Tíminn Sunnudagsblað - 19.04.1970, Qupperneq 22

Glóðarkökur í hallæri
í 8. og 9. tölublaði Sunnudags-
blaðs Tímans þetta ár eru birtar
sveitarvísur úr Ketildalahreppi í
Arnarfirði, er hinn góðkunni kierk-
ur, séra Jón Kr. ísfeld, sem eitt
skeið var prestur á Bíldudal, hef-
ur bjargað frá gleymsku.
í formála að vísunum, er höfund-
ur þeirra, Guðmundur Sigurðsson,
kynntur, og er þar í vísa, er hann
kvað um matarvistina á Kvígindis-
felli á síðustu árum 19 aidar, en
sveitarvisur Ketildalahrepps eru
ortar árið 1882. Lýsingin á matar-
æðinu á stórbýlinú Kvígindisfelli,
sem talin er kveðin bæði í gamni
og alvöru, er þannig:
„Ólekju-gutl og kássu kalda
á Kvígindisfelli bragnar fá,
áfir, sem svefni einatt valda,
einnig hallæri sést þar hjá“.
„Hallæri voru flatkökur kallað-
Papúar —
Framhald af 297. síSu.
anakennd viðbrögð frum*tæðs
fólks, sem óánægt er með stjórn
arfar Indónesa, eða gerðar af ráðn
um huga og vitnisburður um áhrif
þeirra kenninga, sem menntaðir
Papúar i þjóðfrelsishreyfingu Írí
anbúa hafa boðað undanfarin ár.
En töluvert lætur þessi hreyf
ing orðið að sér kveða. Henni
stjórna tveir Papúar, sem eru i út
legð i Hollandi, Nikulás Jouwe og
Markús Kasiepó. Við þes9a hreyf-
ingu er það einna óefnilegast, að
hún styðst fjárhag-slega ekiki að
eins við hollenzk sa-mtök, sem eiga
hagsmuna að gæta á NýjuGuineu,
heldu-r einnig at.vinnurekendur í
Ástralíu. þar sem mikið kvoður að
ótta við völd hinna fjöln nnu
Indónesa i Írían, svo skammt sem
þaðan er að norðurströnd Ástr-a-
líu
Ókyrrðin í írian mun varla
valda neinum þáttaskilum i bráð.
En fái austurhlutinn aukna sjálf
stjórn og jafnvel heimastjórn á
næstu áratugum, mun uppreisna-r-
hugur fríansbúa án efa magnast
u-m allan helming, og þá getur dre-g
ið til tiðinda á þessum slóðum.
ar, sem voru steiktar á glóð,“
segir greinarhöfundur. Það er þessi
nafngift á glóðarkökunum, sem
kemu-r mér til að rita þessar lín-
ur, af því að hún kemur mér afar-
einkennilega fyrir sjónir, og þætti
mér mjög vænt um, ef séra Jón
vildi senda mér línu og láta mig
vita, hvaðan hann hef-ur þessa
nafngift á blessuðum glóðarkök-
unum. En svo voru flatkökur úr
rúgmjöli, steiktar á glóð, jaf-nan
nefndar í ungdæmi mínu.
Ég hef alltaf, litið á glóðarkök-
ur sem sælgæti, og mér er óhætt að
segja, að allt það fólk, sem ég hef
heyrt minnast á rúgkökur þannig
bakaðar, hafði líkt viðhorf til gæða
þeirra. Þær voru og þóttu allra
beztar alls brauðs úr rúgmjöli, og
má í því sa-mbandi minna á gama-n-
vísu-rnar kunnu um Bjössa á Hól,
þar sem segir, að unnustan sé
„sætari en kaka steikt á glóð“.
Mér þykir ákaflega einkennilegt,
ef kornmatur hefur yfirleitt verið
talinn hallærisfæða á þessum harð-
indaárum, sem vísan varð til á,
svo skammtaðu-r va-r hann yfirleitt
og takmarkaður.
Víða í ritum gamalla manna,
þegar brauðmatar er minnzt, er
ha-nn nánast talinn til sælgætis,
meðal a-nnars vegna þess, hve sjald
gæfur og dýr han-n var, og því
oft nau-mt skammtaður Þessu til
stuðnin-gs vil ég geta þess, að móð-
ursystir mín, Guðrún Jónsdóttir,
dáin 1907, fædd og uppalin í
Ketildalahreppi, en dvaldist á heirn
ili foreldra minna síðustu iuttugu
árin, hafði þa-nn sið, þegar hún
borðaði rúgkökur, sem oft voru
daglegt brauð í þá daga. að tyggja
kökubitana lengi og miklu lengur
en ég hef séð nokkra aðra mann-
e9kju gera. Ég veitti þessu athvgli
og spurði hana eitt sinn að því,
hverju þetta sætti. „Það er barns-
vani,“ svaraði hún. É« var orðinn
■■■■-■■ im—!■
Lausn
12. krossgátu
svo stálpaður, að ég 9kildi strax
orsökina. Henni þóttu kök-urn-
ar svo góðar og ekki sízt glóðar-
bakaðar, að hún vildi treina þær
sem lengst, og í uppvextinum hafði
skammturinn ekk: all-taf verið
stór, enda voru foreldrar hennar
barnmargir og fátækir.
Jón Jónsson, afi minn, kallaður
hviti Jón vegna þess, hve ljós
hann var á hár, m-un vera Jón sá,
sem er vinn-umaður á Ösk-ubrekku
í Koknúladal og seinni kona hans,
Kristín Jónsdóttir, sem getur í
sveitarvísunum.
Að endingu vil ég í fáum orð-
um minnast á, hve matu-r, sem
stei-ktur er í eldi eða á glóð er
góður. Það er nú að hverfa eins
og fleira. Afsigin grásleppa steikt
á glóð er hnossgæti, að ekki sé
minnzt á steikt rafabelti. Þau voru
alla vega lostæt, en bezt þannig.
Þá minnist ég þess að tunga (brað-
inn) úr sprökuhaus var stei'kt á
glóð til sælgætis. Þá er kjöt stei-kt
í eldi betra en annað steikt kjöt,
og má í því sambandi min-na á nú-
tímaeftirlíkingar á því efni, til
dæmis „víkingasverðssteikina" í
veiti-n-gahúsinu Holti. Allt ber að
sama brunni: Allt þykir bezt, sem
steikt er á glóð, og því trúi ég ekki,
að glóðarkökur hafi nokkurn t.ima
verið kallaðar hallæri.
Jóhannes Davíðsson
í Hjarðardal.
□
K O N V R /f A 7?
/Q l< I 5 l /V S J.
R A K S T a K
L K ft S /} i
£ I • i\ A U T T
% i B fl F /) L L
'SKBGGS'KAriu-N A
K ft T A ii li N /lí N £ R
C- L L'o U ii NaGAKJ,
G 0 z r A K I N A V 'fl
G K 'ft A T S L /■I U N A L
1 M ’ N, Ý A L S Z> R A N £
2) F A S N A KRAiJfl
U b U n i K 0 5 i K
l( A U N U' S ft L T A K I.
. I • N V A K G- FtÆf N.
Ti!/3A L •'/ N Lft K K U
L í'UKfl N £ I N 'a K
fi i? 5 C ft U F ' £ r K l 7?
K o’n U 1i N fl K S j -o|
310
T f IH I N N — SUNNUDAGSBLAÐ