NT - 05.05.1984, Blaðsíða 11

■ Dr. Gunnar Thoroddsen.
fjóröu ástæðunnar, sem gerði
verðbólguna óviðráðanlega og
átti einna mestan þátt í því, að
stjórn hans féll.
Hér var að verki hin heiftar-
lega andstaða, sem haldið var
uppi persónulega gegn Gunn-
ari Thoroddsen af þeim flokks-
bræðrum hans, sem voru
stjórninni andvígir. Enginn
maður hefur sætt eins harka-
legum árásum samherja og
Gunnar Thoroddsen á þessum
árum. Honum og ríkisstjórn
hans skyldi komið á kné hvað
sem það kostaði.
Ein helzta starfsaðferðin var
sú að styðja allar kröfur um
verðhækkanir og kauphækk-
anir og reyna að gera ríkis-
stjórninni sem erfiðast fyrir á
þann hátt. Þetta hafði mikil
áhrif á forustu Alþýðubanda-
lagsins, sem óttaðist sam-
keppni vð Sjálfstæðisflokkinn
í kaupgjaldsmálum. Þessi af-
staða andstæðinga Gunnars
Thoroddsen í Sjálfstæðis-
flokknum átti vissulega mikinn
þátt í því hvernig fór.
Framhald bókarinnar
Valdabarátta í Valhöll hefur
enn ekki verið skrifuð. Það
mun fjalla um einhverja
ábyrgðarlausustu og öfga-
fyllstu stjórnarandstöðu, sem
verið hefur á íslandi.
Sennilega er það mörgum
gleymt, þótt ekki sé liðið nema
rúmt ár, að í febrúarmánuði í
fyrra stöðvaði stjórnarand-
staðan í Sjálfstæðisflokknum,
ásamt Alþýðubandalaginu og
Alþýðuflokknum, frumvarp
Gunnars Thoroddsen um
breytingar á vísitölukerfinu,
en samkvæmt því átti að fresta
verðbótum 1. marz meðan leit-
að væri samkomulags um
önnur úrræði. Þess vegna urðu
hinar háu verðbætur 1. marz til
þess að stórmagna verðbólg-
una öllum til óhags.
Keimlíkar ríkis-
stjómir
Hin mikla andstaða margra
forustumanna Sjálfstæðis-
flokksins gegn stjórn Gunnars
Thoroddsen var ekki minnst
torskilin vegna þess, að henni
svipaði um flest til ríkisstjórnar
Geirs Hallgrímssonar á árun-
um 1974-1978.
Ríkisstjórn Geirs Hall-
grímssonar var hvorki leiftur-
sóknarstjórn né íhaldsstjórn,
eins og andstæðingar hennar
halda fram. Geir Hallgrímsson
fylgdi þá að því leyti fordæmi
þeirra Olafs Thors og Bjarna
Benediktssonar, að Sjálfstæð-
isflokkurinn gæti því aðeins
unnið með öðrum flokkum, að
hann legði mörg helztu sér-
sjónarmið sín til hliðar. Geir
Hallgrímsson var á þessum
árum enginn boðberi leiftur-
sóknar.
Það tókst á árunum 1975-
1977 að koma verðbólgunni
verulega niður með svipuðum
aðferðum og stjórn Gunnars
Thoroddsen beitti á árinu
1981. Áárunum 1975-1977 fór
verðbólgan úr um 50% niður í
26%.
Þessum góða árangri var,
hins vegar spillt með ógæti-
legum kaupgjaldssamningum
sumarið 1977. Geir Hallgríms-
son reyndi eftir það að ná
samkomulagi við verkalýðs-
leiðtogana um viðnámsaðgerð-
ir, en það mistókst. Verð-
bólgustefnan varð aftur ofan
á. Viðskilnaður beggja stjórn-
anna var því ekki góður í
efnahagsmálum.
Báðar ríkisstjórnirnarbeittu
sér fyrir margvíslegum fram-
faramálum, enda gætti mjög
áhrifa samstarfsflokka forsæt-
isráðherranna.
Stjórnir beggja fylgdu svip-
aðri stefnu í utanríkismálum.
ísland hélt áfram þátttöku í
Nató og varnarsamstarfi við
Bandaríkin. í stjórnartíð Geirs
Hallgrímssonar var stefnt að
því með nokkrum árangri að
fækka varnarliðsmönnum og
takmarka allar framkvæmdir
sem mest. í tíð stjórnar Gunn-
ars Thoroddsen var varnarliðs-
mönnum ekki fækkað og varn-
arliðsframkvæmdir voru ekki
minni en áður.
