Heimilistíminn - 25.09.1975, Síða 4

Manneskjan að baki nafninu — 3
Leonardo
da Vinci
Hann var ailsherjarsnillingur —
ólgandi uppspretta visku og hugmynda,
bæði fyrir samtíðina og komandi kynslóðir.
Hann er einn mikilhæfasti maður, sem
nokkru sinni hefur verið uppi
Nýir hættir voru óðum að ryðja sér til
rúms i Evrópu. Gutenberg hafði fundið
upp prentun bóka og handskrifaðar bækur
komu nú Ut i fjöldaframleiðslu. Stúdentar
voru skyndilega betur upplýstir en
kennarar þeirra og kröfðust með-
ákvarðanaréttar i kennslunni. Póstsam-
göngur gjörbreyttust með föstum tengi-
stöðvum um alla álfuna, þar sem póst-
menn gátu skipt um hesta. Fyrstu
sprengidrunurnar kváðu við i Alpafjöll-
um, þar sem byrjað var að nota púður til
að sprengja ný skörð. Portúgalir fundu
upp nýja skipategund, caravelluna, sem
sigldi hraðan meðfram ströndum Afriku
og gerði Kólumbusi kleift i lok aldarinnar
að fara fyrstu ferðina til nýja heimsins.
Námavinnsla var vélvædd i fyrsta sinn
og stóru kopar- og silfurnámurnar i Bæ-
heimi veittu málma i nýja mynt, thaler,
sem núheitir dollar. Það var bikblandan i
þessum námum — sem Marie Curie not-
aði nokkrum öldum siðar til radium-
vinnslu — sem opnaði leiðina til kjarn-
orkualdarinnar.
Þetta voru i sannleika sagt nýir hættir.
Móðir jörð tók skyndilega að minnka, nýir
heimar voru uppgötvaðir. Nú var hægt að
sigla umhverfis jörðina, nokkuð sem eng-
inn hafði vitað áður. Fréttir breiddust Ut,
að vfsu ekki með eldingarhraða eins og
nU, en gagnstætt þvi sem áður var, kom-
ust þær á áfangastað.
Ráð gömlu heimspekinganna: Beinið
sjónum inn á við, þvi i huga mannsins er
sannleikann að finna, var endurbætt með
nýjum, úthverfum hugsanagangi,
vfsindalegum rannsóknum. Héðan i frá
var það það sem hægt var að sjá, finna og
4
upplifa og setja í efnislegt samhengi, sem
einhverju máli skipti. Raunvisindin voru
fædd.
Á þessum tima urðu miklar breytingar i
Evrópu, ekki aðeins i hugsun, heldur
einnig framkvæmd. Gamlir múrar og for-
dómar urðu að vikja. II primo Popolo,
fyrsta lýðræðið, var löngu orðið til i Fló-
rens, voldugasta og auðugasta lýðveldi
þeirra tima. Lýðræðið var við lýði á sinn
hátt, þrátt fyrir mútur, æðislega
kosningabaráttu og götuóeirðir. Það veitti
fólkinu völdin á fyrstu árum efndur-
fæðingarinnar i Evrópu eftir hinar myrku
miðaldir, að minnsta kosti þeim hluta
fólksins, sem réð yfir fjármagni, hæfileik-
um, orku og framkvæmdasemi til að
varpa sér Ut i tafl stjórnmálanna.
Náttúrubarnið
Það var i þessu samfélagi endurreisn-
ar, að lifsglöð, ógift bóndadóttir, Cata-
rina, fæddi sveinbarn þann 15. april 1452.
Þetta gerðistí þorpinu Vinci skammt utan
við Flórens og drengurinn átti eftir að
verða ein af athyglisverðustu persónum
mannkynssögunnar og einn af fyrstu
snillingum mannkynsins.
Faðirinn varungur lögfræðingur, Piero
d’Antonio, sem af stöðulegum ástæðum
vildi ekki kvænast stúlkunni. Hann var af
ötulli fjölskyldu, sem stefndi upp á við og
vildi bæta stöðu sina með þvi að tengjast
aðlinum og tók sér nafnið da Vinci til við-
bótar þvi borgaralega. Piero tók son sinn
að sér og lét hann heita Leonardo da
Vinci.
Þegar sama ár kvæntist Piero 16 ára
gamalli stúlku úr sömu stétt og i brúð-
kaupsgjöf gaf hann henni Leonardo ný-
fæddan. Siðan hafa mikiar rökræður farið
fram meðal sérfræðinga um hvort það að
barnið var tekið af móðurbrjósti og alið
upp án móðurkærleika, hafi átt þátt i þvi
að Leonardo virtist fyrirlita konur, þegar
hann fullorðnaðist.
Leonardo var alinn upp i þægindum
hálf-aðalsins. Hann gekk í skóla, þar sem
hann fékk áhuga á stærðfræði, tónlist og
söng. Æskuárunum eyddi hann á heimili
föðurins i Anchiano í vesturhliðum
Albanofjalla. Þarna var landslag óvenju
fagurt, grænir, frjósamir dalir, olifulund-
ir og dökk, ógnþrungin fjöll.
Leonardo var náttúrubarn. Hann þurfti
að rannsaka allt nákvæmlega sem hann
sá á ferðum sinum Uti við, taka það i
sundur, snUa þvi við, teikna það og likja
þvi við aðra hluti. Hann varð að komast
að þvf, hvernig allt gekk fyrir sig og hvers
vegna.
Þegar sem skóladrengur var hann
framUrskarandi listamaður. Dag einn var
föður hans sendur tréskjöldur frá einum
veiðifélaga sinum, sem bað hann að láta
listamann i Flórens mála mynd á skjöld-
inn, næst þegar hann færi til borgarinnar.
Piero lét son sinn hafa skjöldinn og bað
hann vinna verkið.
Leonardo kaus að mála Medúsuhöfuð á
skjöldinn. Með mestu leynd safnaði hann
öllu, sem hann kost yfir af möðkum, snák-
um, leðurblökum og alls kyns kvikindum,
sem eru bezt til þess fallin að hleypa köldu
Leonardo var einn af glæsilegustu mönn-
um I Flórens. Talið er að hann hafi verið
fyrir mynd af styttu Verrochiosar af
Davíð.