálbjargir, sterkar
og 'góðar, ómi'9sandi við skógerð.
S'kógerð fór fram eftir þörfum
hvers heimiiis. Plestir vildu vera
byrgir af skóni fyrir siáttinn. Góða
skó þurfti að eiga fýrir firáfæru'r,
fjall’ferðir og ÖM ferðalög. ,,Með
mesti og nýja stoó,“ va-r sagt. Þeir,
sem gengu í úfiVte'r, þurffcu góða
skó. Afflir fengu raýja skó fyrdr jól-
i;n, og filestir átfcu kiirkj'uskó. Fljótfc
fóru 'telpiir að gera skó harada
kisu eða brúðum sínum úr tuska
éða skjöppum. Það var metnaður
sfcúltona að eiga vel gerða skó og
að þjónustumað'ur væri vel búimn
til fiótamna. „Ef ég vil kynmast
stúllku, Ht ég fyrst í augun, svo
fæfcurna“, sagði einhveir.
Fyrirhyggj'Uisamir bændur vildu,
að hver toarlmaður ætti góða sikó
tiltætoa, „hvað sem fyriir kæmi.“
Skónöfu fóru efitir því, aí hváða
skiepnu og hvar úr húð skæðin
vouu: Lendiask'æði, maktoastoæði.
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
605