Frelsi með skipulagi
Það er ekki úr vegi að rifja
hér upp útdrátt Morgunblaðs-
ins úr ræðu, sem Gunnar Thor-
oddsen flutti í Varðarfélaginu
haustið 1970, nýkominn heim
frá Kaupmannahöfn. í útdrætti
Mbl. sagði svo frá niðurlagi
ræðunnar:
„í lok ræðu sinnar sagði dr.
Gunnar Thoroddsen, að nauð-
synlegt væri endurmat á ýms-
um hugmyndum vegna breyttra
viðhorfa. Sjálfa hugmynda-
fræði Sjálfstæðisflokksins
þyrfti að endurskoða. Uppi-
staðan ætti að vera frelsi, en
frelsi með skipulagi.
Við byggjum á lýðræði, en
■ leikreglur þess þyrfti að endur-
meta. Við byggjum á stétt með
stétt og framtaki einstaklings-
ins en jafnframt þyrfti aö gera
áætlanir fram í tímann. Áætl-
anir væru ekki í ætt við sósíal-
isma. Ræðumaður kvaðst ekki
í öllum atriðum hafa ákveðnar
hugmyndir eða tillögur, en
hann sagðist vita, að mörgu
þyrfti að breyta. Sjálfstæð-
isflokkurinn þyrfti að endur-
skoða stefnu sína miðað við
breytta tíma, breytta atvinnu-
hætti og breyttan hugsunarhátt.
Flokkurinn þyrfti aö skoða í
sitt eigið hugskot og íhuga,
hvort sumt af því, sem trúað
hefði verið á, væri ekki úrelt
orðið. Véfréttin í Delfí hefði
sagt þau spaklegu orð:
„Þekktu sjálfan þig“. Ég held
við eigum að tileinka okkur þá,
hugsun, sem þar liggur að baki
iog endurskoða okkur sjálf,
framkvæma slífellt endurmat
á eldri verðmætum. Þá erum
við á réttri leið, sagði dr.
Gunnar Thoroddsen að
lokurn."
Því miður hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn ekki fallizt á þessi
sjónarmið Gunnars Thor-
oddsen. Hann boðar nú mark-
.aðsstefnuna eða frelsi án
skipulags, sem í raun er boð-
skapur frumskógarins. Þetta
skýrir sennilega allvel ágrein-
ing Gunnars Thoroddsen við
suma flokksbræður síðustu ár
ævi hans.
sem ekkert aðhafst í málinu.
Þessari öfugþróun ber að snúa
við.
Við teljum skýrslu þessa
hreinustu móðgun. Hún er
grófleg aðför að hagsmunum
og réttindum námsmanna.
Hún er aðför að því réttlætis-
kerfi sem við höfum barist
fyrir langa lengi. Við viljum
benda á að höfundur er ekki
eingöngu að fást við hagfræði-
legar stærðir. Námsmenn eru
ekki breytur í hagfræðilíkani.
Við erum fólk og krefjumst
lausna sem taka tillit til mann-
legra þátta.
Það er staðreynd að námslán
eru lán sem við borgum að
fullu verðtryggð til baka. Við
bendum á að hluti ráðamanna
í þjóðfélaginu fengu á sínum
tíma „námslán,“ sem á þeim
tíma voru hreinar gjafir eins
og önnur „!án“. Við teljum
það algerlega siðlaust að þeir
aðilar sem nutu þessara „lána“
á sínum tíma ætli nú að láta
okkur gjalda þess hversu illa
var staðið að hlutunum áður
fyrr.
Ef þær hugmyndir sem fram
koma í skýrslunni ná fram að
ganga munum við stíga stórt
og dapurlegt skref út í hin ystu
myrkur.
f.h. stjórnar Samfé-
lagsins, félags þjóðfé-
lagsfræöinema við
Háskóia íslands:
Hjörleifur Rafn Jónsson,
formaður
skilyrðislaust að miðast við
framfærslu hvers og eins.
Höfundur telur að efla beri
Háskóla íslands. Auðvitað ber
stjórnvöldum þessa lands að
sjá til þess að Háskóli íslands
geti gegnt hlutverki sínu og
þurfi ekki sérfræðiálit utan úr
bæ til að segja ráðherra slíkt.
