Íslendingaþættir Tímans - 27.07.1968, Blaðsíða 3

— var nemendum sínum Mýr og
mildur. Sjálfum munu honum hafa
fallið kennslustörf vel og haft yndi
af!þeim.
Sam bóndi var Steingrímur um-
hyggjusamur og skilningsríkur við
skepnur sínar og rnold og gróður.
Hann var stéttvís bóndi, sem bar
hag bændastéttarinnar í heild
mjög fyrir brjósti.
Hann skildi vel annmarka bú-
skaparins í okkar norðlæga og mis
ærasama andi. En jafnframt var
honum ljós — flestum betur —
nauðsyn og skylda þjóðarinnar um
það við sjálfa sig að búa þannig
þjóðfélagslega að bændastéttinni,
að bændabyggð og bændamenning
haldist við í landinu. Um það
gerði hann kröfur af ful’lri einurð
með góðri rökvísi.
Steingrímur tók mikinn þátt í
ungmennafélagshreyfingunni, og
gerði æskufólk sveitar hans hann
á efri árum hans að heiðursfélaga
í ungmennafélaginu „Geisla.“ —
Talar þetta sínu máli.
Hann var samvinnumaður ágæt-
ur og mæiti oft á fundum Kaup-
félags Þingeyinga, enda varamað-
ur í stjórn þess um skeið. Var
gott að eiga sæti með hon-
um í þeim félagsskap og fá lið-
sinni hans við lausn vandamála, og
einnig til þátttöku, þegar létta
skyldi lund með skemmtimálum,
því hann var jafnvígur á hvort
tveggja, — og ekki spar á sér.
Hann var félagslyndur maður
að upplagi og ástundun í stuttu
máli sagt Frjálslyndur jafnréttis-
maður. Trúaður á, að viðtækt lýð-
ræði væri heppilegt stjórnarform,
sem almenningur mundi geta
þroskazt ril að framkvæma og lifa
farsællega undir.
Hann vildi ísland frjálst og óháð
friðarríki. —
Hann gegndi mörgum félagslegy
um trúnaðarstörfum í sveit sinni.
Var meðal annars lengi í hrepps-
nefnd og um 20 ár í skattanefnd.
Hann var friðsamur maður og vel-
viljaður í allra garð, ljúfmenni, en
hélt fast og einarðlega á málum,
þegar sannfæring bauð, hver sem
í hlut átti. Hann var kirkjunni á
staðnum ‘Neskirkju) fórnfús og for
ystumaður í söfnuði hennar lengi.
Hann mun að eðlisfari hafa ver-
ið fremur dulur maður, — djúp-
greindur maður, sem lét ekki lesa
sig niður í kjölinn að óþörfu.
Ég vil leyfa mér að nota
um hann sjaldgæft orð frá Einari
Benediktssyni og segja, að hann
hafi verið að eðlisfari alhyggðar-
maður. Kom þetta glöggt fram á
sorgarstundum, er hann mælti eft
ir látna r.amferðamenn sína, og
einnig á gleðimótum, þvi hyggja
hans rúmaði allt sviðið frá djúpri
sorg til fiugléttrar gleði. Hann
var maður samúðar, er hryggðin
sló, en líka gáskans, fyndninnar og
gleðinnar, þegar þeir teningar
komu upp.
í kvæði sínu „Sorg og gleði“
segir Steingrímur:
Að sorg þinni skaltu sjálfur búa.
Sársaukans gjöf ei metur neinn.
Fyrir óiáni þínu skaltu engum
trúa,
því enginn skilur það, nema þú
einn.
Haf þú gesti að gleðiborði
— gleðinnar nýtur þú tæpast
einn.
Menn íeggja hlustir við hennar
orði
og hana misskilur ekki neinn.
Hrind eigi þínum harmi frá þér,
— í hja"ta þitt vizku mun hann
sá.
