Morgunblaðið - 07.06.2004, Side 16

LISTIR
16 MÁNUDAGUR 7. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Á DÖGUNUM færði Leikfélagið
La Barraca okkur brot af nútíma-
leikritun frá Frakklandi og Belgíu
með leiklestrum á styttum þýðing-
um úr fjórum verkum. Í mars síðast-
liðnum stóð svo félagið fyrir leik-
lestrum með sama sniði í þessum
tveim löndum á verkum eftir fjögur
íslensk leikskáld. Þessi óvenjulega
framtakssemi er lofsverð og þakk-
arverð því að oft er erfitt um vik að
fá ný erlend verk þýdd og sett upp
hér á landi sökum fjárhagslegrar
áhættu. Með því að bjóða leiklist-
arunnendum upp á leiklesnar stytt-
ingar upp á um það bil fjörutíu mín-
útur úr hverju verki fékkst prýðileg
mynd af þeim leikskáldum sem
kynnt voru þó að í sumum tilvikum
þyrsti áhorfendur í allan pakkann
eða þá allt verkið leiklesið.
Höfundarnir voru tvær franskar
konur og tveir belgískir karlar. Það
var mikill munur á verkum allra
fjögurra en mestur var munurinn á
verkum kvennanna annars vegar og
karlanna hins vegar. Þó að allir höf-
undarnir skrifi um manneskjuna í
samtímanum og snerti á erfiðum til-
finningamálum voru verk belgísku
höfundanna tveggja meira á hug-
lægum og jafnvel ljóðrænum nótum
á meðan frönsku konurnar fjölluðu
áþreifanlega um daglegan veruleika
og sársaukafull samskipti fólks.
Efnistök leikstjóranna voru einnig
mismunandi; allt frá einföldum
lestri með litlum útúrdúrum til svið-
setts leiklestrar. Það var svo mjög
ánægjulegt að sjá nemendur í leik-
listardeild Listaháskólans vinna
með reyndum leikurum Borgarleik-
hússins.
Fyrsti leiklesturinn var úr trílógí-
unni Eva, Gloría, Léa eftir Belgann
Jean-Marie Piemme (fæddur 1944)
sem er eitt helsta samtímaleikskáld
Belgíu og hefur skrifað um tuttugu
leikrit. Auk þess er hann virkur
dramatúrg og leikhúsfræðimaður. Í
trílógíunni segja þrjár konur frá
þremur atvikum í lífi sínu í einleiks-
forminu en við fengum að sjá leik-
listarnemann Söru Dögg Ásgeirs-
dóttur fara prýðilega með þátt Léu
þar sem hún rifjar upp bankarán og
morð sem hún varð vitni að. Saga
Léu heitir Morðinginn brosandi og
er afskaplega þakklátur einleikur
fyrir leikkonu. Farið er fram og aft-
ur í tíma og efnistök höfundar og
Sigrúnar Eddu leikstjóra hressileg,
með ljóðrænu ívafi og þýðingin lip-
ur; í kaldhæðnum tón þar sem und-
irtextinn er hryggð yfir ofbeldi og
firringu.
Ofbeldi og firring var líka efnivið-
ur leikritsins Agnes eftir Catherine
Anne (fædd 1960). Catherine Anne
er leikari, leikstjóri og leikhússtjóri í
París og hafa fimmtán verka hennar
verið sviðsett og gefin út. Agnes er
eitt af þekktari verkum hennar en
það fjallar um Agnesi á þremur
tímaskeiðum í lífi hennar og fara
þrjár leikkonur með hlutverk henn-
ar: Tólf ára, ung stúlka og fullorðin.
