Heimilistíminn - 30.11.1978, Blaðsíða 38
11 I I | | náttúrunnar
Einnaf beztu vinum bóndanser
maökurinn (Lubricus terrestris),
merkilegt li'tiö dýr, sem hefur
mikla þýöingu I matarframleiösl-
unni. Ormurinn skapar fjöl-
breyttar bakteriur meö þvi aö
grafa i moldinni og jaröveginum,
þannig aö loft og rigningarvatn
geta þrengt sér niöur i jöröina.
A nokkurra desimetra dýpi hef-
ur maökurinn grafiö sér heilt net
af göngum, og frá þeim liggja
önnur göng enn dýpra niöur i
jöröina, en þau göng notar maök-
urinn einungis þegar miklir
þurrkar herja, eöa I mestu kuld-
unum. t staö rifbeina hefur maök-
urinn þúsundir hringa um likam-
ann.
Maökurinn grefur sig i' gegn um
jöröina meö þvi aö draga saman
og þenja út hringana. A þennan
hátt fær hann mikinn kraft. 1
samanburöi viö stærö er maökur-
inn eitt af sterkustu dýrum jarö-
arinnar. Maökurinn er mjög
næmur fyrir ljósi, og þess vegna
kemur hann aöeins upp á yfir-
boröiö i myrkri. Vatn fær hann úr
dögginni, og hann boröar visnuö
lauf og dauöar plöntur, sem hann
dregur meösér niöur i göngin sin.
Viöa má sjá smáhauga af mold
viö upphaf ganganna, og er þaö
úrgangurinn frá maökinum.
Maökurinn étur mold, og notar
allt sem nothæft er úr henni, áöur
en hann pressar hana út úr lik-
ama sinum aftur. A 100 fermetra
stóru svæöi flutti maökurinn ár
eitt um 400 kg af mold! Maökur-
inn leikur gjarnan á marga óvini
sina, jafnt menn, moldvörpur og
broddgelti, sem og fugla. Ekki
væri erfitt aö imynda sér, aö
maökurinn væri auöveld bráö,
vegna þess aö hann er augnalaus
og hefur heldur ekki eyru, en hins
vegar er hann mjög næmur og
finnur allra minnsta titring I jörö-
inni, og þannig varast hann óvini
sina. Þá dregur hann sig i skyndi
niöur I holuna og fer afturendinn
á undan. Þegar ráöizt er á maök-
Veiðimaðurinn fengsæli
Veiöimaöurinn, sem hér stendur i
bát sínum, hefur fengiö fisk á
rnn gefur hann frá sér vökva, sem
getur veriö óvinum hans óþægi-
legur.
A Filippseyjum eru maökar,
sem spýta frá sér vökva allt upp i
einnmetra, ef ráöizt er á þá. Hin-
ir infæddu eru hræddir viö maök-
inn vegna þess aö þeir geta oröiö
blindir fái þeir þennan vökva i
augun.
öngulinn, en hver þessara fimm
fiska, er þaö, sem bitiö hefur á
hjá honum?
•fr ju annsij aa getj
usnej—qæsSuaj uuunQeuiiQiaA
V
38