Morgunblaðið - 07.06.2004, Side 25

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. JÚNÍ 2004 25
✝ Jón Eyþór Guð-mundsson fæddist
á Patreksfirði 5. jan-
úar 1915. Hann lést
28. maí síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Guðmundur Jónsson
smiður, f. 6. septem-
ber 1872, d. 11. febr-
úar 1937 og Valgerð-
ur Kristín Jónsdóttir
húsmóðir, f. 23. júlí
1876, d. 20. septem-
ber 1968. Eiginkona
Jóns var Valgerður
Eyjólfsdóttir, f. 6.
október 1917, d. 9.
mars 2000. Foreldrar hennar voru
Eyjólfur Eyjólfsson sjómaður, f.
29. júní 1896, d. 8. maí 1933 og Sig-
ríður Einarsdóttir, f. 10. ágúst
1895, d. 11. september 1988.
Börn Valgerðar og Jóns: 1) Eyj-
ólfur Guðmundur tannsmiður, f.
18. apríl 1938, maki Inga Jóna Sig-
urðardóttir ritari, f. 14. mars 1939;
2) Valgerður Kristín ritari, f. 15.
ágúst 1944, d. 16. október 1995,
hennar maki Gunnar Gunnarsson
fasteignasali, f. 24. mars 1945; 3)
Sigurlaug sjúkraliði,
f. 29. mars 1947,
maki Helgi Sævar
Helgason lögreglu-
maður, f. 18. júlí
1946; 4) Marta hjúkr-
unarfræðingur, f. 30.
nóvember 1949, maki
Guðmundur Aldan
Grétarsson prentari,
f. 16. febrúar 1948.
Árið 1939 var Jóni
veittur námsstyrkur
dansk-íslenska fé-
lagsins og var hann
við myndlistarnám í
Kaupmannahöfn í
tvö ár. Kennaraprófi frá Handíða-
og myndlistarskólanum lauk hann
1948. Jón kenndi myndlist við Mið-
bæjarskólann, þangað til að sá
skóli var lagður niður, síðan starf-
aði hann við Austurbæjarskólann.
Jón stofnaði Íslenska brúðuleik-
húsið 1954 og er löngu þekktur
fyrir brautryðjandastörf hér á
landi í þessari ævafornu listgrein.
Útför Jóns fer fram frá Foss-
vogskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.30.
Í dag er kvaddur hinstu kveðju
tengdafaðir minn, Jón E. Guð-
mundsson, myndlistarmaður og
frumkvöðull brúðuleikhúslistar hér á
landi. Jón nam myndlist á Íslandi og
síðar í Kaupmannahöfn. Í Danmörku
kynntist Jón brúðuleikhúslist og
varð hann upphafsmaður brúðuleik-
húslistar hér á landi. Er hann kom
heim frá námi stofnaði hann Íslenska
brúðuleikhúsið sem hann ferðaðist
með um landið í mörg ár. Eftir að
heim var komið starfaði hann sem
myndlistarkennari.
Jóni kynntist ég er ég gekk að eiga
dóttur hans, Valgerði Kristínu.
Minnist ég þess enn er ég bað hann í
fjölskylduboði að tala við mig undir
fjögur augu og bað um hönd dóttur
hans. Minntist hann þess alla tíð síð-
an og hafði gaman af.
Jón var mikill náttúruunnandi og
dvaldi oft við Veiðivötn og í Þórs-
mörk. Hann keypti sér tjaldvagn
sem við ásamt fjölskyldunni ókum
með til Þingvalla og Laugarvatns og
víðar um land þar sem Jón málaði
myndir og naut náttúrunnar og
stundaði veiði.
Brúðuleikhúsið var það sem átti
hug Jóns allan allt frá því að hann
kom heim frá námi. Settar voru upp
sýningar í Iðnó og á fleiri stöðum og
einnig sýningar og leikrit sem sýnd-
ar voru í barnatíma sjónvarpsins á
upphafsárum sjónvarpsins. Synd er
að þær upptökur hafi ekki verið
varðveittar.
