Morgunblaðið - 24.04.2004, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. APRÍL 2004 33
í mál-
m
réttilega
“ birtist
kja-
íkra
r meira
inhliða
nnlima
ríki sem
aldið
Með
haron og
ofstækisöflin í kringum hann
alþjóðalögum og ályktunum
Sameinuðu þjóðanna fullkomna
lítilsvirðingu, heldur Banda-
ríkjaforseti einnig. Ástandið á
svæðinu versnar enn og grafið er
undan möguleikum þess að leysa
deiluna á milli Ísraels og Palest-
ínumanna með friðsamlegum
hætti.
Þegar upp er staðið er því
væntanlega óhætt að draga sím-
talsmálið saman á þann hátt að
skotið hafi verið inn á dagskrá
Bandaríkjaforseta stuttu kurteis-
issímtali sökum þess að því hafi
verið komið á framfæri við banda-
rísk stjórnvöld að forsætisráð-
herra Íslands væri staddur í land-
inu á tilteknum tíma.
Suðurnes undan
oki hersetunnar
Svo aftur sé nú vitnað í Morg-
unblaðið og nú miðvikudaginn 21.
apríl er þar á annarri síðu frásögn
af því að varnarliðið hafi sagt upp
fleiri starfsmönnum á Keflavík-
urflugvelli. Rúmum tug starfs-
manna sem vinna við þjón-
ustustörf hefur verið sagt upp og
taka uppsagnirnar gildi um næstu
mánaðamót. Þessar uppsagnir
eru til viðbótar öllum þeim sem á
undan eru gengnar undanfarna
mánuði og misseri. Það má því
segja að símtalinu fræga frá 15.
apríl hafi nú verið fylgt eftir með
þessum uppsögnum. Ekki verður
því séð að hin jákvæðu skilaboð
Bandaríkjaforseta séu prakt-
íseruð í reynd á vettvangi. En
auðvitað er hér fyrst og fremst á
ferðinni áframhald á þeirri þróun
sem staðið hefur árum saman og
íslensk stjórnvöld þverskallast við
að viðurkenna og horfast í augu
við. Óbreytt stefna íslenskra
stjórnvalda veldur því að í stað
þess að horfast í augu við raun-
veruleikann og grípa til aðgerða
er ekkert aðhafst. Tíminn líður og
samdráttur og fækkun starfa sem
veru varnarliðsins tengjast seytl-
ar út um allt atvinnulíf Suð-
urnesja. Sannast nú það sem við,
sem verið höfum andvíg erlendri
hersetu, höfum sagt árum og ára-
tugum saman að einn af mörgum
ókostum veru hersins í landinu er
sá að við yrðum dvöl hans hér
háð, ekki síst sem vinnuveitanda,
herinn gæti tekið upp á því að
fara þegar honum hentaði og eftir
stæði þá atvinnulíf þeirra byggð-
arlaga, sem aðlagast hefðu dvöl
hans, í sárum. Allt er þetta nú að
ganga eftir. Erfiðasti andstæð-
ingur Suðurnesjamanna í málinu
nú um stundir er sú tilhneiging
ríkisstjórnarinnar að stinga höfð-
inu í sandinn og neita að horfast í
augu við raunveruleikann í von
um að geta haldið öllu óbreyttu í
anda andstæðna á tímum kalda
stríðsins fyrir áratugum. Slíkt er
fásinna eins og allir menn sjá
nema þá þeir Davíð og Halldór og
löngu tímabært að snúið verði við
blaðinu og farið í markvissar að-
gerðir sem miði að því að byggja
upp atvinnulíf á Suðurnesjum
samhliða því að herinn dregur
saman seglin og fer. Verkefnið er
að leysa Suðurnes undan oki her-
setunnar.
