Morgunblaðið - 28.06.2004, Síða 14

ERLENT
14 MÁNUDAGUR 28. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
ingkosningar fara fram í Kanada í
dag. Kjósendur þar í landi eru
óánægðir og virðast reiðubúnir að
breyta til eftir tíu ára valdatíð
meirihlutastjórnar Frjálslynda
flokksins, og samkvæmt skoð-
anakönnunum er minnihlutastjórn
næst á dagskránni.
Keppni stærstu flokkanna um stuðning kjós-
enda hefur ekki verið svona hnífjöfn síðan á átt-
unda áratugnum, og helsta ástæðan fyrir því að
stjórn Pauls Martins, formanns Frjálslynda
flokksins, mun nú að öllum líkindum missa meiri-
hlutann er fjármálahneyksli sem kom upp á yf-
irborðið í fyrra, og hafa frjálslyndir verið sakaðir
um hroka sem rekja megi til þess að þeir hafi setið
of lengi að völdum.
Stærsti stjórnarandstöðuflokkurinn, Íhalds-
flokkurinn, undir forystu Stephens Harpers, sem
sjálfur hefur aldrei setið í ríkisstjórn, mun að öll-
um líkindum vinna mikið á í kosningunum, en ekki
er þó útlit fyrir að hann nái meirihluta á þinginu,
þar sem eru 308 sæti alls.
Allra augu munu því beinast að minni flokk-
unum tveim, Nýja demókrataflokknum (NDP),
sem er vinstriflokkur, og Bloc Quebecois, sem er
flokkur aðskilnaðarsinna í Québec-fylki, en líklegt
má telja að annar hvor stóru flokkanna myndi
minnihlutastjórn með stuðningi annars hvors eða
beggja þessara minni flokka.
Samkvæmt skoðanakönnun sem birt var á laug-
ardaginn fær Frjálslyndi flokkurinn 117 þingsæti,
Íhaldsflokkurinn 109, Bloc 60 og NDP 27. Harper
dygði samkvæmt þessu stuðningur Bloc til að
mynda stjórn, en sá stuðningur fengist ekki nema
með stórum loforðum um bættan hag Québec, og
kósendur í vesturhluta Kanada, þar sem stuðn-
ingur við Íhaldsflokkinn er mestur og dyggastur,
hafa fengið yfir sig nóg af sérkröfum Québec.
Mikið ber aftur á móti í milli íhaldsmanna og
NDP, einkum og sér í lagi í heilbrigðismálum. Því
er ljóst, að þótt Harper fái stjórnarmyndunar-
umboð að kosningum loknum gæti það reynst
honum erfitt að tryggja minnihlutastjórn sinni
stuðning, nema þá helst fyrir atbeina sjálfra erki-
fjendanna, Frjálslynda flokksins.
Martin tók við forsætisráðherrastólnum af
Jean Chrétien í desember sl., og boðaði til þessara
kosninga áður en kjörtímabilið var úti í því augna-
miði að fá sjálfur umboð frá kjósendum til stjórn-
armyndunar. Reyndar mun einnig vera fyrir því
nokkuð sterk hefð í Kanada, að stjórnvöld boði
kosningar áður en kjörtímabilinu lýkur.
Martin er 65 ára forstjóri skipafélags, og gat
sér gott orð sem fjármálaráðherra í stjórn Chréti-
ens með því að vinna bug á gífurlegum fjár-
lagahalla. Frjálslyndi flokkurinn – sem oft er
sagður vera hinn sjálfgefni stjórnarflokkur í Kan-
ada – ætlar sér nú að vinna fjórða kosningasig-
urinn í röð.
„Hvers konar Kanada viljið þið?“ hefur Martin
ítrekað spurt kjósendur á kosningafundum, og
gefið þá mynd af sjálfum sér að hann standi vörð
um ríkisrekið heilbrigðiskerfi og félagslegt örygg-
isnet, en sakað Harper og íhaldsmenn um að ætla
að lækka skatta og draga úr heilbrigðisþjónustu
með það að markmiði að koma á svipuðu fé-
lagsþjónustukerfi og Bandaríkjamenn hafi.