Jón var um tíma forseti UNIMA,
alþjóðlegra samtaka brúðuleikhús-
gerðarmanna. Var það honum mikið
gleðiefni er samtök þessi héldu sýn-
ingu á Kjarvalsstöðum um leið og Ís-
lenska brúðuleikhúsið hélt upp á 30
ára afmæli sitt. Ég aðstoðaði Jón við
þessa sýningu sem oftar, tókst hún
mjög vel og vakti mikla hrifningu hjá
gestum sem heimsóttu Kjarvalsstaði
meðan á sýningum stóð og hafði ég
mikla ánægju af.
Eftir að Jón hætti störfum sem
myndlistarkennari hvatti ég hann til
að festa kaup á húsnæði í bílskúra-
samstæðu við Flyðrugranda,
skammt frá heimili hans við Kapla-
skjólsveg. Þar innréttaði hann leik-
hús og setti þar upp brúðuleikhús-
sýningar fyrir leikskóla, grunnskóla
og erlenda og innlenda ferðamenn.
Veitti þetta Jóni mikla gleði og
ánægju og var hann að mínu mati
með stærri leikhússtjórum landsins.
Það var Jóni og eiginkonu hans
mikill harmur er eiginkona mín og
dóttir þeirra lést árið 1995, eftir al-
varlegan blóðsjúkdóm, aðeins 51 árs
gömul. Jón var kvæntur mikilli hefð-
arkonu, Valgerði M. Eyjólfsdóttur,
sem stóð með honum og studdi hann
í öllu því sem hann tók sér fyrir
hendur, hvort heldur var á sviði
myndlistarinnar eða í starfi brúðu-
leikhússins. Valgerður, eiginkona
Jóns, lést í mars 2000 og var það hon-
um mikill missir. Síðustu árin sátum
við Jón löngum stundum saman og
ræddum lífið og tilveruna og hvað
biði okkar þegar þessu lífi lyki.
Það er margt sem flýgur um hug-
ann og margs að minnast á kveðju-
stund sem þessari. Ég færi Jóni al-
úðarþakkir fyrir allt það sem hann
var mér og eiginkonu minni og börn-
um alla tíð og bið honum blessunar á
þeirri vegferð sem nú er hafin.
Gunnar Gunnarsson.
„Eitt sinn verða allir menn að
deyja“ söng Vilhjálmur. En þó mað-
ur viti að það sé óumflýjanlegt þá
fylgir því ávallt bitur sársauki. Eitt-
hvað sem enginn nákominn nær að
venjast. Fréttin af andláti þínu, kæri
afi, barst mér frá Hugrúnu konu
minni, yfir úthafið þar sem ég starfa
nú á rússnesku skipi. Ég stend við
kýraugað í káetu minni, með skeytið
í hendi, og horfi votum augum yfir
ólgandi hafflötinn. Mér er þungt um
hjarta, harmi sleginn. Sólin er að
setjast við sjóndeildarhringinn og
rökkur færist yfir veröld mína. Það
er sárt að vera svona fjarri og geta
ekki fylgt þér síðasta spölinn. Upp í
hugann hrannast minningar og það
æði margar. Reyndar eru ekki nema
rétt rúm 10 ár síðan við rifjuðum
saman upp þær helstu. Þá höfðum
við rekist hvor á annan á Lækjar-
torgi, keypt eina bjórkippu og sest
niður við gömlu smábátahöfnina. Það
var dásamleg stund sem við áttum
saman og það kom þér skemmtilega
á óvart hvað ég mundi langt aftur í
tímann, síðan ég var smágutti. T.d.
