Tíminn Sunnudagsblað - 07.03.1971, Blaðsíða 14

Þórður í sinni heppni hár,
hann vill guð að stýri.
Laðist bæði Iards og sjár
iukka að Græ..umýri.
Og það var engu líkara en þessi
fróma ósk umrenningsins yrði að
áhrínsorðum. Styttingin Græna-
mýri, sem Eyjólfur notar hér, er
eiginlega ekki skáldaleyfi, heldur
málvenja. Nafn bæjarins er langt
og heldur óþjált, eins og heyra
má, enda var hann mjög oft í dag-
legu tali kallaður Grænamýri.
— Hvenær ferð þú að koma
við búskaparsöguna í Grænumýr-
artungu?
— Faðir minn bjó til ársins
1913, en móðir mín hafði látizt ár-
ið 1908.
— Tókst þú þá við búinu árið
1913?
— Já. Það má víst segja það.
Að vísu höfðum við búið í félagi,
feðgarnir, seinustu árin, sem faðir
minn var við bú.
— Keyptir þú jörðina fljótlega
eftir að þú byrjaðir sjál'fstæðan
búskap?
— Ég byrjaði búskapinn sem
leiguliði. Þá var fyrir nokkru hætt
að greiða landskuldina í kindum,
en peningar komnir í staðinn.
— Þú hefur auðvitað fljótt haf-
izt handa um framkvæmdir?
— Það mátti ekki minna vera
en ég héldi áfram verki föður
míns, svo vel sem hann hafði að
unnið allan sinn búskapartíma
þarna. Ég keypti jörðina árið 1924,
og næstu árin á eHir byggði ég
íbúðarhús úr steinsteypu. Því
verki var lokið árið 1926. Árið
1930 raflýsti ég með vatnsaflsstöð
í bæjarlæknum. Var veitt í hann
vatni úr árkvíslum uppi á f jall'i, en
þó var þetta ekki nógu öruggt að
vetrinum. þegar miklar frosthörk-
ur voru.
Ég gekk i hjónaband haustið
1916. Kona mín heitir Ingveldur
Björnsdóttir og fæddist á Óspaks-
stöðum í Hrútafirði 7. maí 1894.
Var faðir hennar, Björn Björnsson,
síðast bóndi á Fossi. Við. eignuð-
umst tvær dætur, Sigríði og Stein-
unni, sem báðar eru á l'ífi og er
önnur búsett hér í Reykjavík, ný-
lega komin suður eftir tveggja ára-
tuga búskap í Grænumýrartungu,
en hin býr á Saurum í Laxárdal
í Dalasýslu, skammt frá Búðardal.
Ennfremur ólum við upp tvo
drengi, bræðrasyni mína, Þórð
Guðmundsson og Björn Svanbergs-
son, sem báðir era búsettir hér í
Reykjavík. Auk þess dvöldust
margir unglingar hjá okkur um
langan eða skamman tíma, fiestir
skyldir okkur.
Eitt vorið fermdust frá okkur
fjögur börn, og áttum við aðeins
eitt þeirra sjálf. En alls voru það
átta börn, sem fermdust frá okk-
ur. Hið síðasta þeirra var Frey-
steinn Þorbergsson skákmaður.
Hann var hjá okkur frá því hann
var um það bil átta ára og fram
yfir fermingu. Við hjónin vorum
bæði mikið gefin fyrir börn, en
samt eru nú ástæðurnar til þess
að við höfðum ö!l þessi dvalar-
börn ekki neitt rómantískar. Syst-
ur konu minnar, svo og mágkona
mín, átt-u við langvarandi heilsu-
leysi að stríða, og þá var auðvitað
ekki nema sjáifsagt að létta uncíir,
eftir því sem hægt var.
— Rakst þú ekki gistihús
Grænumýrartungu?
— Nei. Ég rak al'drei opinbeit
gistihús í þeirri merkingu, sem nú
er lögð í það orð. Aftur á móti
hafði alltaf verið mikiii gestagang-
ur heima hjá mér, frá því ég fyrst
man eftir. í gamla daga koinu til
okkar vermenn á suðurieið, úr
Húnavatns- og Skagafjarðarsýsl-
um og jafnvel enn lengra að. Er
mér það í barnsminni, þegar þeir
komu heim að bænum. oft margir
saman og allir með helsmgjapok-
ana sína, fulla af fatnaði og mat-
vælum.
