Íslendingaþættir Tímans - 06.03.1976, Blaðsíða 3

VI.
Kristján ólason var eins og margir
næmgeöja menn og skopskynsrikir
fremur óframfærinn og hlédrægur.
Þeir menn gagnrýna sjálfa sig og van-
meta löngum um of. Vitanlega er sú
sjálfsrýni undirstaða umvöndunar við
sjálfan sig, — hæfileiki til að aga sig og
gera mann úr sér. Hún má bara ekki
vera svo hörð, að hún verði lamandi
byrði.
6g er viss um að sjálfsgagnrýni
Kristjáns var svo vægðarlaus, að hún
drö úr þvi, að hann fullnýtti sinar
miklu gáfur. Þær guðs gjafir urou hon-
um að nokkru leyti ónotuð innstæða, —
þvi miður. Hins vegar var hann um
leiðsaklaus af þvi, sem ýmsa hendir,
að flana fram úr hæfileikum sinum,
eða gefa út á hæfileika sina óinn-
leysanlegar ávisanir og valda með þvi
óreiðu og mistökum i samfélaginu.
Húsavik á Kristjáni Ólasyni mikið
ogmargtað þakka fyrir þann þriðjung
aldar, sem hann dvaldist þar og starf-
aði. Hann tók mikinn þátt i félagssam-
tökum Húsvikinga.
Hann var mjög virkur leikari. Leik-
félag Húsavikur hefur löngum verið
athafnasamur félagsskapur. bar hafa
komið fram fyrr og siðar margir ágæt-
ir leikarar.
Kristján Ólason var afarsnjall skap-
gerðarleikari. Þegar hahn lék, gekk
hann fram algerlega á ábyrgð þeirrar
persónu, sem hann túlkaði. Gleymdi
sjálfum sér og hlédrægninni, gaf sig
allan á vald listsköpunarinnar, eins og
fullkomin endurfæðing i aðra persónu
ætti sér stað.
1 þessu sambandi dettur mér i hug
kenning Eliots á þá leið, að persónu-
sköpun i skáldverki eða leikstarfi sé
höfundum og leikurum mikilsverð
hvild frá þvi að vera þeir sjálfir. Og
þvi þurfnari fyrir þessa hvild séu þeir
þvi sérstæðari persónur sem þeir séu
sjálfirog hafi meira til brunns að bera.
Kristján lék Skrifta-Hans i leikritinu
Ævintýri á gönguför eftir Hostrup svo
vel að aðdáun vakti. Ég hef nokkra
menn séð á leiksviðum i hlutverki
Skrifta-Hansar, en engan sem nálgast
að standast samanburð við Kristján.
Þuð fer enn hrifningarhrollur um bak
mér, þegar ég minnist þessa leiks
hans.
1 Skugga-Svemi lék Kristján Ólason
Ketil skræk svo ógleymanlegt varð
áhorfendum. Ég hef oft séð Ketil leik-
mn, og það af landsfrægum leikurum,
en aldrei af eins eðlilegri innlifun og
Kristján lék hann.
Mörg voru þau hlutverk, sem
Kristján lék hjá Leikfél. Hv. og enn
fleiri þö utan þess. Félög á Húsavík
höfðu venjulega leiksýningarþætti til
islendingaþættir
skemmtunar á árshátiðum sinum.
Fjáröflunarsamkomur voru einnig oft.
Þá var löngum leitað til Kristjáns að
leika. Hann var bóngóður og neitaði
helztaldrei undir þeim kringumstæð-
um. Jafnan tókst honum þannig á
leiksviðinu að eftirminnilegt þótti.
Oft las hann upp á samkomum valið
efni eftir ýmsa höfunda, þvi hann var
góður upplesari, — hafði djúpa rödd og
sterka, sem hann kunni vel að beita..
Iðulega læðri hann upplestrarefniö
utan að, einkum ef það var i bundnu
máli. Honum var auðvelt fram á gam-
als aldur, að læra utan að og þótti
frjálslegri flutningurinn án blaða.
Það er óútreiknanlegt, hve mikill
ávinningur það er fyrir andlegt lif i
sæmilega vökulu samfélagi — eins og
á Húsavik er — að hafa sin á meðal
skapandi og frumlegan gáfumann eins
og Kristján Ólason var.
Fyrir mig sem einstakling var það
auðvitað gæfa að vera honum samtiða
og eiga hann að vini.
VII.
