Íslendingaþættir Tímans - 27.07.1968, Blaðsíða 13

í fulHu fjóri og í engu farinn að
tapa hæfni sinni sem skurðlækn-
ir. Það var mönnum nokkurt undr
unarefni, að hann skyldi hætta svo
fljótt, en skýring hans var sú, að
skurðlækningar væru kröfuhart
starf, sem ekki væri við hæfi hinna
eldri, og því væri betr& að hætta
óður en eilimörk gerðu vart við
sig.
Hann bætti þó ekki að starfa
sem læknir, þótt hann fengist lítið
við skurðlækningar eftir þetta.
Allt fram til dauðadags starfaði
hann sem ráðgefandi skurðlæknir
fyrir Kleppsspítalann, og þá var
hann skipaður prófdómari við
Læknadeildina þar til árið 1965,
að hann fékk lausn frá því starfi.
Læknisævi Guðmundar hefur
uáð yfir mjög viðburðaríkt tíma-
bil í þróun handlæknisfræðinn-
ar. Þegar hann hóf starf var hand-
læknisfræðin um það bil að vaxa
upp úr barnsskónum. Meiri háttar
skurðaðgerðir, sem nú um áratugi
hafa verið daglega gerðar, voru þá
sjaldgæf at'rek, næstum á borð við
hjartaflutning nú til dags. Þróun-
in upp úr fyrri heimsstvrjöldinni
varð hins vegar mjög ör, og þrátt
fyrir einangrunina, tókst okkar að-
al skurðlæknum, þeirn Guðmundi
Thoroddsen. Matthíasi Einarssyni
og Halldóri Hansen að- halda
vei í tiorfinu. Þeii munu,
hvað allar algengar skurðaðgerðir
snerti, í engu hafa verið eftirbát-
ar hinna stóru erlendis. Þessir
þrír læknar mótuðu handlæknis-
fræðina í 'andinu á 30 ára timabil-
inu frá 1920 til 1950, og er pátt-
ui Guðmundar þar stærstur, enda
hafa flestir núverandi skurðlækn-
ar iandsins verið nemendur hans.
Ég minnist Guðmundar Thor-
oddsen fyrst sem kennara rníns,
síðar sem yfirmanns -- og sam-
starfsmanns og sem góðs vinar.
Sem kennari var Guðmundur
mjög eíti”.minnilegur. Hann hafði
ágætt vald á efninu. franrsetning
skýr, litrík, á stundum full kírnni,
en al'ltaf hógvær Hir. augljósa
hæfni hans sem skurðlæknis og
kennara, kínrnigáfa, ljúfmennska
hans og iátleysi, gerði það að verk
umr, áð hann var uppáhald allra
stúdenta og nrunu mörg þau vin-
áttutengsl milli kennara og nem-
enda hafa haldizt æ siðan.
Sem yfirlæknir Handlæknis-
deildar Landspítalans, er hann
mér einnig minnisstæður. Betri
yfirmann hefði ég vart getað kos-
ið. Hann var mjög fær skurð-
læknir og farsæll í starfi. Góð
þekking, róleg yfirvegun — og
yfirveguð dirfska voru einkenn-
andi þættir í starfi hans. Hann
var nrannþekkjari, en mildur i
dómum um breyzkleika annarra.
Hins vegar nafði hann glöggt auga
fyrir hinu skoplega og listræna
hæfileika til þess að koma því á
framfæri en gætti þess ávallt að
særa engan.
Við kveðjum í dag kennara okk-
ar og lækni, ljúfnrennið, hunror-
istann og listamanninn Guðmund
Thoroddsen. Eftir verður skarð i
læknastétt landsins, sem nokkurn
tíma mun taka að fylla
Snorri Hallgrímsson.
t
Ég kynntist Guðmundi Thor-
oddsen, prófessor ekki fyrr en um
þær mundir, sem löngum og linnu
lausum starfsdegi hans lauk og
hann settist í helgan stein. Þau
kynni voru aldrei náin aðeins ljós
og bros á stökum stundunr. Samt
urðu mér þau kynni meira umhugs
unarefni, en nrargt annað, senr
var nrér nærtækara ár og dag.
