Íslendingaþættir Tímans - 18.05.1974, Side 14

Páll Kristjánsson
Reykjum á Reykjabraut
Það eru nær þrjátiu ár siðan ég kom
fyrst að Reykjum. Það var i sumar-
leyfi okkar hjóna. Konan var að
heimsækja ættaróðal sitt og móður-
bróður. Og þó við hefðum sólskin yfir
ásana, varð þó á sinn hátt bjartara,
þegar við komum heim f hlaðið á
Reykjum. Og þær viðtökur, sem við
fengum hjá Páli bónda og konu hans
Sólveigu Erlendsdóttur, ylja mér enn i
hjarta. 1 svip þeirra var svo mikil
brosmildi, einhver heiðrikja, sem virt-
ist þeim eiginleg þott sitt með hvoru
móti væri, eins og allra þeirra, sem
bera sin ættareinkenni. Og eitt er vist,
að mér fannst ég kenna hinn innri
mann Páls á stundinni. Ég sá þegar,
að hinn sálræni búskapur hans var
með slikum snyribrag, að fátitt mun.
Það brást mér heldur ekki við aukin
kynni. Og einmitt vegna þess, er mér
ljúft að minnast orða hans, að lifsdegi
hans gengnum. Og einnig til að þakka
honum fyrir mig og fjölskyldu mina.
Fyrir þær sólskinsstundir, sem við átt-
um gegnum árin á heimili hans.
Páll Kristjánsson fæddist að Reykj-
um við Reykjabraut i Austur-Húna-
vatnssýslu, hinn 17. april árið 1901.
Hann var sonur hjónanna Kristjáns
Sigurðssonar bónda þar (d. 1945) og
Ingibjargar Pálsdóttur frá Akri (d.
1912) Páll var næst yngstur barna
þeirra Kristjáns og Ingibjargar. Hin
voru: Þorbjörg giftist Birni Magnús-
syni frá Ægissiðu, Guðrún, giftist
Högna Högnasyni fyrrum vitaverði i
Höskuldsey, Sigurður kvæntist
Kristjönu Arnadóttur frá Reykjavik,
Kristin, sem er yngst og er ein syst-
kinanna á lifi, er gift Páli Sigfússyni
frá Mælifelli.
A vordögum þessarar aldar fór
mikill vakningarhugur um landið.
Fólkið fór að hugsa meira i félagslegu
tilliti og vildi fá aukið sjálfsforræði i
landi sinu. Ungmennafélags-
hreyfingin, sem hóf göngu sina á
fyrsta tug aldarinnar á Norðurlandi
og viðar, hafði mikil áhrif á félagslega
átt, ekki sizt til aukinnar fræðslu og
likamsræktar. Það er ekkert efamál,
að Páll á Reykjum var fljótari en
margur annar að tileinka sér kosti
slikrar hreyfingar. Það var byggð
sundlaug á Reykjum á vegum ung-
mennasamtakanna, vegna jarðhitans
sem þar er. Og með mjög jákvæðum
undirtektum Kristjáns Sigurðssonar
föður Páls.
Páll fór í Hólaskóla árið 1920-’21 og
gat sér þar mjög gott orð. Og það hefur
m.a. gert hans glaðværi, opni hugur.
Og þaðan fór hann með ágætiseinkunn.
Þegar Páll kom heim úr skólagöngu
sinni, tók hann þegar að kenna sund,
og kenndi i fjölda ára, þótt nóg hefði
hann annað að starfa. En hann var
mjög vel iþróttum búinn og hið mesta
karlmenni, sem og Páll heitinn Kolka
gat eitt sinn um, fyrir allmörgum ár-
um I útvarpseriindi.
Það var árið 1929 heima á Reykjum
þann 19. júni, að þau gengu i hjóna-
band Páll Kristjánsson og Sólveig Er-
lendsdóttir frá Giljá.
Og einnig systir Páls, Kristin og Páll
Sigfússon frá Mælifelli, síðar bóndi að
Hviteyrum i Skagafirði. Faðir Páls
Sigfússonar, Séra Sigfús Jónsson.gaf
brúðhjónin saman. Það hefur áreiðan-
lega verið mikill dagur, þessi júnidag-
ur heima á Reykjum við Reykjabraut.
Og kannski stærstur Kristjáni bónda,
sem þá var orðinn ekkjumaður, að sjá
börn sin tvö ganga út I lifið. Og vissu-
lega var þetta tákn þess, að yngri
kynslóðin tekur við af þeirri eldri, til
yrkingar jarðar og lifs.
Páll og Sólveig hafa nú búið á
Reykjum i meira en fjörutiu ár. Og
nú, við fráfall Páls, geta margir
sveitungar hans og aðrir minnzt góðra
stunda á heimili einyrkjans, þvi Páll
var mörgum fremur einyrki sökum
þess, að Páli og Sólveigu varð ekki
barna auðið. Þau tóku kjörson eftir
margra ára búskap Kristján að nafni
En hann var ekki gefinn fyrir það, sem
að búskap laut, og hefur ekki hin siðari
ár komið þar nema sem gestur. Og i
ljósi þessa eru því störf Páls enn stærri
i sniðum. Hann var sannur fulltrúi is-
lenzkrar bændastéttar. Hann ræktaði
jörð sina og land mjög vel. Hann var
fljótur að tileinka sér nýjungar i
búskaparháttum. Hann var og mikill
fjárræktarmaður að sögn sveitunga
hans. Páll var unnandi alls þess, sem
laut að fræðslu og likamsrækt, eins og
áður er drepið á. Húnavallaskólinn
hefði aldrei risið við túnfótinn á bæ
hans, ef hann hefði verið þvi and-
snúinn. Skólinn er þvi útaf fyrir sig
tákn framfarahugar bóndans á
Reykjum.
Þegar þetta er skrifað, er Sólveig
kona Páls ein I Reykjabænum. Þó er
henni huggun, að hún á góða ná-
granna skólastjórahjónin i Húna-
vallaskóla.
Við fráfall Páls vil ég votta
Sólveigu hluttekningu mina, og einnig
systur hans Kristinu og öllum öðrum
aðstandendum.
En Páll á Reykjum lézt á Heraðs-
hælinu á Blönduósi 14. janúar s.l. eftir
sjúkleika, sem hann bar með slikri
karlmennsku, að glaðværð
heiðrikjunnar i svip hans ætlaði
naumast að hverfa. Og 19. sama
mánaðar fór útför hans fram að Þing-
eyrum.
Að lokum vil ég segja um Pál á
Reykjum, að hann lifir áfram af verk-
um sinum. Hann bar islenzkri bænda-
stétt gott vitni. Hann braut ávallt nýtt
óræktað land. Hann ræktaði einnig
uppvaxandi kynslóð i sundmennt, sem
kölluð hefur verið iþrótt iþróttanna.
Ég vil segja að verkin standi, þótt
maðurinn falli. Og einu sinni var sagt
um menn, sem eyddu öllu lifi sinu i að
yrkja jörðina, að þeir væru ljós
heimsins og salt jarðar.
Ef svo er, þá var Páll á Reykjum
vissulega einn slikur.
GIsli T. Guðmundsson.
14
islendingaþættir