þegar ég fór með þér til veiða á trill-
unni þinni, Soffíu frænku, þar sem ég
veiddi einn ufsa og þú einhverja
plastbrúsa sem „óvart“ urðu á vegi
okkar. En ferskast í minningunni er
dvölin hjá ykkur ömmu í Kaup-
mannahöfn að Nørrebrogade 44, þá
9 ára snáði. Amma vann á spítalan-
um en þú lagðir stund á eina af list-
greinum þínum, listmálun. Við
þvældumst um borgina saman, vítt
og breitt. Og oft þurftum við að setj-
ast niður að pústa, þú með bjór og ég
með fanta. Lífið var yndislegt, þú
gast sungið og trallað og ekki vafðist
fyrir þér að valhoppa eftir Strikinu
með þeim stutta. Nokkru síðar átti
ég það lengsta ferðalag niður sjálfan
Laugaveginn með þér. Tók eina tvo
klukkutíma því þú virtist þekkja
hvern einasta mann sem á vegi okkar
varð. Enda engin furða, vel kynntur
af lífsstarfi þínu; listmálun, útskurði,
brúðugerð og íslenska brúðuleikhús-
inu. Að ógleymdri myndlista- og
handíðakennslu við Miðbæjarskól-
ann og Austurbæjarskólann. Ég veit
fyrir víst að nemendur þínir dýrkuðu
þig. Það er gríðarlegt lífsstarf sem
þú skilur eftir þig og þeir eru ófáir
sem notið hafa samskiptanna við þig.
Þú mátt vera virkilega stoltur af arf-
leifð þinni. Þú komst síðast upp á
Skaga, ásamt ömmu, til að vera við-
staddur brúðkaup okkar Hugrúnar.
En svo komu göngin og ekki tókst að
ná þér í gegnum þau ósköpin. Svo
sannfærður um að þau lækju og
væru full af þangi og öðru sjávar-
fangi. Ég veit að þú lætur verða af
því núna, áður en þú heldur til fundar
við ömmu. Út um kýraugað sé ég
hvar sólin fyllir himininn eldrauðum
geislum, sem teygja sig á táknrænan
hátt upp yfir skýin. Fyrir mína hönd,
Hugrúnar og barnanna viljum við
þakka þér fyrir gott og upplífgandi
samband og óskum þér góðrar ferð-
ar á hinsta og hæsta áfangastaðinn.
Guð veri með þér, kæri vinur. Megi
sál þín hvíla í friði.
Eyjólfur Magnús (Eyfi Magg).
Jón E. Guðmundsson, myndlistar-
og brúðugerðarmaður, er frum-
kvöðull og brautryðjandi íslensks
brúðuleikhúss. Hann var ætíð for-
ustumaður í listgreininni, sannkall-
aður vormaður brúðulistarinnar á
Íslandi.
Brúður hans voru gerðar af mikilli
kunnáttu og listrænu innsæi. Sér-
staklega voru strengjabrúður hans,
sem hann skar út úr tré, snilldarlega
vel gerðar. Hann var frábær út-
skurðarmaður, skar bæði út brúður
og höggmyndir.
Að koma á vinnustofu Jóns í kjall-
aranum á heimili þeirra hjóna við
Kaplaskjólsveg var ótrúleg upplifun
því verður hreinlega ekki með orðum
lýst.
Þar var sægur af brúðum af öllum
stærðum og gerðum, þó mest af
strengjabrúðum, listilega vel gerð-
um, höfuð, búkur og útlimir allt skor-
ið út af mikilli nákvæmni og snilli.
Mann svimaði næstum við tilhugs-
unina um alla þá vinnu sem skapari
þeirra hefði lagt í verk sitt.
Það var segin saga að alltaf þegar
erlent brúðuleikhúsfólk kom í heim-
sókn var farið beint til Jóns og Val-
gerðar eiginkonu hans. Valgerður
tók virkan þátt í störfum manns síns
og var heimili þeirra hlýlegt og ákaf-
lega menningarlegt í orðsins bestu
merkingu. Myndir Jóns á veggjum
og útsaumur Valgerðar, sem var sér-
lega fallegur.
Jón E. Guðmundsson var léttur á
fæti og léttur í lund. Það var gaman
að sjá Jón á labbi í borginni því hann
átti aldrei bíl en fór allra sinna ferða
fótgangandi. Hann var grannur og
spengilegur, ætíð prúðbúinn með
slaufu og alpahúfu og vakti alls stað-
ar athygli. Jón var alltaf glaður og af-
staða hans til lífsins jákvæð. Hrein-
skiptinn var hann og réttsýnn. Hann
hafði mikið að gefa sínum samferða-
mönnum.
