Tíminn Sunnudagsblað - 02.11.1969, Blaðsíða 10

Þorsteíngi Antonsson:
HÁRKOLLUR
Einn góðan veðurdag urðu þau
býsn, að öll hár duttu af íslend-
ingum. Svo aðgangshörð var ó-
gæfan, að þeir, sem stóðu upp hár-
prúðir að morgni, gengu nauða
sköllóttir til hvílu að kveldi. Hár-
ið lá laust í höndum manna, heil-
ar hnefafytlir. Þeir gátu dregið á
sig hárlausa rák frá eyra til eyra
með því einu að renna fingri eft
ir höfuðleðrinu. Á fáeinum dög-
um varð mannshár í sprettu hið
mesta rarítet í öllu landinu. Fjár-
ið lagðist ihins vegar e'kki á aðr-
ar skepnur en menn.
Fyrirvaralaust var þjóðin orð
in sköllótt. Menn þorðu ekki leng
ur að Mta hver við öðrum fram-
an í, heldur sneru sér undan og
blygðuðust sín. Þeir hættu að
ræða saman nema hið allra nauð-
synlegasta. Hárskerar frömdu
sjálfsmiorð.
Einstaka bjartsýnismaður vog-
aði sér þó að spyrja: „Til hvers
svo sem að vera að hafa hár á
höfðinu?/1 En slíkur gárungsskap-
ur var umsvifaiaust þaggaður
niður með hvössum augnatillitum.
Miklar umræður urðu um orsök
'þessa vandamáls. Töldu sumir, að
mundi um að kenna auknu magni
af geislavirkum efnum í loft-
hjúpnuim yfir landinu, en eftir-
grennslan leiddi í ljós, að það
magn hefði ekki breytzt. Látin
var fara fram læknisfræðileg at
hugun á hársverði fólks og úrtök-
in höfð sem fjölbreyttust. Var
fengið til fólk hvaðanæva að á
Jiandinu, úr öllum stéttum, og
gáfu sjálfboðaliðar sig fram af
elíkri aufúsu, að langar biðraðir
voru dögum saman frammi fyrir
læknamiðstöðvunum, en árangur
ekki sem erfiði: engin niðurstaða
fékkst önnur en sú, að hiársekk-
- irnir í höfuðleðri landsbúa væru
hættiT að starfa. Reyndar voru til
ýmsar tegundir hársalva, en allt
kom fyrir ekki. Á þessum dögum
hlógu þeir menn einir, sem sköll-
óttir voru fyrir, er óíæfan dundi
yfir.
Fynst var eins og áfaihið hefði
sneytt fólk sjáifsviriilngu. Það
gekk um berhöfðað rétt eins og
fyrr. Og þetta var einmitt um há-
sumarið, þegar birtan fyllir
hvern krók mestan part sólar-
hringsins. Stærðarmunurinn á
höfuðkúpum kvenna og karla
kom greinilega í ljós. Eðlilega
kom áfallið verst niður á kven-
fólkinu, svo mjög að það hætti
jafnvel að snyrta sig. En í þessu
efni urðu krakkarnir hinum full-
orðnu til fyrirmyndar. Þeir voru
að vísu allt annað en kátir fyrst,
urðu undirfurðulegir hver fram-
an í öðrum. En tóku kæti sína
aftur nærri strax, urðu brúnir um
höfuð og andlit og foreldrum
þeirra virtust augu þeifra hafa
stækkað eins og í ljós væri að
koma, að þau tilheyrðu raunar
allt öðrurn kynþætti. Börnin tóku
jafnvel upp á því að mála rendur
með vatnslitum sínum á höfuð
hvers annars og gerðu það, þótt
þeim væri bannað það og sagt, að
það væri villimannlegt. Léttlyndi
barnanna varð smám saman til
þess, að binir fuiilorðnu endur-
heimtu að einhverju leyti sjálfs-
virðingu sína. Karlmennirnir
fóru að ganga með hatta, sem
þeir ráku niður yfir skallann á
sér svo þétt, að eyrun stóðu eins
og blöðkur út í loftið. Og sú ó-
orðaða regla varð til, að menn
þyrftu ekki að taka ofan hver fyr-
ir öðrum, þegar þeir mættust á
götu. Konur gengu líka með hatta
eða slör — slörin aðallega inni
við. Þeim kaupmönnum, sem
verzluðu með hatta um þessar
mundir, græddist mikið fé.