Undirritaður hefur gert ráð-
stafanir til að fá umfjöllun um
málið á Alþingi áður en það lýkur
störfum í vor.
eð uppsögnum
’Erfiðasti andstæðingur Suðurnesjamannaí málinu nú um stundir er sú tilhneiging rík-
isstjórnarinnar að stinga höfðinu í sandinn
og neita að horfast í augu við raunveruleik-
ann í von um að geta haldið öllu óbreyttu í
anda andstæðna á tímum kalda stríðsins
fyrir áratugum.‘
Höfundur er formaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs.
ra að rætast.
M
ál málanna þessa
dagana er leyni-
skýrsla nefndar
menntamálaráð-
herra um fjöl-
miðla. Þá ekki síður leyni-
frumvarp Davíðs Oddssonar
forsætisráðherra um sama mál.
Öll leyndin að sjálfsögðu til þess
að efla lýðræði og gagnsæi í ís-
lensku samfélagi.
Eftir að hafa rykfallið í tvær
vikur í skúffu uppi í mennta-
málaráðuneyti var skýrslan um
stöðuna á fjölmiðlamarkaðinum
kynnt í ríkisstjórn. Reyndar sam-
tímis og leynifrumvarp Davíðs um
lög á fjölmiðla var kynnt, en áður
en skýrslan kom fyrir sjónir þings
og þjóðar til eðlilegrar umræðu og
meðferðar. Þetta er ótrúleg máls-
meðferð um grundvallaratriði í ís-
lensku samfélagi sem lýtur að
sjálfu lýðræðinu og lýðræðislegri
umræðu.
Dýr mun Halldór allur
Forsætisráðherraefnið í Fram-
sóknarflokknum á erfitt með að
fóta sig í þessu máli. Samflokks-
menn hans virðast æfir forsætis-
ráðherra vegna framgöngunnar
en forsætisráðherrann tilvonandi
er einsog mús undir fjalaketti
vegna stólaskiptanna í haust. Nú
reynir á hvað Davíð Oddsson get-
ur látið Framsóknarflokkinn kok-
gleypa skiptanna vegna. Allt, að
því er virðist, en nú reynir á Hall-
dór. Ætlar hann að láta persónu-
lega óbeit Davíðs Oddssonar í
garð eigenda Norðurljósa ráða för
og brjóta á bak aftur frjálst fram-
tak og þróunina á fjölmiðlamark-
aði? Ætlar hann að láta óbeit Dav-
íðs koma í veg fyrir það að
fjársveltir fjölmiðlar fái fjármagn
til að eflast og rísa úr öskustónni?
Hver veit en dýr verður Halldór
allur ef þetta eru prísarnir fyrir
forsætisráðuneytið.
Gagnsæi og ritstjórnar-
legt sjálfstæði
Samfylkingin lagði á dögunum
fram vandað og ítarlegt frumvarp
um gagnsæi og ritstjórnarlegt
sjálfstæði undir forystu þing-
mannanna Bryndísar Hlöðvers-
dóttur, Marðar Árnasonar og Ás-
geirs Friðgeirssonar. Þar er lagt
til að Alþingi skipi nefnd til að
undirbúa löggjöf sem tryggi nauð-
synlegt gagnsæi og ritstjórnarlegt
sjálfstæði á fjölmiðlamarkaði á Ís-
landi og að nefndin athugi hvernig
hægt sé að tryggja almenningi
hlutlægar grundvallarupplýsingar
um eignarhald á fjölmiðlum og
rekstur þeirra. Einnig að hún taki
afstöðu til þess hvort gera eigi
slíka upplýsingagjöf að skilyrði
við veitingu útvarpsleyfis þannig
að upplýsingarnar séu uppfærðar
reglulega og liggi alltaf fyrir.
Miklar umræður hafa orðið um
þróunina á fjölmiðlamarkaðinum
út af ótta sumra við einokun og fá-
keppni en annarra við það að ein-
staklingar þeim óvilhallir séu að
verða of áhrifamiklir. Slíkar
áhyggjur eru raunar ekki nýjar af
nálinni og má nefna talsverðar
rökræður um fákeppni á dag-
blaðamarkaði þegar Morg-
unblaðið tók að bera höfuð og
herðar yfir önnur dagblöð fyrir
tveimur til þremur áratugum.