Jón sagði mér hvernig áhugi hans
á brúðuleikhúsi kviknaði í Kaup-
mannahöfn 1938. Hann var að sýna
kunningja sínum stúlkumynd sem
hann hafði málað og kunninginn sem
var áhugamaður um brúðuleikhús
sagði „heldurðu það væri ekki gam-
an, Jón, ef þú gætir hreyft hana“ og
Jón sannfærðist um að þarna væri
eitthvað sem hann vildi fást við,
hreyfanleg myndlist.
Myndlist lærði Jón í Reykjavík á
árunum 1933–38 og Kaupmannahöfn
1946–47. Hann hélt sína fyrstu mál-
verkasýningu í Reykjavík 1939.
Hann var myndmenntakennari allt
sitt líf ásamt því að starfa í brúðu-
leikhúsinu. Hann stofnaði íslenska
brúðuleikhúsið árið 1954. Jón sýndi
bæði í Reykjavík og ferðaðist um
landið með brúðusýningar í mörg ár.
Brúðubílinn stofnaði hann 1976 og
var með hann í 3 ár. Var ég svo hepp-
in að taka við leikhúsi Brúðubílsins
og var það yndisleg reynsla. Jón
fylgdist alltaf með og kom á flestar
sýningar.
Nokkrar sýningar unnum við í
Leikbrúðulandi með Jóni. Vorum á
námskeiðum saman bæði á Íslandi
og Norðurlöndunum. Fórum saman
á brúðuleikhús-hátíðir á Norður-
löndum og einu sinni til Rússlands.
Jón var gamansamur og sagði
skemmtilega frá. Það var hrein unun
að hlusta á hann segja frá ferli sínum
og margt kúnstugt kom fyrir. Einu
sinni sem oftar á leikferð umhverfis
landið með Kardimommubæinn
gerðist það á síðustu sýningu að þeg-
ar átti að kvikna í turni Tóbiasar
frænda þá kviknaði í turninum í al-
vöru og var þónokkurt bras að
slökkva eldinn. En aldrei höfðu
áhorfendur séð eins lifandi og trú-
verðugan bruna og á þessari sýningu
sem var sem betur fer sú síðasta í
þeirri leikferð. En nú hefir tjaldið
verið dregið fyrir og listamaðurinn
Jón E. Guðmundsson horfið inn í
vorið. Innileg hluttekning til fjöl-
skyldu hans, vina og vandamanna.
Helga Steffensen.
Kæri Jón! Svona byrjuðu alltaf
símtölin okkar: „Nei ert þetta þú?“
var hann alltaf vanur að segja. Þegar
sólin hækkar á lofti, daginn fer að
lengja, gróðurinn skartar sínum feg-
urstu litum og skólinn á enda þá var
það besti tíminn hjá Jóni til að skapa
og vinna úr sínum eigin hugmyndum,
sem höfðu hrannast upp allan vet-
urinn meðan hann var í fullu starfi
við kennslu. Hver man ekki Jón með
blýantinn á lofti teiknandi á hvað
sem var, með slaufuna skakka um
hálsinn? Ég starfaði með Jóni af og
til í mörg ár. Þá var Jón starfandi
með brúðuleikhús í Tjarnarbíói und-
ir nafninu Íslenska brúðuleikhúsið.
Ein eftirminnilegasta sýning sem við
Jón vorum með var jólasýning í sýn-
ingarglugga í verslunarhúsnæði SÍS
í Austurstræti. Gatan var lokuð og
börnin lágu á glugganum og þrýst-
ingurinn varð svo mikill að lögreglan
stoppaði leikinn. Við færðum okkur
bara upp á næstu hæð og áhorfendur
færðu sig yfir götuna og nutu sýning-
arinnar, sem endaði með jólasveina-
dansi. Við Jón fórum margar
skemmtilegar sýningarferðir um
landið eins og t.d. til Patreksfjarðar,
sem var fæðingarbær Jóns. Sagði
hann mér þá þessa sögu: Hann átti
að vera hjálpardrengur í sveit, reka
kýr o.s.frv. en hann var alltaf að
stinga af upp í fjall þar sem lítill læk-
ur liðaðist niður fjallið. Með vasa-
hnífinn sinn og ýsubein í vösunum
skar hann út fugla og alls konar ver-
ur. Sköpunargleðin byrjaði snemma
hjá Jóni.