Agnes er misnotuð af föður sínum
frá tólf til sautján ára og er brugðið
upp myndum af samskiptum hennar
við hann, við móður sína, við kær-
asta og elskhuga seinna meir. Form-
ið einkennist af stuttum atriðum og
minningum sem eru ýmist leiknar
eða Agnes fullorðin segir frá þegar
hún reynir að takast á við fortíð
sína. Textinn er ljóðrænn og látlaus
en feikna sterkur og virðist þýðing
Sigurðar Pálssonar hafa tekist vel
þar sem verkið snart áhorfendur
djúpt með þungri undiröldu sorgar
og tilfinningu fyrir beinni snertingu
við veruleika sem flestir kannast við
á einn eða annan hátt. Kristín Jó-
hannesdóttir leikstjóri valdi leið sem
oft er sú einfaldasta en um leið
sterkasta þegar leiklestrar eru ann-
ars vegar: Leikarar stóðu í röð, allir
svartklæddir nema Agnes tólf ára
sem var hvítklædd, og stigu fram
þegar þeir lásu en voru í nánu sam-
bandi hver við annan. Leikararnir
höfðu unnið bakgrunnsvinnuna sína
vel en mest mæddi á þeim Sigrúnu
Eddu, Ellert, Kötlu Maríu og Jó-
hönnu Friðriku sem áttu auðvitað
stærstan þátt í að snerta áhorfendur
svo djúpt sem raun bar vitni.
Boðun Benoilt eftir Jean Louvet
(fæddur 1934) var einnig um erfiðar
tilfinningar í mannlegum samskipt-
um sem byggjast fyrst og fremst á
óraunhæfum væntingum til annarra.
Louvet hefur skrifað um tuttugu
leikrit og kennir leikritun við há-
skóla. Í verki hans var varpað fram
stórum spurningum um sannleika
og lygi og um það hvað gerist í lífi
þess sem skyndilega fær óboðinn
gest inn í tilfinningalíf sitt. Persón-
urnar í verkinu eru tveir karlmenn
og hvor um sig á langar einræður
sem ekki nutu sín í leiklestrinum
sem var leikstýrt þannig af Pétri
Einarssyni að ekkert svigrúm var
gefið til sviðsetningar eða sambands
milli leikaranna Ellerts og Orra
Hugins. Texti Louvet er mjög ljóð-
rænn og heimspekilegur og farið
fram og til baka í tíma verksins.
Þýðing á slíku verki er vandmeð-
farin og þess vegna verður verk
Kristjáns Þórðar ekki dæmt hér af
svo mikilli styttingu. Gaman væri að
sjá þetta verk sviðsett í fullri lengd
því umfjöllunarefnið er sem fyrr sú
margumrædda firring mannsins í
órólegu nútímasamfélagi.
Einmanaleiki í nútímasamfélagi
þar sem verka- og kynjaskipting er
skýr og íhaldssöm var efni síðasta
leikritsins: Frú Ká eftir Noélle Re-
naud (fædd 1949). Hún hefur skrifað
fjölda verka og þykir mjög nýstár-
legt leikskáld sem gerir sér far um
að brjóta hefðbundið form leikrit-
unar. Frú Ká er um samnefnda
konu og leið hennar að raunhæfu
eða óraunhæfu frelsi sem áhorfandi
frekar en gerandi í eigin lífi. Ekki er
um eiginleg samtöl að ræða heldur
paródíu og oft mjög súrrealísk atriði
sem gerast jafnt í hugarheimi Frú
Ká sem hlutveruleika hennar en hún
er fyrst og fremst móðir, eiginkona
og tengdamóðir. Þýðing Guðrúnar
Vilmundardóttur virðist látlaus og
lipur í anda þess fjörlega orðfæris
sem einkennir verkið og atriðalýs-
ingarnar en þær eru ekki síður mik-
ilvægar og fyndnar en samtölin og
eintölin. Steinunn leikstjóri valdi að
sviðsetja leiklesturinn eins og mögu-
legt var og nota nokkuð af leikmun-
um. Þetta gaf skemmtilegan og fjör-
legan blæ en það hefði verið gaman
að sjá einfaldara form þar sem text-
inn sjálfur er svo góður í allri ír-
óníunni. Hanna María Karlsdóttir
var óborganleg sem lesari Frú Ká
og væri spennandi að sjá hana leika
hlutverkið í sviðsetningu á þessu
mannmarga skemmtilega leikriti en
hlutverkin eru hvorki meira né
minna en áttatíu.
Að öllu sögðu er þakkarvert að
hafa fengið þetta sýnishorn af evr-
ópsk-frönskumælandi nútímaleikrit-
un og efst í huga að alstaðar er
skrifað um líðan mannanna í sam-
félagi sínu. Óræður blær áhrifa frá
öðrum samfélögum er kærkominn
straumur sem Leikfélagið La Bar-
raca hefur veitt til landsins og ósk-
andi að framhald verði á starfinu.