Að þessu leyti er Frjálslyndi flokkurinn mun
nær stefnu NDP og ætti því auðveldara með að
tryggja sér stuðning hans til myndunar minni-
hlutastjórnar. En samkvæmt skoðanakönnuninni
á laugardaginn myndi það ekki duga, og Martin
yrði líka að leita á náðir aðskilnaðarsinnanna í
Bloc Quebeqois. Því er útlit fyrir að eftir kosning-
arnar verði það Gilles Duceppe, leiðtogi Bloc, sem
hefur öll tögl og hagldir.
Harper hefur heitið því að komist hann til valda
muni hann lækka skatta á millistéttarfólk, auka
útgjöld til hernaðarmála og færa valdið enn frek-
ar frá alríkisstjórninni í Ottawa og til fylkisstjórn-
anna. Harper hefur ennfremur fullyrt að Frjáls-
lyndi flokkurinn muni gera hvað sem er til að
halda völdum, og því yrði samstarf frjálslyndra
við Bloc og NDP „spillingarhrærigrautur gerður
úr skattpíningu og aðskilnaðarstefnu“.
Gæfan hefur heldur betur snúist Duceppe og
flokki aðskilnaðarsinna í hag undanfarið. Syst-
urflokkur Bloc, Parti Quebeqois, missti völdin á
fylkisþinginu í Québec í fyrra, en nú er allt útlit
fyrir að Bloc vinni sinn stærsta sigur í kosningum
til alríkisþingsins í Ottawa. Duceppe vill reyndar
ekkert með það þing hafa, því stefna hans er jú sú,
að Québec verði sjálfstætt ríki.
„Québec, en ekki Kanada, er heimaland Qué-
bec-búa,“ hefur hann sagt. Í þjóðaratkvæða-
greiðslu 1995 munaði innan við einu prósenti að
aðskilnaðarsinnar hefðu betur.
Í Québec-fylki – þar sem Martin á heima – mun
Bloc að líkindum fá um 50% greiddra atkvæða, og
hafa aldrei notið meiri stuðnings þar. Stuðningur
við Frjálslynda flokkinn hefur minnkað mest í
Québec eftir að í ljós kom, að milljónir dollara af
opinberu fé höfðu verið látnar renna til auglýs-
ingafyrirtækja sem voru vinveitt flokknum. En
frjálslyndir hafa líka glatað stuðningi í Ontario,
einkum vegna óvinsællar fylkisstjórnar flokksins
þar, en Ontario hefur löngum verið helsta vígi
flokksins.
Fari kosningarnar á þá lund sem skoðanakönn-
unin á laugardag bendir til ber landstjóranum,
Adrienne Clarkson, samkvæmt kanadísku stjórn-
arskránni að fela sitjandi forsætisráðherra stjórn-
armyndunarumboðið. Það verður því líklega
Martin sem fyrstur fær tækifæri til að fara á fjör-
urnar við Duceppe og Jack Layton, leiðtoga NDP.
En síðan í síðustu heimsstyrjöld hefur rík-
isstjórn byggð á samstarfi þessara flokka aldrei
setið lengur en í tvö ár, og spá margir stjórn-
málaskýrendur því, að aðrar kosningar fari fram
síðar á árinu.
Aðskilnaðarsinnar að öllum
líkindum með tögl og hagldir
Toronto. AFP.
AP
Gilles Duceppe, leiðtogi flokks aðskilnaðarsinna,
ræðir við frambjóðanda flokksins í Montréal.
Reuters
Forsætisráðherra Kanada, Paul Martin, virtist tiltölulega afslappaður er hann flutti kjósendum í Ed-
monton í Alberta-fylki boðskap sinn í síðustu viku. Hann á þó undir högg á sækja í kosningunum.
’Québec, en ekki Kanada, erheimaland Québec-búa‘
Fréttaskýring | Allt útlit er fyrir
að Frjálslyndi flokkurinn missi
þingmeirihluta sinn í kosning-
unum sem fram fara í Kanada í
dag, og að frjálslyndir eða
Íhaldsflokkurinn myndi minni-
hlutastjórn. En hvorugur flokk-
urinn virðist eiga möguleika á
því, nema reiða sig á stuðning
flokks aðskilnaðarsinna í Québec.
