Lesbók Morgunblaðsins - 21.06.2003, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 21. JÚNÍ 2003
SMEKKLEYSA hefur slitið barnsskónum
og er orðin 16 ára. Fyrir okkur sem erum
svona frekar nýbúin að halda upp á fertugs-
afmælin virðist bæði stutt og langt síðan Syk-
urmolarnir héldu alla sína töfrandi tónleika á
upphafsárum útgáfunnar og það var vel við
hæfi við opnun sýningarinnar Humar eða
frægð að einn fyrrverandi meðlimur Molanna
hristi upp í Hafnarhúsinu með þéttum tón-
leikum. Þar var á ferð Einar Örn Benediktsson
og sonur hans Hrafnkell Flóki. Ásamt þeim
feðgum spiluðu þeir Bibbi Curver og Elís Pét-
ursson og víst er að Hafnarhúsið hefur ekki
skolfið svona síðan á þjóðhátíðardaginn árið
2000.
Sýningin Humar eða frægð gefur ágætt yf-
irlit yfir sögu Smekkleysuútgáfunnar. Í mynd-
um og texta er sagt frá eldri og yngri hljóm-
sveitum og frá Medúsuhópnum sem varð til á
undan Smekkleysu, hópi ungra súrrealískra
ljóðskálda sem frelsuðu heiminn dag hvern og
gáfu út mikið magn af ljóðabókum upp á eigin
spýtur, en nokkrir úr þeim hópi urðu síðan
einnig meðlimir í Smekkleysu. Starfsemi Med-
úsu er efni í aðra sýningu; nú virðist súrreal-
ismi oft koma fram í verkum myndlistarmanna
af yngri kynslóðinni, hvort sem það er með-
vitað eða ekki. Teikningar og tölvuverk Gabr-
íelu Friðriksdóttur sem unnið hefur töluvert
með Björk eru sláandi dæmi um það, en teikn-
ingarnar minna t.d. á teikningar Einars Melax
sem var meðlimur í Medúsu, Kukli og Syk-
urmolum og á teikningar Bjarkar frá níunda
áratugnum. Á sýningunni má m.a. sjá nokkrar
af bókum Medúsuhópsins og teikningum.
Nokkrir stórir sýningargluggar innihalda
margs konar forvitnilega hluti sem tengjast
hljómsveitum útgáfunnar og gínur klæddar
búningum ýmissa tónlistarmanna lífga upp á
rýmið. Einnig getur að sjá og heyra upplestra
og ýmsar uppákomur Smekkleysu á skjá í saln-
um. Þrátt fyrir þessa fjölbreytni sakna ég þó
áherslu á fleiri verk af listrænum toga, teikn-
ingar, texta, ljóð eða myndir sem meðlimir
hópsins hafa gert í gegnum tíðina, það hefði
getað aukið enn á fjölbreytni sýningarinnar og
sýnt fleiri hliðar á þeim einstaklingum sem
þarna koma við sögu. En þó að framsetningu
sýningarinnar skorti dálítið af þeirri orku sem
einkennt hefur starfsemi Smekkleysu alla tíð
kemur samt vel fram hvílíkur kraftur og húmor
einkenndi starfsemina alla, húmor sem alltaf
var fylgt eftir af mikilli alvöru.
Smekkleysufólkið var hugsjónafólk og er enn
í dag. Útgáfulisti þeirra ber ekki síst vitni um
það, en þar kennir margra grasa. Það segir sitt
um hugarfar útgáfunnar að hagnaður sem inn
kom af sölu á plötum og diskum Sykurmolanna
á sínum tíma var m.a. notaður til útgáfu á nýj-
um og upprennandi hljómsveitum sem Smekk-
leysa hafði trú á. Síðan hefur útgáfan víkkað
svið sitt, útgáfulistinn er orðinn langur og á
honum eru margvíslegar tegundir tónlistar og
tónverka en þar má nefna m.a. útgáfu á ís-
lenskri tónlist úr fortíðinni og samtímanum,
auk klassískra verka eftir til dæmis Jórunni
Viðar, Atla Heimi, Jón Leifs o.fl., einnig djass
og spunatónlist. Smekkleysa hefur svo auðvitað
gefið út nýrri hljómsveitir eins og Sigur Rós og
Mínus.
