Tíminn Sunnudagsblað - 13.07.1969, Blaðsíða 6

Úr sögu kvarnarsteinanna:
Snúðgasteinar
úr Rínarlöndum
í Gróttasönig lýsa „máttar meyj-
ar a'ð mani liaföar“ girj'ótteikju með
þesisuim orðivm:
Vedtuim grjóti
Uim gar'ð ifea,
svo að fioðld fyrir
fór skjálfanidi.
Svo slönigdum við
smiðgasteini,
höfgahalii,
áð halir tóku.
Gort er ráð fyrix, áð hér sé frá
því isagt, er upp var brotið grjót
í kvarmiarsteiina Þau vinnubrögð
eru fom. Fyrir þrjú þúsund áram
voru í álfunni námur, þar sem
i höggvið var grjót, sem úr voxu
gerðir kvarnarsteinar. Einn siíkra
sfcaða er við bæinn Mayen við eina
krúnu'slk'æði, niáraskæðd', bemónigar
oig 'þar finam eftiir igötunium.
Vilð imiikinn vaðlal viidlu skórnir
affiaigaisit og f'adflla iMia að fæti. Þá
þurfti að draga skóimm — herða á
varp'iiniu. Til þess var notaóuir sltil,
tíittur úr járni eða ‘belind. Við siumia
viasahniLfa var festuir skóslí'li, meðal
annjanra smátækja.
Viarpsflitinn Skió þuinBbi strax .að
fliaga. Þá var sfcíllimin notaðuir til að
dnaigia varpið af og skórinn svo
varpaður á ný.
Sikór shtnuðu og biiiuðu á ýnisan
hiáltt, þeár gatgemguist á hæl eðá tá,
af þverám Rímar, í hávestur frá
KóMenz. Eínhvem tíma í grárri
forneskju hefur gígur spúð þar gló
andi hraunieðju, er myndaði dá'lít-
inn hrygg, er hún storkináði. Grjót-
ið var eygt og hentugt í kvairnar-
steina, og fóflMð, sem þarna bjó,
hefnr komið auga á þessa eiigin-
leika þeiss.
Svo rak a@ því, að einihiver slunig-
inn máungi l'ét sér skij'ast, að
þairna voru mdlkil auðæfi fólgin í
þessum hrauinlh'rygg. Sem næst
þúsund árum fyrir timatal okkar,
hófst þama vemlegt grjótnám og
gerð kvarnarsteinia, sem fliuttir
hafa verið brott tiil söfliu. Þegar
landamæri rómverska ríkisins
færðust svo út, að Rínarlönd ientu
innan maríca þe9s, var grjótnámið
sótt af auknu kappi, þvi að þá var
varpiiitnuðu og urðu fláir, tognað-
jr, niaslbitnir. Þefc voru bættir,
kaim'ælldir, og lioks uirðu þeir hand-
ónrýtir.
Auk varpþvenigja voru hælbveng
ir dregnir í skóna til að hnýta yfir
um fótinn, svo og stumdum ristair-
þveinigir, einlfcum í feirðaskó að
vetri tl.
Nú þekkist ekki þessi skófatnað-
ur l'enigur, og þau vinnubrögð er
að gerð hans lúta kunna nú fáir.
Því fannst mér ástæða tl að biað-
flesta niokkur atriði þessa þáttar úr
sögu 'fyrri tiðar.
eininiig fárið að nota hraungrýtið tl
húsbygginga og mammvirkjagerðar.
Þegar Frankar komust tl valda,
hallLaði undan fæti í Mayen.. Samit
var grjótnaminu aidirei hætt með
ölu, þótit ekki væri það sótt af
sama kappi og áður.
Fornie'ifafræðirigar hafa fyrir
iönigu sannað, að viðskipti vom
komin á mili Vestur-Evrópulanda
og Norðuríaroda á sjöumdu og átt-
undu öid, og þau héldust vi'kinga-
öidina ala. Hið forna vikimgaisetur,
Ii'eiðabær við Slé, gegndi mdklu
hflutveríci i þessu efni. Þar var mið-
stöð og ams'kipunarhöfn. Þanigað
var filuttur vamiingur frá hinum
syðri löndum, og þaðan fór hann
síðam áfrarn norður á bóginn og
til’ landa við Eystrasalt. Norður-
liandabúar eignuðust með þessurn
hætti fögur vopn, skairtgripi og
giliervaming, munaðairvamiing þess
tíma, en létu í sbaðinn loðf'eldi og
grávöm og þræia.
Kvamarsteinamdr frá Mayen
vonu vissulega efldká neinir skraut-
gripir en þeir vom þarfir munir,
og svo virðist sem þeir hafi verið
meðal þess verziunar-vaminigs, sem
barst að sunnan og dreifðist víðs
vegar uim nin nyrðri Tönd. Þesr
lraifia alflvíða fundizt, og grjótið í
þeám segir tl sín.
í sjálfum Heiðabæ hefur funfl'Zt
mifloið af þessum kvamiarsteinum,
en um steina þá, sem komið hara
í Tei't'imar annars staðar, vsrður
þó sjaldnast sannað, að þe;r sáa ,
firá víkingaöld. í Danmörku hafa
þó víkingaal'diarsfeinar fundizt í
Þrælaborg Árósum og nokkuð
suður frá Rípum. Áberandi eru
þeár því okkj meðal sannaniogra
minja firá vikinigaöld. En þeir eru
nógu margir tiil þess að sýna. að
viðskiptasvæði þeimra. sem hjuggu
lnraungrýtið í Mayen, hefur verið
býsna víðlent..
Á miðöidum færðust no"ð-
urevrópskir kaupmenn mjög í auk-
ana. Hinir þýz'ku Hansastaðir gerð
ust öffiugir, og skipin stækkuðu og
rúnnuðu og báru meira en áður.
— élTWUDAGSBLAÐ
606
T í S1 I N N