Einnig hafa menn haft áhyggjur
af því að ljósvakasamsteypa í eigu
einkaaðila gæti vaxið Ríkisútvarp-
inu yfir höfuð, og efasemdir vegna
eignarhlutar prentmiðla í ljós-
vakamiðlum og öfugt.
Slík umræða er eðlileg enda
hætta er á því að einokun eða fá-
keppni hefti fjölmiðlana til að
sinna hlutverki sínu í lýðræð-
issamfélaginu. Sem er óendanlega
mikilvægt og því gott að umræðan
fari fram en á réttum forsendum.
Ekki eftir því hverjir eigi einstaka
miðla og álit ráðamanna á þeim
einstaklingum.
Brot á stjórnarskrá?
Hlutverk stjórnmálamanna er
fyrst og síðast að setja almennar
leikreglur þar sem gætt er
réttar almennings til upplýs-
inga og tjáningarfrelsis
ásamt því að skapa fjöl-
miðlafyrirtækjum ramma til
eðlilegs rekstrar. Það er
hins vegar ekki rétt að setja
sérstök lög um að takmarka
eignarhald á íslenskum fjöl-
miðlum, umfram þau ákvæði
samkeppnislaga sem eiga
við um fjölmiðla rétt eins og
annan rekstur.
Með lagasetningu á borð
við þá sem forsætisráðherra
virðist ætla að keyra í gegn-
um þingið yrði þrengt veru-
lega að fjölmiðlarekstri og
starfsumhverfi þeirra ef
settar verða sérstakar
skorður hvað varðar aðgang að
fjármagni. Fyrir utan að standast
tæpast stjórnarskrárákvæðin um
frelsi manna til athafna.
Ríkisrekin vídeóleiga?
Til að tryggja viðgang lýðræð-
islegrar umræðu á að efla Rík-
isútvarpið. Þannig er best búið um
að hlutlaus og vönduð lýðræðisleg
umræða eigi sér stað þar sem
fréttatengt efni og innlend dag-
skrárgerð er í öndvegi. Það er ef
Ríkisútvarpið gegnir hlutverki
sínu.
Ég hef óskað eftir umræðu á Al-
þingi um málefni Ríkisútvarpsins
við menntamálaráðherra og næst
vonandi að taka þá umræðu áður
en Alþingi fer í sitt langa hlé fram
á haust. Ástæðan er sú dæma-
lausa staða sem uppi er í mál-
efnum RÚV. Afnotagjöld eru
hækkuð verulega á sama tíma og
harkalegur niðurskurður á sér
stað í framleiðslu á innlendri dag-
skrárgerð og fréttatengdu efni.
Efni sem allt of lítið er af og er til-
gangurinn með tilurð RÚV að
framleiða slíkt efni; menning-
arlegt, innlent og fréttatengt.
Maður hlýtur að spyrja sig: er
verið að hækka skylduskattinn af-
notagjöld til að við fáum fleiri am-
erískar sápuóperur til að glápa á?
Það getur ekki verið tilgangurinn
með RÚV að ríkisreka vídeóleigu.
Því hlýtur að vera kallað eftir
skýrri stefnu af hálfu stjórnvalda
og nýs ráðherra menntamála í
málefnum RÚV. Það hefur ekki
átt sér stað nein heildstæð stefnu-
mótum árum saman og nú heilli
upplýsingabyltingu síðar er það
svo sannarlega tímabært.
Leyniskýrsl-
an og lög um
fjölmiðla
Eftir Björgvin G. Sigurðsson
Höfundur er þingmaður
Samfylkingarinnar.
