Heimilistíminn - 17.02.1977, Síða 13

hnapp. En þessi draumur getur, ef betur
er aö gætt, oröiö skaölegur, bæöi fyrir
konuna sjálfa og fyrir heimiliö.
Rússneski rithöfundurinn A. Herzen
skrifaöi mikiö um eöli konunnar. 1 þess-
um skrifum hans kemur oröiö „leyndar-
dómur” oft fyrir. „Þróun konunnar er
leyndardómur: hún viröist taka lifinu létt,
hugsa ekki um annaö en föt og skemmtan-
ir, gáskafullar kjaftasögur og væmnar
skáldsögur — og svo allt í einu kemur I
ljós aöhún býr yfir gifurlegum viljastyrk,
þroskaöri hugsun og miklum gáfum”. I
sögu allra þjóöa hafa konur staöiö viö hliö
mikilmenna af karlkyni og hvatt þau til
dáöa, annaö hvort sem mæöur eöa ást-
konur. Oft hafa konur tekiö virkan þátt I
baráttunni, jafnvel þótt þær hafi ekki ver-
iö jafningjar karlmanna hvaö menntun
snertir.
Einhver bandarisku sálfræöinganna
framkvæmdi eitt sinn samanburö á heil-
um karla og kvenna og komst aö þeirri
niöurstööu aö konur væru betur gefnar.
Vísindamenn spuröu þá sömu spurningar
og Herzen fyrir hundraö árum: hvaöan
koma konunni þessir hæfileikar? Ef til vill
hef ég rangt fyrir mér, en ég held aö
„uppgötvanir” af þessu tagi byggist á
vanmati á heimilisstörfunum og þeim á-
hrifum, sem þau hafa á þróun konunnar.
Karl Marx sagöi, aö skilningarvitin
fimm heföu myndazt og þróazt á öllum
þeim öldum sem mannkynssagan nær
yfir. Og hver hefur haft mesta þjálfun i
þeim störfum sem þróa þessi skilningar-
vit? Aö sjálfsögöu konan! Þaö er ekki þaö
sama aö hafa þunnt móöureyra og aö geta
haldiö athyglinni vakandi t.d. i veiöiferö.
Móöirin þarf alltaf aö hafa eyrun opin
fyrir minnsta hljóöi sem gæti táknaö
hættu fyrir barniö. 1 þessu er mikil þjálf-
un fólgin. Húsmóöirin þekkir af lyktinni,
bragöinu eöa litnum hvort þessi eöa hinn
ávöxturinn eöa grænmetiö er ætt eöa óætt.
Hún notar sjónina til aö framreiöa matinn
á þann hátt aö hann veröi lystaukandi.
Hún mælir hita baövatnsins fyrir smá-
barniö meö handarbakinu.
Ekkert starf krefst jafn fjölbreyttrar
kunnáttu og heimilisstörfin. Til þess aö
vera húsmóöir í þessu litla samfélagi sem
nefnist f jölskylda þarf konan að vera allt i
senn: kennari, sálfræðingur, hagfræöing-
ur, diplómat, læknir, bakari, listmálari,
skáld, leikari, leikskáld og leikstjóri: hún
þarf aö vera bæöi undirmaöur og yfir-
maöur þ.e.a.s. „frúog vinnukona” eins og
þaö var oröaö I gamla daga. Hún þarf aö
geta impróviseraö þvi aö atburöirnir
endurtaka sig aldrei, hversu einhæf og
reglubundin sem tilvera fjölskyldunnar
kann aö vera.
Heimilisstörf eru tilraun sem aldrei
tekur enda, sköpun sem ekki veröur
stöövuö. Konan getur ekki dregiö sig I hlé
og sagt: núheféggertalltsem éggat, lát-
um aðra gera betur. Heimilisstörf eru
meðal flóknustu framleiöslustarfa þar
sem framleiöslan er maöurinn sjálfur.
Stöölun færist stööugt i aukana. Hver
eru áhrif hennar á á „framleiösluvöru”
fjölskyldunnar? Þar er fyrst og fremst
um börnin aö ræöa, en einnig samskipti
einstaklinga, tilfinningarog tengls. Þegar
á allt er litiö er þaö ekki eingöngu erföa-
fræöin sem gerir okkur ólik hvert ööru,
heldur ólíkt umhverfi, ólikt uppeldi,
o.s.frv.
Stöölun hins daglega lifs hlýtur aö leiöa
til einhvers konar stöölunar vitund-
arinnar, smekksins, siöanna og sam-
skipta fólks. Ef viö færum nú öll aö láta
okkur nægja aö boröa staölaöan vfsitölu-
mat á matsölustööum, yröum viö þá ekki
fyrr en varir aö sams konar neytendum
sams konar hakkabuffa?
Ef viö rafvæöum öll heimilisstörfm,
myndu þá ekki heimilin glata frumleika
sinum? Veröa þau ekki aö einhvers konar
stööluöum vélarhlutum? Ég álít aö einm-
itt þetta atriöi eigi sök á þeim mikla f jölda
hjónaskilnaöa sem nú þekkist I ýmsum
þróuðum löndum, a.m.k. aö talsveröu
leyti. Er ekki sama hvar maður er, fyrst
heimilin eru öll eins, fyrst allir boröa
sams konar mat, dansa og drekka á sama
hátt?
Þá fy'rst langar mann heim, þegar
heimiliö býr yfir sinum sérstöku einkenn-
um, þegar mynd þess vekur I endurminn-
ingunni sérstaka tóna, sérstakan ilm.