Guðnrundur Thoroddsen var brot
inn af því bergi, senr bezt er í
mannheimi og auðugast af nrann-
heillum. Hann var gáfaður elju-
maður með kapp og forsjá án
bagganrunar. Hann var vinnusam-
ur og alúðarnrikill að hverju senr
hann gekk nreð ríka ást á fegurð
lífsins og athyglisgáfu, sem nrat
ekki eftir stærð eða snræð, heldur
eftir gildi senr laut lögmálum
mannshugsjónar hans
Ég hef það fyrir satt af frásögn
annarra, að Guðnrundui Thorodd-
sen hafi verið frábær læknir og
snjall skurðlæknir og svo ósérhlíf-
inn og óeigingjarn í lífsstarfi sínu,
að vart verði lengra jafnað í þeim
efnum. Þetta liknarstarf var hon-
um helg köllun, og því fórnaði
hann öilu, sem hann gat á blónra-
'skeiði ævinnar, spurði aldrei um
laun og hikaði aldrei við að leggja
fram ailt starfsþol sitt.
Á seinni árum kom í ljós, að
hann hafði átt sér annan heim, stór
an og víðfeðman, sem búið hafði
að baki og orðið að þoka fyrir
ævistarfinu. Þegar Guðmundur gaf
sér tóm til þess við lok ævistarfs-
ins að vikja þangað, kom t.d. í
Ijós, hve frábær náttúrufræðingur
hann heíði orðið, ef það hlutskipti
hefði fallið honum í skaut. Eng-
um gat heidur dulizt það, að hann
hefði orðið mikill málvísindamað-
ur eða snjallt skáld og rithöfund-
ur, ef hann hefði gengið þær göt-
ur. En mest fannst mér til um
broddlausa kímnigáfu hans, mann
skilning og aðgát í nærveru sálar,
ást hans á íslenzkri náttúru og
fegurðarsK.yn, sem skýrast birtist í
máltökum hans
Lýsingar hans á náttúru Breiða-
fjarðareyja, bæði í útvarpserindum
og greinum verða lengi minnis-
stæðar þeim, sem slíka hluti kunna
að rneta, eða þá frásagnir af fýln-
um austur á söndum. svo að eitt-
hvað sé nefnt. Það vakti oft furðu
mína, hve skilgóða þekkingu þesi
önnunr katni læknir hafði á þeim
bókmenntum, sem þjóðlegastar
eru og skiidi þá þjóðarsál, sem
birtist í þjóðsögum örnefnum og
þjóðlífsfrásögnunr nænrum skiln-
ingi, og hve gaman vai að skoða
hans fleti á þeim fræðunr þar sem
ætíð fór saman nrjög persónuleg
og sjálfstæð en rökvís hugkvænrni
í nrati og skýringunr.
Hin heilsteypta og alþýðlega
gerð nrannsins var aðall hans, og
það var sem verund hans leitaði
öll á vit nins einfaida hinna nátt-
úrlegustu eða jafnvel frumstæð-
ustu íslenzku lífshátta þjóðarinnar
í nútíð og fortíð, og í snertingu við
náttúruna og það fólk sem lifði í
nánustu tengslum við hana og land
ið, fann hann nautn. senr áreið-
anlega veitti honunr mikla lífsfyll-
ingu. Engan nrann þekki ég, sem
sameinað hafði jafnvel það tvennt
að lifa í afstæðum heimi tækni-
vísinda, eins og skurðlæknisstarf
er, og varðveita ósnortið náttúru-
barnið í sjálfum sér.
Góðsemi hans hjálpsemi og nær-
gætni, til dæmis við lítið fólk, var
nreiri en flestra annarra Þess naut
ég og mitt fólk stundum í yíkari
nræli en nokkur ástæða var til, og
gerðarleg e-lskusemi Siglínar síðari
konu hans líður okkur seint úr
minni.
Læknisstarf Guðmundar Thor-
.oddsen var mikil gjöf til íslenzku
þjóðarinnar, en maðurinn bak við
það var þó enn sannari fulltrúi
þeirra eðliskosta og manngerðar,
sem nrest er um vert í fari íslend-
ings.
AK.
ÍSLENDINGAÞÆTTIR
13