Eins og segir einhvers staðar í skemmti-
legum og vönduðum bæklingi með sýningunni
hefði Smekkleysa getað veitt sjálfri sér og
Listasafni Reykjavíkur Smekkleysuverðlaunin
fyrir þessa sýningu, væru þau enn við lýði. Það
felst ákveðin skemmtileg smekkleysa í því að
leggja Listasafn Reykjavíkur undir sýningu á
plötuútgáfu, plakötum og úldnum sokkum í
flösku. Það er smekkleysa sem fellur vel að
húmor útgáfunnar í gegnum árin. Synd að
Smekkleysuverðlaunin skuli hafa liðið undir
lok, eins skemmtileg og þau voru auk þess sem
þau veittu ákveðnum fyrirbærum í samfélaginu
visst aðhald af húmor og beinskeyttni. Nú veð-
ur smekkleysan bara óáreitt uppi á öllum víg-
stöðvum.
Sýningin Humar eða frægð er yngri kyn-
slóðum listamanna í dag tvímælalaust hvatning
og innblástur til að standa á eigin fótum, hugsa
sjálfstætt og gagnrýnið og af húmor og lífsgleði
eins og þeirri sem lýsir af öllum framkvæmdum
Smekkleysu gegnum árin. Okkur hin minnir
hún á mikilvægi þess að vera ávallt frjó í hugs-
un og gleyma okkur ekki í að fljóta sofandi og
ánægð með straumnum.
Innsýn
Innsýn í erlenda samtímalist á Íslandi nefn-
ist sýning sem einnig var opnuð í Hafnarhúsi
um síðastliðna helgi. Það er Ingólfur Arnars-
son, myndlistarmaður og prófessor við Listahá-
skóla Íslands, sem velur verk á sýninguna.
Hann hefur valið verk eftir, eins og mér taldist
til, á þriðja tug erlendra listamanna. Verkin
eru í eigu Listasafns Íslands, Listasafns
Reykjavíkur, Nýlistasafnsins, Péturs Arasonar
og Rögnu Róbertsdóttur, Helga Þorgils Frið-
jónssonar og fáein í eigu Eggerts Péturssonar
myndlistarmanns og Ingólfs Arnarssonar.
Titillinn gefur til kynna að aðeins sé um inn-
sýn að ræða en ekki yfirlit á erlendum verkum í
eigu safna hér. Sýningin í heild og val verka á
hana er reyndar um margt keimlík Safni Pét-
urs Arasonar sem opnað var á Laugavegi um
síðustu helgi, enda voru Pétur Arason og Ing-
ólfur Arnarsson samstarfsmenn við sýningar-
hald árum saman á Laugaveginum, við sýning-
arsalinn Aðra hæð. Sýningin endurspeglar því
– með réttu – sýn Ingólfs og val hans á verkum
frekar en einhverja safneign í heild. Þessar
tvær sýningar, Safn Péturs og Innsýn, vinna
ágætlega saman og
heimsókn á aðra þeirra
nánast kallar á heim-
sókn á hina. Það er m.a.
fróðlegt að velta fyrir
sér því mismunandi
andrúmslofti sem skap-
ast í ólíkum húsakynn-
um. Safn Péturs Ara-
sonar er á margan hátt
meira lifandi og samspil
verka þar sterkara,
vegna nándar þeirra við
hvert annað og fjöl-
breyttra salarkynna. Á
móti kemur að stærri
verk njóta sín betur í
salarkynnum Hafnar-
hússins. Þessi stað-
reynd, hin mismunandi
upplifun áhorfandans í
ólíkum húsakynnum,
endurspeglar þá afstöðu
margra þeirra lista-
manna sem þarna eiga
verk, afstöðu sem kom
fram á sjöunda áratugn-
um og hefur haldið velli
síðan, að listaverkið sé
hluti af umhverfi sínu
en ekki, líkt og fyrr á
öldum, gluggi yfir í ann-
an heim.