Það eru ekki aðeins listaverk sem þurfa
aö eiga sitt eigiö „andlit”, heldur einnig
heimili og fjölskyldur.
„Andlit” heimilisins er auövitaö fyrst
og fremst andlit húsfreyjunnar. Ef á þvi
eru stöðugur fýlusvipur vegna vitundar
um þá miklu fórn sem veriö er aö færa, þá
fangelsisvist sem veriö er aö afplána, þá
getur ekkert bjargáö heimilinu eöa gert
þaö aölaöandi. A slikum heimilum ríkir
ekki gleöi heldur ergelsi og firring fólks
sem ásakar hvert annaö um gagnkvæmt
vanmat.
Upp á siökastiö hef ég veriö aö fretta af
hverjum óvænta hjónaskilnaöinum á fæt-
ur öörum. Eiginmenn yfirgefa gáfaöar,
skemmtilegar og heiöviröar eiginkonur
og leita á vit innantómra og léttúöugra
kvenna. Sumir kunningjar þeirra hafa
haldiö því fram, aö þessir karlmenn hafi
gefizt upp á aö halda uppi háum „stand-
ard” og viljaö snúa sér aö einhverju ein-
faldara. Aörir fjölyröa um klæki og tillits-
leysi ungra stelpna sem alltaf eru aö
reyna aö krækja s"ér i traustvekjandi en
reynslulausa karlmenn. Ýmsar tilgátur
hafa verið á lofti, en mér finnst þessi eina
sennilegust: nýju konurnar eru yfirleitt
alltaf verri en þær sem mennirnir eru aö
yfirgefa. Aö öllu leyti nema einu. — Þær
hafa áhuga á karlmönnum, sýna þeim
umhyggju og hlýju. — Líklega var þetta
einmitt þaö sem þá vantaði heima hjá
sér?
Getur ekki veriö aö þessi gáfaöa
skemmtilega og heiöviröa kona hafi taliö
slyldustörf eiginkonunnar of niöurlægj-
andi fyrir sig, getur ekki veriö aö hún hafi
taliö þau vera fyrir neöan viröingu sina?
„Hver ertþúsvosem?” — er setning sem
heyrist æ oftar I deilum hjóna. Konan
man eftir sinni eigin atvinnu, sinum eigin
launum.Og svoáhún, svonasjálfstæöaö
fara aö gera karlmanninum til geös!
Þegar svo er komiö hverfur gleöin úr
samlffinu og I staöinn kemur firring og
sálarkvöl.
Þaö er engum vafa undirorpiö, aö bezta
konan er sú, sem sameinar i sjálfri sér
hæfileika húsmóöurinnar og hins virka
þjóðfél.þegns. En sllk samtvinnun er ekki
algeng. Venjulega er annar þátturinn
sterkari í fari hennar. Og svo eru ekki all-
ar jafnvígar á öll störf sem teljast til
heimilisstarfa. Einer kannski dugleg aö
matreiöa en kann ekki aö sauma, önnur
kann aö sauma en er mistæk I barnaupp-
eldinu eöa kann ekki aö fara meö heimil-
ispeningana.
Ofan á allt þetta bætist svo, aö konan
hefur afgerandi áhrif á andlegar þarfir
og óskir sinna nánustu. Minnumst þess aö
forngrlskar konur bundu enda á langt og
blóöugt striö meö þeirrieinföldu aöferö aö
neita körlum um bliöu sína nema þeir
hættu aö berjast. Og viö þurfum reyndar
ekki aö fara svo langt aftur I timann. Nú á
dögum undrumst viö og gagnrýnum jafn-
vel þá staöreynd aö karlmenn veröa stöö-
ugt „kvenlegri”. En ástæöan fyrir þessu
erreyndarsúaökonur vildu þetta sjálfar.
Þegar félagsfræöingar spyrja ungar
stúlkur hvaöa eiginleika þær meti mest I
fari tilvonandi eiginmanna sinna svara
þær: gáfur, tilfinningalegan þroska, góö-
mennsku, tillitssemi. Eru þetta kannski
karlmannlegir eiginleikar? Eftirspurnin
skapar framboöiö. Viö fáum gáfur, tillits-
semi og góömennsku, en missum karl-
mennsku, dirfsku og hæfileikann til aö
vernda. Viö þessar aöstæöur veröur kon-
an aö umskapa sjálfa sig. Hún veröur aö
læra sjálfsvörn og koma sér upp þykkari
, ,skel’ ’. Menn skyldu jafnan aögæta , hvaö
þeir fá og hvaö þeir missa.
Fyrir skömmu átti ég tal viö ungan
heimilisfööur sem kom mér til aö hlæja.
Hann sagðist elska konuna sína og vor-
kenna henni. Þess vegna gæti hann faliö
henni umsjón meö öllum „smáatriöun-
um”: innkaupum, matreiöslu og barna-
uppeldi. En sjálfur annaöist hann öll
stóru málin, svo sem eins og aö vinna fyr-
ir heimilinu og tryggja stööu þess I þjóö-
félaginu, eins og karlmanni bæri. Aum-
ingja maöurinn! Hann veit ekki, aö meö
þessu gefur hann sig henni á vald, bæöi
llkama og sál.örlög heimilisfólksins eru I
höndum þess sem stjórnar heimilinu.
Ég held aö konur hafi alltaf vitaö þetta,
innst inni, og þess vegna hafi þær lifaö af
.13