En ber hann ei heldur utan á þér
á annarra gleði hann skyggir þá.
Steingrímur var að jafnaði létt-
ur í lund hversdagslega. Hinar
broslegu htiðar hlutanna skemmtu
honum vel eins og margar vísur
hans votta. Þeim listamönnum, sem
þannig eru gerðir, verður hið bros-
lega á lífsieiðinni eins og skreyt-
ingar við veginn, sem létta sporin.
Steingrímur ritaði allmikið í ó-
bundnu máli. Allt einkenndist það
af djúpúð góðri kunnáttu í með-
ferð tungunnar og skipúlegri
efnismeðferð.
Eina ritgerð hans vil ég nefna
hér, sem ég tel framúrskarandi
verk af hans hendi — auk þess
sem hún er einstæð að efni. Þetta
er ritgerðin, er hann nefndi: „í
einrúmi,“ og birtist í tímaritinu
Samvinnunni snemma árs 1967.
Sú ritgerð mun seint gleymast.
Þar segir hann frá því, þegar
hann í febrúarmánuði 1946, féll
niður um snjó, í gjá í Aðaldals-
hrauni og beið þar eftir björgun
í myrkri, lengst af, og kulda í ná-
lega 5 dægur, — björgun, sem
hann gat ekki treyst á að kæmi,
þó svo vel tækist til um síðir. Hitt
var miklu líklegra, að hann biði
þarna bana sinn, — yrði þarna
hungurmorða í hamraþrónni eða |
að Laxiá iilypi í gjána og drekkti |
honum — enda hljóp áin í gj'ána )
nokkrum dögum seinna. j
Að vera í slíku „einrúml“ 1
er voðalegra en hægt er að gera
sér í hugarlund. Varla er hægt að
leggja á mann harðari þraut en
þetta til þess að prófa karl-
mennsku hans og sálarhreysti. Ef
nokkur veila er í geði, kemur hún
fram við þvílíkar örlagaógnir.
En Steingrímur stóðst þessa
þraut aðdáanlega. í keri hans kom
enginn brestur fram.
Dagbókardrögin, sem hann skrif
aði við draugalega skímuna, sem
annað slagið var í gjánni, votta
þetta. Þau eru fágæt skilríki um
jafnvægisgóða og ste.rka sál.
í þessu einrúmi orti hano kvæði
sér til hugsvölunar og sýnir það,
hvað skáldgáfan var rík í eðli hans
og traustur förunautur hans. Kvæð
in eru einstæð með tilliti til hinna
óskaplegu aðstæðna, þvi þó að
hann hefði ekki pappírsfömg til að
skrifa þau niður, festust þau hon-
um í minni og hafa varla raákazt
til muna úr hinum sterku minn-
ingartengslum þessara lífsstunda.
Eitt kvæðið hefst svona:
Það er eins og myrkrið leggist!
að mér þykkt og þungt
og þrengi andardrátt,
en lífið standi álengdar svo létt
og frjálst og ungt
— það ]‘f, sem ég hef átt.
Það hendir sjálfsagt margan að
gleyma ljóssins gjöf
unz geislinn hinzti dvín.
—Skyldi nokkur áðui hafa ort
í sinni gröf
eftirmæli sín?
Ég vissi fyrr að skammdegið er
skuggalegt og hart
og skelfileg þess nótt.
Þó hélt ég ekki, að myrkur gæti
orðið svona svart
og svona dauðahljótt.
Dropar íalla í vatnið og hið vota
svarta þak
veitir bergmálssvar,
eins og nálgist hátíðlegt og
hljóðlátt fótatak.
Ég hlusta — Hver er þar?
Já, hver er þar á leiðinni til
hins kviksetta manns? Gat það
verið nokkur annar en dauðinn eða
fylgilið hans? En Steingrímur skor
ar á hug sinn til hjálpar. Hann
ÍSLENDINGAÞÆTTIR
3