Íslendingaþættir Tímans - 16.02.1983, Blaðsíða 8

Márus Guðmundsson
Fæddur 25. júlí 1902
Dáinn 18. nóv. 1982
„Gleðinnar hátíð vér höldum í dag....
Ekki get ég varist því, að í huga minn komu
þessar ljóðlínur, úr sálminum alkunna, æ ofan í
æ þann átjánda dag nóvembermánaðar, síðast
liðinn, þegar ég frétti skyndilega andlát tengda-
föður míns Márusar Guðmundssonar, Bjarna-
stöðum. Hann hafði aldrei kvillasamur verið um
ævina, en daginn fyrir andlátið hafði hann kennt
sér meins þess, sem olli dauða hann. Því er það
í raun og veru fagnaðarefni þegar gamall og slitinn
maður fær að fara yfir móðuna miklu, með svo
skjótum hætti, sem raun var á með Márus.
Vafalaust á það ekki við nokkurn mann að þurfa
að liggja rúmfastur, kannski lengi, og berjast á
móti því, sem koma skal. Slíkt hefði verið kvöl
fyrir Márus.
Márus var fæddur í Fljótum norður, að
Illugastöðum í Flókadal 25. júlí árið 1902 og var
því liðlega 80 ára gamall, þegar hann andaðist.
Foreldrar hans voru hjónin, Guðmundur Jónsson
og kona hans Salbjörg Jónsdóttir. Þau bjuggu á
ýmsum stöðum í fljótum, síðustu 3 árin á Bakka
meðallagi hár, fríður í andliti með nokkuð hátt
enni, dökkhærður, vel vaxinn en varð dálítið
lotinn í herðum á efri árum. Prúður og snyrtilegur
í framkomu, ræðinn og athugull og myndaði sér
ákveðnar skoðanir á málefnum, gestrisinn og
glaðlyndur og hafði gaman af græskulausu spaugi,
vinfastur og hjálpfús ef á þurfti að halda. Hafði
gaman af bókum og las mikið á seinni árum, áður
en sjón fór að daprast, skilningsgóður og mundi
vel. Fékk í æsku enga fræðslu aðra en lestur og
einfaldasta reikning, reiknaði alltaf í huganum.
Þuríður Jóhannesdóttir var tæplega í meðallagi
há, með rauðbrúnt hár, hátt enni. svipmikið og
myndarlegt andlit, frjáls og röskleg í framgöngu.
varð barn að aldri að vinna á fátæku heimili
foreldra sinna og eftir það á mannmörgu heimili
í Víðidalstungu. Fræðslu fékk hún enga aðra en
lestur og barnalærdóm undir fermingu en var
námfús og bókhneigð og lærði og mundi sem hún
las, enda kunni hún mikið af sögum, kvæðum og
rímum, sem hún las eða heyrði. Hafði gott vit á
skáldskap og mun sjálf hafa verið hagmælt, þó
hún ekki stundaði það. Hún var áhugasöm um
búskap og aðra heimilisvinnu, vel verki farin og
féll ekki vcrk úr hendi meðan heilsa og kraftar
entust“.
Guðmundur, sem og systkini hans, erfði marga
af eðliskostum foreldra sinna. Hann stundaði
búfræðinám á Hvanneyri 1924-26 og dvaldi síðan
eitt ár í Noregi og Danmörku við landbúnaðar-
störf. Hann var télagsiega sinnaour og var m.a.
einn af stofnendum Ungmennasambands V-Hún-
vetninga árið 1931 ogvarþá kjörinnvaraformaður
8
á Bökkum. Bregða búi 1919 og flytjast í
Frostastaði í Blönduhlíð til Magnúsar hreppstjóra
Gíslasonar og konu hans, Kristínar Guðmunds-
dóttur. Márus elst upp hjá foreldrum sínum til 16
ára aldurs en árið 1918 fer hann í vinnumennsku
en tók fljótlega við formennsku, er formaðurinn
flutti burt úr héraðinu. í hreppsnefnd átti hann
sæti í mörg ár og ýmis fleiri félagsmál lét hann til
sín taka. þótt það verði ekki rakið nánar hér.
Árið 1932 tóku þeir bræður Guðmundur og
Tryggvi við búi á Fremri-Fitjum og var Lára, systir
þeirra, ráðskona hjá þeim. Þegar Guðmundur var
kominn um og yfir sextugt réðist hann í það
stórvirki að reisa nýbýli í landi Fremri-Fitja.
Nefndi hann býlið Ásland. Byggði hann þar
fjárhús fyrir á fjórða hundrað fjár, fjós og
geymslur o.fl. Allt var þetta sérlega vandað og
traust, enda var Guðmundur smiður góður og
eínstaklega vandvirkur að hverju sem hann vann.