’Ætlar Halldór að látapersónulega óbeit Davíðs
Oddssonar í garð eigenda
Norðurljósa ráða för og
brjóta á bak aftur frjálst
framtak og þróunina á
fjölmiðlamarkaði? Ætlar
hann að láta óbeit Davíðs
koma í veg fyrir það að
fjársveltir fjölmiðlar fái
fjármagn til að eflast og
rísa úr öskustónni?‘
hann
a
grænna
að setj-
gátu því
ekki fellt sig við að hinir flokk-
arnir fengju allan heiðurinn af
„nútímalegri framtíðarsýn“ í lest-
armálum. Árni Þór Sigurðsson,
oddviti vinstri grænna, hefur því
hrundið af stað herferð til að
kynna kosti sporvagnakerfis í
höfuðborginni en vill síður af
hraðlestum né neðanjarðarlestum
vita. Rætt er um að kostnaður við
uppsetningu sporvagnakerfis geti
numið 30-50 milljörðum króna.
Frekar en aðrir borgarfulltrúar
R-listans er Árni þó ekki eins
grand á því þegar talið berst að
því hver eigi að borga fjárfest-
inguna og bendir á ríkisvaldið.
Þótt borgarfulltrúa R-listans
virðist greina á um hvort byrja
eigi á Keflavíkurlest, neðanjarð-
arlest eða sporvagnakerfi, eru
þeir alveg sammála um að ríkið
eigi að borga. Auðvitað skiptir
það ekki máli hvort fjármögnun
óarðbærs verkefnis lendir hjá ríki
eða borg, reikningurinn lendir
alltaf í vasa sömu skattgreiðenda.
Miðað við fyrri reynslu gæti
málamiðlunin innan R-listans orð-
ið sú að ráðist væri í öll verkefnin
á svipuðum tíma og skattgreið-
endum sendur reikningur fyrir
100 milljörðum eða svo.
Ólíkar hugmyndir borgarfull-
trúa R-listans um lestir og spor-
vagna eiga það sameiginlegt að
það myndi ekki einu sinni nægja
að lestirnar og teinarnir féllu
ókeypis af himnum ofan til að
rekstur þeirra stæði undir sér.
Vaxtakostnaðurinn við að koma
einu slíku kerfi á fót myndi að öll-
um líkindum duga til þess að tvö-
falda fjölda þeirra strætisvagna,
sem nú aka um götur Reykjavík-
ur og tvöfalda ferðatíðnina, þ.e.
greiða bæði fjárfestingu og
rekstrarkostnað.
Á meðan borgarfulltrúar
R-listans keppast við að slá fram
tugmilljarða hugmyndum sínum
um hraðlestir, neðanjarðarlestir
og sporvagna, dettur fjölmiðla-
mönnum ekki í hug að spyrja þá
af hverju ekki er gert ráð fyrir
neinum sporbundnum sam-
göngum í nýlokinni heildarend-
urskoðun á leiðakerfi Strætó sem
á að duga næstu 30-40 ár eða svo.
Ef lestarhugmyndir R-listans eru
svona góðar og arðbærar, hlýtur
að vera ábyrgðarhluti að hrinda
þeim ekki í framkvæmd sem
fyrst.
Svo lengi sem borgarkerfið
framleiðir skýrslur á færibandi
um byltingarkenndar breytingar
á samgöngukerfinu, tekst e.t.v. að
halda kastljósi fjölmiðlanna frá
slælegri frammistöðu í skipulagn-
ingu samgöngumannvirkja og
þeirri staðreynd að á valdatíma
R-listans hefur þjónusta almenn-
ingssamgangna versnað og far-
þegum fækkað verulega.
st, neðanjarðarlest
í Reykjavík?
’Ólíkar hugmyndirborgarfulltrúa R-list-
ans um lestir og
sporvagna eiga það
sameiginlegt að það
myndi ekki einu sinni
nægja að lestirnar og
teinarnir féllu ókeyp-
is af himnum ofan til
að rekstur þeirra
stæði undir sér. ‘
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
Morgunblaðið/Ómar
ur slík farartæki ekki bera sig í Reykjavík.