Leiklestur á Listahátíð
Hrund Ólafsdóttir
LEIKLIST
Leikfélagið La Barraca í sam-
vinnu við Borgarleikhúsið,
Listahátíð í Reykjavík og leiklist-
ardeild Listaháskóla Íslands
Höfundar: Jean-Marie Piemme, Cather-
ine Anne, Jean Louvet, Noelle Renaud.
Leikstjórar: Sigrún Edda Björnsdóttir,
Kristín Jóhannesdóttir, Pétur Einarsson,
Steinunn Knútsson. Þýðendur: Oddný Eir
Ævarsdóttir, Sigurður Pálsson, Kristján
Þórður Hrafnsson, Guðrún Vilmund-
ardóttir. Listræn stjórnun: La Barraca/
Ragnheiður Ásgeirsdóttir og Nabil El Az-
an. Leikarar: Sigrún Edda Björnsdóttir,
Katla Margrét Þorgeirsdóttir, Ellert A.
Ingimundarson, Guðrún Ásmundsdóttir,
Eggert Þorleifsson, Hanna María Karls-
dóttir, Theodór Júlíusson, Margrét Helga
Jóhannsdóttir, Gunnar Hansson, Birna
Hafstein, Ólafur Steinn Ingunnarson,
Birgitta Birgisdóttir, Atli Þór Albertsson,
Sara Dögg Ásgeirsdóttir, Orri Huginn
Ágústsson, Jóhanna Friðrika Sæmunds-
dóttir, Snæfríður Ingvarsdóttir. Ljós: Kári
Gíslason. Hljóð: Jakob Tryggvason. Borg-
arleikhúsið, Nýja svið, 18. og 19. maí
2004.
ACTE
HRAÐLESTIN PARÍS – BRUSSEL
Catherine
Anne
Noëlle
Renaude
Jean
Louvet
Jean Marie
Piemme
TVÆR skáldsögur eftir dönsk skáld
af yngstu kynslóð með sögusvið á
Íslandi komu út hjá danska forlag-
inu Gyldendal í vor. Fiskenes
Vindue (Gluggi fiskanna) heitir önn-
ur eftir Kristian Bang Foss sem
fæddur er 1977. Þar segir frá ung-
um dönskum manni sem fylgir unn-
ustu sinni Þóru í jólafrí til Reykja-
víkur og lýsir á skemmtilegan hátt
upplifun sinni af daglegu lífi í
Reykjavík og hefðbundnum íslensk-
um jóla- og áramótasiðum. „Stíllinn
er nákvæmur og lýsingar á smáat-
riðum oft sérlega spaugilegar en yf-
ir frásögninni hvílir óræð ógn sem
dregur lesandann áfram,“ segir í
kynningu.
Smukke biler eftir krigen er eftir
Lars Frost (f. 1973). Þetta er ferða-
saga aðalpersónunnar Lasse sem
tekur að sér að flytja ferðatösku
fulla af dönskum þúsundkrónaseðl-
um vegna brúðkaups vinar síns. Að
lokinni veislunni leggur hann upp í
ferðalag um landið í bílaleigujeppa
ásamt biturri þýskri stúlku, aðlað-
andi pólsk-amerískri stúlku og
tveimur símasandi Spánverjum.
Ökumaðurinn er kanadískur piltur
sem hefur mjög sérkennilega aðferð
við að lesa vegakort. Og svo fer eitt
og síðan annað úrskeiðis.
Sögusviðið er Ísland
LISTAHÁSKÓLI Íslands braut-
skráði nemendur á laugardag. Alls
útskrifast nú 89 nemendur frá skól-
anum: 21 með diploma í kennslu-
fræðum til kennsluréttinda, 33 með
BA-gráðu í hönnun úr hönnunar- og
arkitektúrdeild, 24 úr myndlist-
ardeild með BA-gráðu í myndlist, og
11 með B.Mus-gráðu og BA-gráðu í
tónlist frá tónlistardeild. Þetta er í
fyrsta sinn sem tónlistardeild út-
skrifar fólk með háskólagráðu og er
því um að ræða nýjan áfanga í sögu
skólans.