Því miður naut Guðmundur ekki þessara verka
sinna svo lengi sem skyldi, því heilsan tók að bila
og varð hann að selja jörð sína skömmu eftir 1970.
Dvaldi hann um skeið hjá hinum nýja eiganda en
stundum á sjúkrahúsi. Bygging dvalarheimilis
fyrir aldraða á Hvammstanga var honum mikið
áhugamál og barðist hann fyrir framgangi þess
máls og gaf eigur sínar til þeirrar stofnunar. Þegar
dvalarheimilið var risið af grunni og raunar áður
en það væri fullgert flutti Guðmundur þar inn
fyrstur manna og átti þar heimili síðan. Dvaldi
hann þar svo lengi sem þess var nokkur kostur og
naut aðhlynningar á vegum sjúkrahúss Hvamms-
tanga og frá ýmsu ágætu fólki og eiga hlutaðeig-
andi miklar þakkir skilið.
Guðmundur kvæntist ekki og eignaðist ekki
afkomendur.
Blessuð sé minning hans.
Jóhannes Sigmundsson
að Frostastöðum til áður nefnds Magnúsar. Þar
er hann til ársins 1925, er hann gerist vinnumaður
í Sólheimum í Blönduhlíð hjá hjónunum Jóni
Björnssyni og konu hans Valgerði Eiríksdóttur.
Þar er hann í eitt ár, en fer þaðan að Hjaltastöðum
til Stefáns Vagnssonar bónda þar og Helgu
Jónsdóttur konu hans. Þar er hann enn í eitt ár,
en vorið 1927 tekur hann jörðina Ystugrund á
leigu af Magnúsi á Frostastöðum. Þá hefst
búskaparsaga Márusar. Hann er ýmist á Ystu-
grund eða Frostastöðum til 1944, er hann ræðst í
að kaupa jörðina Bjarnastaði í Blönduhlíð og má
þá segja, að loksins hafi hann verið kominn heim.
Þar bjó hann til dauðadags, eða liðlega 38 ár. Á
Bjarnastöðum búnaðist Márusi vel. Dágott bú
hafði hann ætíð, og notadrjúgt mjög, - enda mjög
góður skepnuhirðir.
Árið 1926 kvæntist Márus eftirlifandi konu
sinni, Hjörtínu Tómasdóttur, fæddri 25. ágúst
1906. Hjörtína var dóttir hjónanna Tómasar
Geirmundar Björnssonar, sem bjó á ýmsum
stöðum í Skagafirði, lengst á Spáná í Unadal, og
konu hans Ingileifar Ragnheiðar Jónsdóttur. Þau
hjón voru einnig í húsmennsku á ýmsum stöðum í
Skagafirði.
Eins og fyrr sagði hafði Márus lengst af dágott
bú, ogþví nóg fyrir sig ogsína. - Gætti þess jafnan
að nægur heyforði væri til að haustnóttum handa
búpeningi sínum.
Eljumaður var hann til hinsta dags, kappsfullur
og snerpumaður hinn mesti, má kannski segja
um of á stundum, því sá hugsunarháttur var fjarri
honum aö hlífa sér. Gerði ætíð meiri kröfur til
sjálfs sín en annarra. Laginn var Márus til allra
verka, enda leituðu margir til hans og hygg ég að
fæstir hafi farið erindisleysu. Oft á tíðum hljóp
hann úr sínum eigin verkum til að sinna bón
nágrannans. Það hygg ég, að teljandi séu þau
heimili í Blönduhlíð, sem hönd hans hafi ekki
snert í verki, og býður mér í grun að í fá skipti
hafi alheimst daglaun að kveldi.
í fleiri tugi ára tók hann hinstu hvílu allflestra
þeirra, sem í Flugumýrarkirkjugarði hvíla.
Börn hændust mjög að honum enda var hann
ákaflega barngóður.
Þeim Márusi og Hjörtínu var sjö barna auðið
og eru þau hér talin í aldursröð, Hjörtína
Halldóra f. 17. júní 1925, Guðmundur f. 1. júní
1928, Sigríður f. 1. mars 1930, Sigurbjörg f. 6.
maí 1933, Tómas Ingi f. 26. júlí 1937, Þrúður f.
14. maí 1939, Salbjörg f. 29. september 1945.
Þannig er ævisaga þess manns, í örstuttu máli,
sem lagður var til hinstu dvalar í Flugumýrar-
kirkjugarði hinn 27. dag nóvembermánaðar
síðastliðinn. í engu frábrugðin fjölda annarra má
vafalaust segja.
Hann var borinn í fátækt sem og margir aðrir
á þessum tíma, en kemst þó frá henni fyrst og
fremst fyrir sinn eigin dugnað og má kalla, að
hann hafi verið orðinn vel bjargálna a.m. k. á
síðustu árum, enda eitur í hans beinum að skulda
islendingaþættir
Guðmundur Jóhannesson