Rebekka og Kristján eignuðust tvo
sonu: Þeir eru: 1. Geir, rithöfundur,
fæddur 25. júni 1923 að Héðinsvik á
Tjörnesi. Giftur, 27. des. 1975, Sigur-
björgu Sigurðardóttur frá Vestmanna-
eyjum. Sigurður Þórðarson faðir
hennar var verkamaður i V.-eyjum frá
Sléttubóli á Brunasandi i Skaftafells-
sýslu. Geir og kona hanseiga heima að
Sólbergi á Seltjarnarnesi.
Hann stundaði i þrjú ár nám við
Uppsala háskóla. Aðalnám var: bók-
menntir og slavnesk tungumál.
Úthefur komið eftir hann: Stofnunin
smásögur. Ljóðeftir Pasternak. Ský i
buxum, ljóð eftir Majakovski. „Hin
græna eik”, safn þýddra ljóða eftir
ýmsa höfunda.
Hann hefur einnig samið útvarps-
lcikrit, sem leikin hafa verið hér
heima og erlendis.
Þrisvar hefur hann hlotið lista-
mannalaun frá rikinu og einu sinni frá
útvarpinu.
2. óli Páll, ijósinyndasmiður, fæddur
19. mai 1928, á Húsavik. Giftur 24. okt.
1953 Astu Halldórsdóttur Ólafssonar
rafvirkjameistara i Reykjavik. Þau
eiga þrjár dætur, — tvær þeirra eru
kjördætur.
Óli Páll er mjög listfengur ljós-
myndasmiður. Hefur árum saman
starfað að myndatöku fyrir Þjóðleik-
húsið.
Eftir að synirnir voru báðir fluttir
frá Húsa vik og setztir að i Reykjavík,
fóru foreldrarnir að ókyrrast. Kristján
var líka farinn að finna allmikið til
vanheilsu fyrir brjósti, sem liktist
„asma”. Var talið að miklar siga-
rettureykingar væru bölvaldurinn.
Rebekka átti sömuleiðis við vanheilsu ,
að striða.
Arið 1961 tóku þau hjónin sig upp og
fluttust búferlum suður til Reykja-
vikur, en seldu ibúðarhús sitt, Brim-
nes, á Húsavik. Eftir skamman tima
keyptu þau sér litla kjallaraibúð —
fremur þægilega — að Mjóuhlið 8 i
Reykjavik, áttu þar heima upp frá þvi
og þar býr Rebekka nú. Litlu eftir að
þau settust þarna að, fékk Öli Páll,
sonur þeirra sér ibúð i húsinu nr. 8 við
Mjóuhlið. Var þá fjölskyldunábýlinu
fullnægt.
Ekki hafði Kristján Ólason getað
tryggt sér atvinnu i Reykjavik áður en
hann fluttist þangað, enda heilsan ekki
álitleg. Lagði hann nú að læknisráði
alveg niður reykingar og fór strax að
létta fyrir brjósti. Þá komst hann
fyrir milligöngu vinar sins I samband
við ágætismanninn Sæmund Friðriks-
son framkv.stjóra Stéttarsambands
bænda, sem réði hann á skrifstofu til
sin hálfan daginn við reikningshald og
innheimtu vegna Bændahallarinnar.
Var þetta mjög heppileg tilhögun fyrir
Kristján vegna heilsunnar að vinna
hálfan daginn. Húsbóndinn, Sæmund-
ur, var Kristjáni vel að skapi i viðbúð
og umgengni. Kristján vann verk si'n
af stakri samvizkusemi og með þvi
handbragði á bókfærslu, sem dáðst
var að. Þetta kunni Sæmundur Frið-
riksson vel að meta.
Mörg ný „morgunvisan” frá
Kristjáni varð þar hugvekja, eins og
fyrrum fyrir norðan.
Ráðningin, sem var upphaflega „til
bráðabirgða” stóði rúman áratug, eða
meðan heilsa Kristjáns entist.
Það, sem fyrst bilaði Kristján við
þetta starf, var minnið. Honum lokað-
ist minni annað slagið, — og hann tor-
tryggði sjálfan sig vegna þessara
gleymskukasta. Tortryggði sig jafnvel
talsvert meira en ástæða var til, eins
og þessi sjálfhæðni staka hans gefur i
skyn:
Visuna, sem ég gerði i gær,
get ég ekki munað.
Ég er orðinn elliær
eins og mig hafði grunað.
VIII.
Kristján Ólason orti mikið. Honum
var skáldiðjan hugsvölun. Fremur
sjaldanorti hann löng kvæði. Þó eru til
eftirhannslík kvæði, og önnur, sem ég
man að ég heyrði, eru týnd. öll voru
kvæði hans vel gerð, hvert orð þeirra
hnitmiðað af rökvisi og tilfinningu. En
mest gerði hann að þvi að yrkja fer-
hent og i stökum. Þar var form, sem
3