Hjálmar H. Ragnarsson, rektor
Listaháskólans, sagði í ávarpi sínu að
háskólarnir gegni lykilhlutverki í ís-
lensku þjóðfélagi. „Ekki aðeins eru
þeir uppspretta þekkingar og griða-
staður til þjálfunar og sérhæfingar,
heldur eru þeir hver og einn sam-
félag fólks sem stefnir að ákveðnum
sameiginlegum markmiðum. Einn
skólinn leggur áherslu á uppeldi og
umönnun, annar á vísindaiðkun á
breiðu sviði og nýtingu upplýsinga,
þriðji skólinn ætlar sér sérstakt hlut-
verk til eflingar mannlífi úti á landi
og enn aðrir háskólar leggja mest
upp úr að gagnast atvinnulífinu og
skapa þar lifandi tengsl. Þannig eru
skólarnir undirstöður hver á sínu
sviði, og forystuafl til breytinga og
endurnýjunar.“
Að dómi Hjálmars hefur Listahá-
skólinn sérstöðu. „Markmið hans er
að virkja sköpunarkraftinn, hugar-
aflið sem býr í okkur öllum, og miðla
hvers konar skáldskap og þekkingu
eftir þeim leiðum sem hver og ein
listgrein býr yfir. Leiðarljósin eru
forvitni, skilningur og áræði – í stuttu
máli, að leita uppi nýja þekkingu og
nýjan sannleik, að kryfja forsend-
urnar til mergjar og skilja þær, og
síðan efla með okkur áræði til að
brjóta nýjum hugmyndum brautir og
finna hlutunum samhengi, sem við
áður höfum ekki áttað okkur á. Þetta
hlutverk, að virkja sköpunarkraftinn,
hefur engin önnur stofnun á Íslandi
tileinkað sér sérstaklega, og þess
vegna og enn frekar er mikilvægt að
þessi skóli fái dafnað og vaxið og fái
þann tilstyrk og stuðning sem þarf til
að geta staðist samanburð við
fremstu listaháskóla í heiminum.“
Listaháskólinn hefur nú starfað í
fimm ár. Ósk rektors fyrir skólann á
þessum tímamótum er að hann dafni
áfram og vaxi eins og hingað til, og
leggi undir sig ný svið og ný við-
fangsefni. „Ekki síður er það þó von
mín að gildin sem skólinn stendur
fyrir og hugsjónirnar sem starfið
byggir á berist sem víðast út í sam-
félagið. Það er ekki stofnunin sem
slík sem mestu máli skiptir, ekki
skólahúsin eða við starfsfólkið, held-
ur það sem í skólanum er gert.“
Sköpunargáfan dvínar aldrei
Karólína Eiríksdóttir tónskáld
flutti hátíðarræðu við útskriftina og
sagði meðal annars við nemendur að
þeir ættu örugglega eftir að heyra
því haldið fram að listirnar séu á nið-
urleið, að vegur klassískra lista fari
dvínandi og að list unga fólksins sé
lítils virði. „Hlustið aldrei á þessar
raddir. Sköpunargáfa mannkynsins
dvínar aldrei, hún bara birtist á nýj-
an hátt og tekur á sig nýjar myndir,
finnur nýjar víddir og farvegi. Það
sem þótti óalandi fyrir 20–30 árum á
sér endurvakið og nýtt líf nú, ljóst
dæmi um það er raftónlistin, sem
þótti eintóm óhljóð og ekki hafa neitt
með tónlist að gera, en er núna helsti
tjáningarmáti ungra tónlistarmanna
í öllum geirum tónlistar. Listin hætt-
ir aldrei að koma á óvart, þó að
stundum heyrist sagt að það sé bók-
staflega búið að gera allt. Listamönn-
um dettur alltaf eitthvað nýtt í hug,“
sagði Karólína.
Ljósmynd/Sóla
Útskriftarnemendur frá Listaháskóla Íslands vorið 2004.
Hjálmar H. Ragnarsson, rektor
Listaháskóla Íslands
Eini skólinn sem
á að virkja sköp-
unarkraftinn