— Helsingjapoka? Hvað er nú
það?
— Já. Það var strigapoki, sem
saumað var fyrir í báða enda. Síð-
an var gert gat á miðjan pokann
og þar stakk maðurinn höfðinu í
gegn, og síðan var borið bæði í
bak og fyrir. Þetta hét helsingja
poki. Að vísu mun gatið oftast
hafa verið haft nær öðrum enda
pokans en hinum, og stærri sekk-
urinn síðan hafður á bakinu, en
hinn minni í fyrir. Ég man alltaf
eftir því, þegar þeir voru að taka
upp úr mal sínum á morgnana,
áður en þeir lögðu á heiðina. Það
sat í vitunum á manni römm
hangikjötslyktin, löngu eftir að
þeir voru farnir.
Þegar þeir komu að sunnnan á
vorin, var annar svipur yfir þeim.
Þá voru þeir oftast þreyttir eftír
gönguna yfir Holtavörðuheiði og
venjulega slæptir og eftir sig eftir
vertíðina. Ég tala nú ekki um, ef
þeir höfðu haldið rækilega upp á
vertíðarlokin í Reykjavík, áður en
þeir lögðu af stað heim á leið.
Annar flokkur ferðafólks var
kaupafólkið að sunnan. Það kom
venjulega ríðandi, oftast einhesta,
og gisti sjaldan. Fékk þá gjarna
að liggja í hlöðu, eða öðru úthýsi,
ef eitthvað var að veðri og nótt fór
áð. Mest var þetta kvenfólk og
unglingar, en oft fullorðnir menn,
einn eða fleiri, með til halds og
trausts, ef eitthvað bæri útaf á
ferðalaginu.
Um það leyti, sem ég byrjaði
búskap, mátti heita, að þessar tvær
tegundir ferðafólks væru alger-
lega horfnar. Árið 1928 hófst bíla-
umferð yfir Holtavörðuheiði, og
þá fór nú fyri’- alvöru að færast
iíf í tuskurnar ■— sérstaklega eft-
ir að fastar ferðir hófust á milli
Akureyrar og Reykjavkur. Þá
þótti nokkurn veginn mátulegt að
gista í Hrútafirðinum, einkum á
suðurleið. Og þá hófst hjá okkur
sú mikla gisting, sem margir hafa
talað um, þótt aldrei rækjum við
opinbert gistihús, eins og ég gat
um áðan. Við hjónin vorum bæði
þannig gerð, að okkur þótti gam-
an að taka á móti gestum, og víst
hef ég heyrt það sagt, að sumum
hafi þótt vel á borð borið.
— Þú hefur þá væntanlega ekki
orðið ríkur á greiðasölunni?
— Okkur fannst það alltaf aðal-
atriðið, að fólkinu liði vel. En það
var farið vægilega í að selja greið-
ann. Húsmóðirin sá um það. Henni
þótti alltaf of dýrt selt. Hún var
með annað í huga en gróðasjónar-
miðið. Og þó var hún miklu meiri
búkona en ég búmaður. Það var
miklu meira henni að þakka en
mér, hve okkur gekk vel, bæði
greiðasalan og búreksturinn, enda
var ég oft bundinn við önnur stönf
tímunum saman.
— Þú áttir lengi sæti í sauð
fjársjúkdómanefnd, var það ekki?
— Það var fyrst sett á laggim-
ar bráðabirgðanefnd, og áttu sæti í
henni þessir menn: Formaður var
Páll Zóphóníasson alþingismaður,
en aðrir nefndarmenn voru Sverr-
ir Gíslason í Hvammi í Norþurár-
dal, Magnús Jónsson á Sveinsstöð-
um í Húnaþingi, Jón Konráðsson
á Hofi á Höfðaströnd, Teitur
Eyjólísson í Eyvindartungu og ég.
Þessi nefnd gerði frumtillögur um
girðingar og aðrar varnir. Þegar
samin höfðu verið lög um sauðfjár
veikivarnir, varð til liin kunna
sauðfjárveikivarnanefnd. Það
gerðist árið 1938. Hún var beint
framhald hinnar fyrri, þótt ekki
sætu í henni sömu mennirnir.
206
t f m i n im
SUNN'UT) AGSBl.AÐ