Einn fagran vormorgun hringdi
Jón í mig og spurði hvort ég væri til í
samstarf með sér, hann hefði verið
beðinn að taka að sér brúðusýningar
á gæsluvöllum borgarinnar. Ég lagði
til bílinn minn, venjulega drossíu og
við fórum saman í kjallarann hjá Jóni
þar sem allt var fullt af brúðum og af
nógu að taka. Þar völdum við leikara
í sýningarnar. Við vorum með ferða-
leikhús sem var sett upp og tekið nið-
ur hverju sinni. Þetta gekk vel fram
eftir sumrinu. Alltaf þurftum við að
tala hærra og hærra því áhorfenda-
hópurinn stækkaði mjög ört. Við vor-
um orðin raddlaus svo við fórum á
fund með borgarmönnum sem af-
hentu okkur stóran bíl, með bíl-
stjóra, hljóðnema og hátölurum. Allt
gekk eins og í sögu og ennþá rúllar
Brúðubíllinn við góðar unditektir.
Seinni árin var Jón með sitt eigið
brúðuleikhús í bílskúr við Flyðru-
grandann, sem hann innréttaði af
mikilli smekkvísi og stjórnaði öllum
brúðunum sjálfur. Þar var oft glatt á
hjalla.
Jón kenndi myndmennt við Mið-
bæjarskólann og síðar við Austur-
bæjarskólann. Í samstarfi okkar
Jóns sá ég oft gamla nemendur
heilsa upp á Jón með hlýju handtaki
og stjörnur í augum. Já, það má með
sanni segja að með fráfalli Jóns höf-
um við misst einn af fjölhæfustu
listamönnum landsins. Jón var lista-
maður á heimsmælikvarða.
Kæri Jón, ég veit að almættið tek-
ur vel á móti þér.
Þú kvaddir þennan heim með bros á brá
og bráðum færðu annan heim að sjá.
Þá er gott að svífa sæll á braut
þar sem enginn þarf að líða þraut.
Sigríður Hannesdóttir.
JÓN E.
GUÐMUNDSSON
Minningarkort
Minningar- og
styrktarsjóðs
hjartasjúklinga
Sími 552 5744
Gíró- og kreditkortaþjónusta
LANDSSAMTÖK
HJARTASJÚKLINGA
A
u
g
l.
Þ
ó
rh
.
1
2
7
0
.9
7
Ástkær eiginmaður minn,
TRYGGVI GUÐMUNDSSON
frá Vestmannaeyjum,
Arnarsmára 2,
Kópavogi,
lést þriðjudaginn 1. júní.
Útför hans fer fram frá Víðistaðakirkju í Hafn-
arfirði þriðjudaginn 8. júní kl. 15.00.
Svava Alexandersdóttir,
Gylfi Tryggvason, Margrét Rósa Jóhannesdóttir,
Aldís Tryggvadóttir, Vilhjálmur H. Vilhjálmsson,
Guðmundur Ási Tryggvason, Auður Traustadóttir,
Sveinn Orri Tryggvason, Steinunn Ósk Konráðsdóttir,
Soffía Vala Tryggvadóttir, Vilhjálmur Ólafsson,
Bylgja Tryggvadóttir, Ólafur Höskuldsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Elskulegur eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi,
RAGNAR ÞORGRÍMUR KRISTJÁNSSON
Höfðagötu 11,
Hólmavík,
sem andaðist sunnudaginn 30. maí, verður jarðsunginn frá Hólmavíkur-
kirkju 9 júní kl. 14.00.
Matthildur Sveinsdóttir,
Halldór Kr. Ragnarsson,
Ragnheiður Ragnarsdóttir,
Ágústa Kr. Ragnarsdóttir, Ingimundur Pálsson,
Jóhanna B. Ragnarsdóttir, Már Ólafsson
og barnabörn.