Á sýninguna hefur Ingólfur að mestu leyti
valið verk listamanna sem tengjast Íslandi á
einhvern hátt, hafa dvalið hér, komið hingað og
sýnt og jafnvel unnið með landið sjálft í verkum
sínum. Staðsetning listaverksins og tengsl þess
við umhverfi sitt eru líka ákveðinn þáttur í all-
nokkrum þeim verkum sem hér eru sýnd. Þetta
kemur t.d. vel fram í eftirminnilegu verki
Douwe Jan Bakker þar sem hann myndar
fyrirbæri í íslenskri náttúru, laut, dal, hól,
bakka, gil, o.s.frv. Slík verk gefa íslenskum
listamönnum hugmyndir um það hvernig hægt
er að nálgast náttúru landsins á margvíslegan
hátt. Það sama má segja um ljóðræn og glögg
verk Roni Horn.
Verkin á sýningunni í heild eru fjölbreytt og
mismunandi að stærð og umfangi, allt frá fín-
legu smáraverki Vincent Shine til stærri mynd-
raða eins og eftir Donald Judd. Þau eru afar
ólík innbyrðis, þarna getur að líta Madonnu-
mynd eftir Jan Knap sem og neó-geó-verk eftir
Rochenschaub. Einnig er þar fínlegt naum-
hyggjuverk eftir Roger Ackling sem myndar
rákir á tréverk sín með hjálp stækkunarglers
og sólarinnar. Allnokkur verk eftir Dieter Roth
er þarna að finna og gaman að sjá myndskreyt-
ingar hans fyrir dagblöð hérlendis. Ennfremur
eru hér verk eftir m.a. Peter Fischli og David
Weiss, Martin Disler, Hamish Fulton, Karin
Sander, Georege Brecht, Yoko Ono, Jan Voss
og Pieter Holstein. Sérstaklega er vel heppn-
aður „Franz Graf-salurinn“, þar sem teikning-
ar, myndbönd og þrívíddarverk skapa heild-
armynd.
Í sýningarskrá kemur meðal annars fram
hversu lítið íslensk söfn eiga af erlendri list og
að þar skortir heildarstefnu. Það er vonandi að
bráðum fari að rætast úr þessu og kannski að
þessi sýning ásamt Safni Péturs Arasonar sem
opnað var um síðustu helgi verði til þess að
hvetja til framfara á þessu sviði, hjá einstak-
lingum, söfnum og ráðamönnum. Með innsæi
og útsjónarsemi hefur Ingólfi tekist að koma
saman sýningu sem gefur ágæta innsýn í verk
nokkuð margra listamanna frá liðnum áratug-
um. Sýning þessi og Safn Péturs Arasonar
vinna sérstaklega vel saman og er fengur að
hvoru tveggja.
Stríð
Stríð er ný þemasýning úr Errósafninu.
Deildarstjóri sýningardeildar Listasafns
Reykjavíkur, Þorbjörg Gunnarsdóttir, valdi
verkin á sýninguna. Erró hefur auðvitað alltaf
látið málefni hvers tíma sig miklu varða, ekki
síst stríð eins og þarna kemur vel fram. Elstu
verkin eru frá fimmta áratugnum og þau nýj-
ustu nokkurra ára gömul. Það er sérstaklega
gaman að sjá klippimyndir hans frá 6. áratugn-
um og kraftmiklar litógrafíur og olíuverk á
pappír frá svipuðum tíma. Þessi fyrri verk hafa
almenna skírskotun til stríðshörmunga en
seinni verk vísa til vissra atburða. Í heild má
lesa þónokkuð um þróun Errós sem listamanns
á þessari sýningu, auk þess sem þema hennar
er því miður alltaf jafnmikið í deiglunni.
Þær eru skemmtilega ólíkar, þessar sýningar
sem verða í Hafnarhúsinu í sumar, og allar vel
heimsóknar virði.
Stefnumót á hlaðborði
Eitt verkanna á sýningu Smekkleysu.
Þau eru allnokkur, stríðin sem Erró hefur fjallað um í verkum sínum.
Þetta er frá 1956 og nefnist Dauðadansinn.
Fínlegt og fallegt verk eftir Vincent Shine á sýn-
ingunni Innsýn í Hafnarhúsi.
