Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.2004, Page 8

8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 29. MAÍ 2004
U
pplýsingar stóð á sex tungu-
málum á turni í miðri lest-
arstöðinni. Hann var
skreyttur mósaíkflísum, rað-
að saman í mynd af skart-
klæddum mönnum. Þeir
teygðu hvítar og fínlegar
hendurnar upp í loftið einsog
þeir væru hjálparþurfi. Örvæntingarsvipur
þeirra styrkti þann grun og af myrkrinu í kring-
um þá að dæma voru þeir kviksettir. And-
styggðar dauðdagi. Stúlkurödd braut sér leið
gegnum suðandi hátalara og flutti þau boð að
næturlestin til Moskvu færi á miðnætti, spor
þrettán væri lokað vegna viðgerða, ungfrú F.
Bauer ætti að hafa samband við skiptiborð, far-
miða væri líka hægt að kaupa í sjálfsölum...
Röddin var svo fullkomlega eintóna að ég velti
því fyrir mér í nokkrar mínútur hvort það væri
vél sem talaði. Ég gat ekki útilokað þann mögu-
leika; tölvurnar eru víst orðnir ansi snjallar í að
líkja eftir röddum.
Ég sat á bakpokanum mínum með pokann
hans Krissa við fætur mér og horfði á hring-
dyrnar snúast hægt um möndul sinn. Krissi
hafði hlaupið út eftir nesti. Við áttum langa lest-
arferð fyrir höndum. Ég var þreyttur eftir rugl-
ið á okkur kvöldið áður; við höfðum slátrað
flösku fyrir miðnætti og eytt síðan þremur tím-
um í leit að einhverju til að reykja. Hitinn fór
líka illa í mig. Ég festi augun á útigangsmanni
sem vafraði um stöðina í snúnum og moldugum
buxum sem limurinn hékk út úr og dinglaði af-
káralega; önnur skálmin var rist upp að hné.
Hann var skólaus, gráskeggjaður og hélt á
tannbursta sem hann burstaði tennur sínar
með, án sápu eða vatns, líkastur frjósemisgoði
sem steypt hefði verið af stalli. Hann skipti ið-
andi mannfjöldanum í tvennt því fólk forðaðist
að koma nálægt honum.
Strákahópur sem stóð við farmiðasöluna rak
upp hýenuhlátur þegar hann kom í sjónmál.
Einn þeirra, nauðrakaður bolti í svörtum mitt-
isjakka, hljóp af stað, stjakaði við honum og
geiflaði sig framan í hann einsog taminn api.
Hann fékk engin viðbrögð. Umrenningurinn
gekk áfram og virtist hvorki vita í þennan heim
né annan; örlög sem manni finnst stundum eft-
irsóknarverð en koma yfirleitt óumbeðin. Hann
ráfaði framhjá konum sem þyrluðu kossum til
frænda, feðra og elskhuga, framhjá feitlögnum
brautarverði og þremur syfjulegum aröbum
sem gátu verið bræður. Enginn hryðjuverka-
svipur á þeim. Sennilega hefðu þeir þó ekki ver-
ið jafn afslappaðir í Bandaríkjunum. Ef þeim
hefði verið hleypt þangað inn. Ég bar saman
armbandsúrið mitt og risavísa klukkunnar á
veggnum, leit á töfluna með lestaráætlunum og
stóð upp.
Krissi kom loksins hlaupandi með samlokur
og bjórdósir í poka; hálfu höfði hærri en ég og
talsvert grennri, þótt ég hafi aldrei þótt vera
nein Esja. Dökkskolhærður og prýddur spé-
koppum; með andlit sem bláókunnugu fólki
finnst það kannast við þegar það mætir honum
á götu. Traustur strákur. Við stigum upp í lest
við pall númer sex. Fundum tóman klefa og
nokkrum mínútum seinna horfðum við á braut-
arpallinn fjarlægjast en aðeins í andartak, því
lestin stöðvaðist meðan hali hennar lá ennþá við
ystu brún pallsins. Það var skipt um spor með
hrópum og nístandi ískri. Þegar lestin mjak-
aðist aftur af stað sá ég umrenninginn standa á
milli teina spölkorn í burtu. Gusturinn af lest-
inni sló fataræflum hans aftur og sveigði skegg-
ið aftur fyrir höfuðið. Hann starði svo átak-
anlega tómum augum á lestina að mér fannst ég
horfa á dauðadæmt dýr. Ég hnippti í Krissa og
benti honum á karlinn.
„Svona fór fyrir jólasveininum eftir að við
hættum að trúa á hann. Krissi glotti og mér leið
betur. Yfirþyrmandi nálægð ferðarinnar var
byrjuð að reyna á taugarnar og við körpuðum
næstum á hverjum degi um eitthvað sem engu
skipti máli. Fyrstu tvær vikurnar höfðu verið
frábærar, borgir Evrópu þræddar og alls staðar
var einhver sem vissi um partí eða kunni á gítar
eða bauð húsaskjól … Hressir krakkar, nokkr-
ar sætar stelpur (í Prag hafði Krissa tekist að
negla eina danska píu og ég hafði bullað eitt-
hvað um Vesturfarana við yndislega kanadíska
stelpu og gert hetjulega en haldlausa tilraun til
að telja henni trú um að hún væri örugglega af
íslenskum ættum og ætti fyrir vikið að vera sér-
staklega kynferðislega frjálslynd …). Lífleg
farfuglaheimili, hótel sem náðu ekki hálfri
stjörnu, ótal niðurdrepandi hamborgarabúllur,
brot af nokkrum risasöfnum, villugjarnar götu-
flækjur, staðir sem þöktu milljón póstkort.