Við mótmælum ástandi mála
við Háskóla íslands eins og
það er í dag. Skólinn býr við
fjársvelti, nemendum hefur
stórfjölgað en á sama tíma
hefur fjárveitingavaldið lítið
■ Myndin sýnir mótmæli læknanema 1973 vegna fjöldatak-
markana í læknadeild. Nú á árinu 1984 eru það lánamálin, sem
eru í brennidepli. Höfundur greinarinnar segir m.a.: „Það er
staðreynd að námslán eru lán sem við borgum að fullu verðtryggð
til baka. Við bendum á að hluti ráðamanna í þjóðfélaginu fengu
á sínum tíma „námslán“, sem á þeim tíma voru hreinar gjafir...“
isins í landinu. Þetta segjum
við af ótta við að slíkt fyrir-
komulag gæti reynst of þungt í
vöfum, námsmönnum til mik-
ils óhagræðis.
Höfundur leggur ennfremur
til að upphæð námslána svari
til ákveðins tekjumarks í stað
þess að miða við framfærslu-
kostnað eins og nú er. Þeirri
spurningu er hinsvegar ósvar-
að við hvaða tekjumark skuli
miðað. Krafa okkar er skýr og
ljós: að upphæð námslána eigi
Laugardagur 5. maí 1984 11
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn li.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm)
og Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúli 15, Reykjavík. Sími:
86300. Auglýsingasimi: 18300.
Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 25 kr.
Áskrift 250 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent hf.
Djörf markmið
■ í stjórnmálaályktun þeirri, sem samþykkt var á
Akureyrarfundi miðstjórnar Framsóknarflokksins,
er lögð megináherzla á þrjú markmið í sambandi við
starf og stefnu ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum
næstu misserin:
í fyrsta lagi er lögð áherzla á, að ísland verði áfram
án atvinnuleysis. Atvinnuöryggið er þannig sett ofar
öllu.
í öðru lagi skal keppt að því að verðbólgan verði
á árinu 1985 komin niður í eins stafs tölu, þ.e. komin
niður fyrir 10 af hundraði.
í þriðja lagi kemur það meginmarkmið, að skuldir
þjóðarinnar við útlönd fari lækkandi.
Pað munu áreiðanlega ýmsir verða til þess að telja
það djörf markmið að ætla að gera þetta þrennt í
senn. Að dómi margra fer það ekki saman að tryggja
fulla atvinnu og halda verðbólgunni í skefjum. T.d.
er það kenning þeirra, sem játast leiftursóknarstefn-
unni, að atvinnuleysi sé óhjákvæmilegt í viðureign-
inni við verðbólguna. í því sambandi er skemmst að
minna á atvinnuleysið í Bandaríkjunum og Bret-
landi.
Núverandi ríkisstjórn hefur hafnað þessari kenn-
ingu. Hún leggur áherzlu á, að verðbólgan verði færð
niður, án atvinnuleysis. Þetta er hægt, ef rétt er
staðið að málum. Það sýnir árangurinn á fyrsta
starfsári stjómarinnar.
Takist að halda áfram eins og síðustu ellefu
mánuði ætti verðbólgan að komast niður fyrir tíu af
hundraði eða í eins stafs tölu á árinu 1985. Þetta mun
þó ekki takast nema fyllstu festu verði gætt. Jafn-
framt verður að leggja kapp á að bæta hlut þeirra,
sem lakast eru settir, eins og ríkisstjórnin hefur þegar
leitazt við með ýmsum félagslegum aðgerðum.
Því er ekki að neita að glíman við erlendu
skuldirnar getur orðið erfið. Erlend lántaka til að
bæta Albertsgatið lofar ekki góðu. Slíkt má ekki
koma fyrir aftur. Hér þarf að koma til sögu markviss
stefnubreyting.
Hriktir í flokkum
Töluvert hriktir nú í öllum stjórnmálaflokkum.
Varaformaður Sjálfstæðisflokksins viðurkennir
það í viðtali við Mbl. í gær, að verulegur ágreiningur
ríkir í flokknum um stefnu og vinnubrögð, enda
hefur það komið glöggt í ljós í sambandi við
Albertsgatið.
Flokksforusta og málgagn Alþýðubandalagsins
hafa sætt harðri gagnrýni margra helztu verkalýðs-
leiðtoga flokksins. Innan Alþýðubandalagsins hefur
risið hreyfing, sem vill fella Asmund Stefánsson sem
formann Alþýðusambandsins.
í Alþýðuflokknum er vaxandi áhugi á að skipta um
formann, en ágreiningur er um formannsefni.
í samtökum Framsóknarmanna í Reykjavík gætir
talsverðrar óeiningar.
Bak við tjöldin ríkir ekki minni ágreiningur í nýju
smáflokkunum, þótt hann komi síður í dagsljósið.
Ef til vill stafa þessar hræringar innan flokkanna
af því að þörf sé orðin endurskipulagningar á
flokkakerfinu.