Ragna Sigurðardóttir
MYNDLIST
Listasafn Reykjavíkur, Hafnarhús
Til 31. ágúst.
HUMAR EÐA FRÆGÐ – SMEKKLEYSA Í 16 ÁR
Til 7. september.
INNSÝN Í ERLENDA SAMTÍMALIST Á ÍSLANDI
Til 3. janúar 2004.
ERRÓ – STRÍÐ, VERK ÚR SAFNEIGN
Hafnarhúsið er opið alla daga vikunnar frá kl. 11–17 og
til kl. 18 á fimmtudögum.
BRITISH Museum í London hýsir
þessa dagana sýninguna London
1753, en á sýningunni er dregin
fram mynd af borginni árið sem
safnið var stofnað og er hún liður í
afmælisfögnuði British Museum
sem nú er 250 ára. Þótt sýningin
geymi verk listamanna á borð við
Joshua Reynolds og Thomas Fry,
auk postulínsmuna, korta og hand-
rita er það þó listamaðurinn og
siðapostulinn William Hogarth
sem á hvað flest verk þar. En líkt
og Dickens, þá gerði Hogarth sér
mat úr daglegu lífi Lundúnabúa,
hvort sem um var að ræða aðalinn,
miðstéttina, hina nýríku eða þá
sem orðið höfðu undir í lotteríi lífs-
ins, betlara, misindismenn og
gleðikonur. Hogarth þótti líka sér-
lega snjall að gagnrýna það sem
miður fór í borgarlífinu í glettileg-
um siðvöndunartón.
Fílharmónían til
Carnegie Hall
FÍLHARMÓNÍUSVEIT New
York-borgar samþykkti fyrir
skemmstu að flytja starfsemi sína
aftur í Carnegie Hall, einum 40 ár-
um eftir að sveitin yfirgaf Carneg-
ie Hall fyrir Lincoln Center. Áætl-
að er að sveitin geti flutt strax árið
2006, en með flutningnum öðlast
fílharmóníusveitin setu í stjórn
Carnegie Hall, auk þess að fá að-
gang að tónleikasal með mun betri
hljómgæðum en Avery Fisher-
salurinn í Lincoln Center býr yfir.
„Það er engin ástæða fyrir því að
þetta ætti ekki að ganga eftir,“
sagði Sanford I. Weill, stjórnar-
formaður Carnegie Hall. Ég hef
unnið að fjölmörgum samruna-
áætlunum og ég hef aldrei séð
neina sem hefur verið jafn full-
komlega til þess fallin og þessi.“
Rafmagnaður
Chamberlain
FRASINN „Ég gæti gert þetta“
heyrist ósjaldan í nútímalista-
söfnum og á dögunum létu nokkrir
rafvirkjar sem unnu við Dia:Beac-
on-safnið reyna á hann. Eftir að
rafvirkjarnir höfðu virt fyrir sér
verk listamannsins John Chamb-
erlain, sem gjarnan notar hluti á
borð við ónýta bílhluta í verk sín,
bjuggu þeir til sína eigin útgáfu af
verki Chamberlain og settu upp
við hliðina á upprunalega verkinu.
Það leið um það bil vika án þess að
nokkur tæki eftir viðbótinni við
sýninguna sem geymir verk á borð
við „Norma Jean Risen“.
„Við sáum nokkur verk uppi,“
var haft eftir David Vega, for-
sprakka hópsins. „Við reyndum að
herma eftir því ... til að sjá hversu
langur tími liði þar til einhver tæki
eftir því. Og nokkrir gengu í
kringum verkið án þess að taka
eftir því,“ sagði Vega og bætti við
að þetta hafi verið til gamans gert.
Verk rafvirkjanna var hins vegar
fjarlægt áður en safnið var opnað
fyrir almenning og sagði Amy
Weisser, aðstoðarframkvæmda-
stjóri safnsins, verk rafvirkjanna
vera óð til Chamberlains. „Þegar
þeir sem sáu um að setja upp sýn-
inguna sáu verkið vissi það um leið
að þetta var ekki verk Johns,“
sagði Weisser, en safnið er búið að
henda verki rafvirkjanna.
ERLENT
Gintröð eftir William Hogarth.
London 1753