Þriðju vikuna hafði dregið úr okkur mátt og nú
þegar fjórða vikan var hálfnuð var eins og
ferðagleðin mjatlaðist út – einhverra hluta
vegna varð mér hugsað til töframanns að draga
rakvélablöð á löngu bandi upp úr kokinu. Krissi
var farinn að tala um að stytta ferðina en ég
vildi halda áfram í von um að finna aftur fjörið
sem við höfðum upplifað í byrjun. Ég var ófús
að viðurkenna það – en í rauninni vorum við
ekki lengur samferða. Allt sem dró úr spenn-
unni var því vel þegið. Meira að segja þynnkan
varð léttbærari – eða fyrstu bjórsoparnir voru
farnir að segja til sín. Við vorum farnir að kalla
afréttarana vekjara og ekki að ástæðulausu.
Lestarþjónn vopnaður töng renndi upp klefa-
hurðinni. Á hæla hans komu kona og stelpa,
kannski níu ára. Móðirin leit með vanþóknun á
okkur; virtist langa í aðra ferðafélaga. Ég sneri
mér frá þeim og horfði á andlit mitt birtast og
hverfa í glerinu eins og það væri málað á skít-
ugan og rispaðan blævæng. Krissi stóð upp og
hengdi gallajakkann sinn á krók við dyrnar,
brosti vandræðalega til nýju klefafélaganna og
settist aftur. Litla stúlkan byrjaði að lesa upp
úr bók fyrir móður sína sem veitti henni tak-
markaða athygli. Ég var ekkert sérstakur í
tungumálinu og þar að auki timbraður, en hélt
að ég skildi mestmegnis það sem hún þuldi upp,
álíka vélrænt og röddin á brautarstöðinni. Þrátt
fyrir lævíslegar tilfæringar og augnagotur tókst
mér ekki að koma auga á bókartitilinn:
„En tæplega hafði hann numið fáránleika
þessara hluta, annars vegar, og nauðsyn hinna,
hins vegar – því fágætt er að tilfinningu um fá-
ránleika sé ekki fylgt eftir af tilfinningunni um
nauðsyn – þegar hann skynjaði fáránleika
þeirra hluta sem honum hafði rétt í þessu fund-
ist nauðsynlegir – því sjaldgæft er að tilfinning-
unni um nauðsyn sé ekki fylgt eftir af tilfinning-
unni um fáránleika … “ las hún hægt og
stirðlega áður en hún lagði bókina frá sér og
togaði í kápuermi móður sinnar.
„Mamma, hvað þýðir þetta?“ spurði hún.
Móðirin leit ekki upp úr glanstímaritinu sem
hún blaðaði í af áhuga. „Mamma, mér finnst þú
nauðsynleg, ertu þá líka fáránleg?“ vildi hún
vita. Konan leit upp með roða í kinnum og gjó-
aði til okkar augunum, vonaði greinilega að við
værum útlendingar sem ekkert skildu. Hún
hafði að mestu leyti rétt fyrir sér.
„Ég er ekki fáránleg og hættu að lesa eitt-
hvað sem þú botnar ekkert í,“ sagði hún við
dóttur sína, lágum rómi en hvössum. „Reyndu
nú að þegja!“ Síðan sökkti hún sér aftur ofan í
brosmildar myndirnar. Stúlkan varð fýld á svip-
inn, lokaði doðrantinum og tróð honum niður í
veski móður sinnar. „En ég skil þetta ekki,“
bætti hún við vonsvikin og þagnaði síðan.
Ég vorkenndi henni og hafði orð á því við
Krissa. Hann yppti bara öxlum og reyndi að
hagræða sér betur í sætinu. Ég horfði á lands-
lagið flæða hjá fyrir utan, trén og húsin misstu
lögun sína í slitrum og urðu grá einsog stórri
hundstungu væri brugðið á liti þeirra. Ég dott-
aði en rumskaði þá sjaldan að lestin hægði á sér.
Þá leit ég út og horfði í stöðvarnar birtast fram-
undan. Í fyrstu baðaðar hádegissól og mynd
þeirra óskýr vegna tíbrárinnar sem hitinn fram-
kallaði, eins og horft væri í gegnum grisju. Þeg-
ar á leið degi breyttust stöðvarnar í sviplausar
og auðgleymdar þústir. Loks var myrkið alls-
ráðandi og ekkert af þeim sýnilegt nema veðruð
skilti sem flöktandi ljósaperur lýstu rétt nægj-
anlega til að hægt væri að greina að nöfnin voru
óskiljanleg. Ég lagði þau ekki á minnið; nöfn
eru hvort sem er það fyrsta sem gleymskan
skolar burt.
Ég var búinn að sitja í nægjanlega mörgum
lestum vikurnar á undan til að vita að í þeim er
ferðalag hið algjöra einskismannsland. Við gát-
um rifjað upp ferðina að þeim punkti sem við
vorum staddir á þegar upprifjunin hófst en um
leið var það vonlaust og án tilgangs því við vor-
um ekki lengur staddir á þeim punkti í raun og
veru. Samkvæmt ferðaplönunum stefndum við
suður á bóginn en okkur fannst áttirnar renna
saman og verða einskis virði; landakortið sagði
okkur ekkert. Við vissum einungis að þekking
okkar á tungumálum þeirra sem komu nýir inn í
Morgunblaðið/Einar Falur
INTER-RAIL
SMÁSAGA EFTIR SINDRA FREYSSON