En hárkolur urðu aðalsölu-
varan. Þær birgðir, sem til voru,
runnu þegar út. Gerðar voru ráð-
stafanir til, að aðrar kæmu til
landsins, heilir skipsfarmar. Afar-
tafsamt reyndist þó, svona ófor-
varindis, að viða saman hárkollum
á heiia þjóð, og einhver kurr varð
uppi mieðal erlendra, þar sem
bárkölur voru nýlega komnar í
tízku, að þjóð þessi ætti sjálf að
svara þörfum sínum á hárkoil
um. En þjóðin étti engan hár-
ktoiluapeistara. Og það, sem verra
var: í örvilnan hafði þjóðin
fleygt af sér hárinu jafnóðum og
það datt af og því ekki um neina
hárkoHugerð að ræða af hennar
hálfu, sem svarað gæti hinni nýju
þörf. Upp úr því, að hárkollur
voru orðnar ófáanlegar á venju-
legum markaði, fór að bera á
svartamarkaðsbraski með þær,
sem fyrir voru. Verðið var marg-
falt. Kollurnar oft notaðar, ó-
þvegnar. Hárkollur gengu kaup-
um og sölum um heil völundar-
hús af reddurum. Oft á tíðum
gengu menn út í beina lífshættu
við útvegun þeirra. Jafnframt
þessu fór að bera á hárkollum úr
ýmsum efnum, oft föndurslega
gerðum, svo sem næloni, hampi,
jafnvel þangi. Þetta vandræða-
ástand óx. Innbrot voru framin í
því skyni að hafa á brott hárkoll-
ur íbúanna. Hárkollur voru hrifs-
aðar af fólki í mannþröng. Slags
mál urðu út af þeim á skemmti-
stöðum. Loks varð löggjafarvald
ið að skerast í leikinn og gefa út
bráðabirgðalög, þar sem bönnuð
var not'kun hvers kyns hárkolla,
unz nægar birgðir hefðu fengizt
til landsins, til að eitt gæti yfir
alla gengið í þessum efnum. Nátt-
úrlega var Jhlutun löggjafavalds-
ins mótmælt kröftuglega af ber
endum hárkolla, en þeir voru í
miklum minnihluta og urðu að
sætta sig við orðinn hlut. Upp úr
þessu var hver sá maður tekinn
fastur, sem sást með hárkollu á
almannafæri. En allar aðrar hlíf
ar voru leyfðar og varð þvi oft
um takmarkatilfelli að ræða sem
dómstólar urðu að skera úr.
Mál þetta allt var rætt mikið
í fjölmiðlunartækjum þjóðarinn-
ar. Hárkollueigendur stofnuðu
með sér hagsmunasamtök og
deildu hart á bráðabirgðalögin,
töldu þau brjóta gegn persónu-
réttarákvæðum stjórnarskrár-
innar. Deilur voru á þingi um
málið, en ekki hvassyrtar, þar
sem þingheimur hafði að nokkru
misst virðuleik sinn með hárinu.
Liprustu samningamenn hins op-
inbera á sviði viðskipta voru send
ir út að hraða öflun vörunnar.
Þá ber svo við, að skip kemur
í höfn með fuiHfermi af hárkoll-
um. Þai var ekki á ferðinni send-
ing á vegutm þjóðarinnar sjálfr
ar, he-ldur slungnir kaupsýslu
menn, sem heyrt höfðu af nauð
íslenziku þjóðarinnar: Bandarískir
kaupsýslumenn höfðu gert út skip
874
T ! M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