TERRY Goertzen, mennoníta-
prestur í Winnipeg í Kanada,
steig á þetta 5,5 metra háa reið-
hjól um helgina og komst þannig
í heimsmetabók Guinnes. Er þetta
hæsta reiðhjól sem hjólað hefur
verið á í heiminum. Goertzen
smíðaði reiðskjótann sjálfur.
AP
Alvanur
reiðhjóli
Í ÓSLÓ er hafin bygging
mosku sem verða mun sú
stærsta á Norðurlöndum, að
því er Aftenposten greinir frá.
Á húsið að verða fullbúið
næsta haust, og verður þar
rúm fyrir 2.500 manns.
Moskan rís í Grønland-
hverfinu í Ósló, en stærsti
múslímasöfnuðurinn í Noregi
hefur beðið lengi eftir því að
moskan verði byggð. „Þörf
okkar fyrir nýja mosku hefur
verið afar brýn í nokkur ár.
Söfnuðurinn fer sístækkandi
og lengi hefur ekki verið rúm
fyrir alla á trúarhátíðum okk-
ar,“ hefur Aftenposten eftir
Hafiz Tanver Hussain,
frammámanni í Jamaat-E
Ahl-E Sunnat, stærsta músl-
ímasöfnuði Noregs.
Ósló
Stærsta
moska
Norður-
landa
ÁFORM Evrópusambandsins
(ESB) um að byrja um næstu ára-
mót að hrinda í framkvæmd ráð-
stöfunum gegn fjármagnstekju-
skattaflótta ESB-borgara munu
frestast um að minnsta kosti hálft
ár, að því er embættismenn
greindu frá.
Fastafulltrúar ESB-ríkjanna 25
ákváðu á lokuðum fundi á miðviku-
dag að fresta gildistöku nýrra
reglna sem að þessu lúta til 1. júlí
2005 eftir að ekki tókst að fá
tryggingar fyrir því að „skatta-
paradísirnar“ Sviss og Liechten-
stein, sem standa utan ESB,
myndu hafa tekið upp hliðstæðar
ráðstafanir fyrir 1. janúar.
Ákvörðunin verður tekin formlega
á fundi ráðherra ESB á mánudag,
að sögn Jonathans Todd, tals-
manns framkvæmdastjórnar sam-
bandsins.
Sviss og Liechtenstein undirrit-
uðu þann 19. maí sl. samkomulag
við ESB um að vinna saman að því
að hindra borgara ESB-landa í að
koma sér hjá því að greiða skatta
af tekjum sem þeir hafa af fjár-
magni geymdu í erlendum fjár-
málastofnunum. En svissneskir
stjórnarerindrekar hafa tjáð ESB
að svissnesk stjórnvöld geti
ómögulega komið slíkum reglum í
lög hjá sér fyrir áramót. Hugs-
anlegt væri að það næðist fyrir 1.
júlí 2005, en þó aðeins ef ekki yrði
haldin þjóðaratkvæðagreiðsla um
málið. Það er þó líklegt, enda er
söfnun undirskrifta til að knýja
slíka atkvæðagreiðslu fram þegar
hafin í Sviss. Fulltrúar Liechten-
stein hafa líka tjáð ESB að 1. jan-
úar væri of knappur frestur til lög-
leiðingar umræddra reglna.
Samkomulagið, sem loks náðist í
maí, kveður á um að stjórnvöld í
hverju ESB-landi sjái um að inn-
heimta fjármagnstekjuskatt af
sparifé sem borgarar annarra
ESB-landa geyma í viðkomandi
landi, eða að öðrum kosti miðli
upplýsingum til stjórnvalda þess
lands þar sem fjármagnseigandinn
á lögheimili svo að þau geti séð um
að innheimta skattinn. Áratugur
er síðan fyrst var farið af stað með
að reyna að koma slíku samkomu-
lagi í kring, en dróst bæði vegna
strangra laga um bankaleynd í
ESB-löndunum Lúxemborg, Aust-
urríki og Belgíu og spurningarinn-
ar hvernig reglurnar yrðu látnar
ná til landa eins og Sviss og
Liechtenstein.
ESB-aðgerðir gegn
skattaflótta frestast