NT - 03.07.1984, Blaðsíða 13

■ Árið 1983 voru flutt til landsins 1458,5 tonn af ull frá Nýja-Sjálandi.
sjá um sölu og bókhald. Flest
kaupfélögin voru fjárvana í
byrjun og þá var álitið hag-
kvæmara og ódýrara að sömu
aðilar önnuðust vörukaup og
afurðasölu, enda voru bændur
þá vanir vöruskiptaverslun.
Nú eru allar fórsendur fyrir
þessu breyttar. Magn afurða
hefur aukist, félagsmönnum
kaupfélaga í kauptúnum og
kaupstöðum fjölgað að mun
en bændum fækkað og eru að
verða minnihlutahópur í flest-
um félögum. Það eru einnig
óskyld verkefni að annast
neysluvörukaup og vörudreif-
ingu til neytenda og að sjá um
afurðasölu fyrir bændur. For-
stjórar afurðasölufélaga hefðu
betri tíma til að einbeita sér að
sölumálum bænda og væru
óháðari og frjálsari en kaup-
félagsstjórar eru nú. Við-
skiptaskuldir mundu hverfa að
mestu. Bændur fengju afurðir
greiddar í peningum eða milli-
færslum. Milli kauptíða myndu
peningaviðskipti bænda færast
til banka og sölufélaga því
kaupfélögin þyrftu að sjálf-
sögðu að fá vöruúttekt greidda
strax. Annist sölufélögin eigi
smásöluverslun sem best væri
að þau gerðu ekki, gæti skrif-
stofukostnaður orðið mjög
Íítill, sennilega væri 1% nægi-
legt. Þetta gæti því hjálpað til
að lækka þann mikla kostnað
sem vaxta, heildsölu og slát-
urkostnaður er nú. Að sjálf-
sögðu verða sölufélögin að
hafa sameiginlega heildsölu
líkt og nú er til að annast
útflutning afurða og að ein-
hverju leyti sölu innanlands.
Búvörudeild S.Í.S. mundi því
starfa áfram ef til vill í dálítið
breyttu formi frá því sem nú
er. Framkvæmdastjórar sölu-
félaganna þurfa að halda sam-
eiginlega fundi og meirihluti
þeirra þarf að geta haft áhrif á
val framkvæmdastjóra Bú-
vörudeildar, því það er þýðing-
armikið starf fyrir afkomu
þeirra sem búvöru framleiða.
Búvörudeildin þarf að vera
óháð öðrum deildum S.Í.S.
þannig að hægt sé að nýta
hagkvæmustu viðskiptakjör
hverju sinni.
Þó að þetta sé mín skoðun
og margra annarra að ég ætla,
þá reikna ég tæpast með því að
breytingar verði gerðar næstu
árin. Kaupfélagsstjórar vilja
gjarnan hafa afurðasölumálin
í svipuðu horfi og nú er. Þeir
hafa lykil að peningaskápum
„í flestum eða öllum
löndum nema íslandi eru
afurðasölufélög bænda
sjálfstæð fyrirtæki með sér-
stakan framkvæmdastjóra.
Ég er og hef verið þeirrar
skoðunar að þannig ætti það
að vera hér á landi ■ii
þó stundum sé lítið í þeim, og
það hefur sitt að segja. Hinu
hefi ég trú á að þessu verði
breytt, enda er það bæði hag-
kvæmara og eðlilegra.
Þeir sem andvígir eru
breyttu skipulagi benda gjarn-
an á að Sláturfélag Suðurlands
greiði engu meira fyrir kjöt og
gærur en önnur félög. Það
mun vera rétt, en sannar þó
eigi að það sé ekki hægt.
Sláturfélagið fæst við fleira en
heildsölu afurða. Fram-
kvæmdastjórinn Jón H. Bergs,
telur 4.5 milljón kr. halla hafi
orðið á flutningi og slátrun
stórgripa s.l. ár, tap hafi orðið á
sútunarverksmiðju, léleg af-
koma á matvöruverslun félags-
ins og fjármagnskostnaður
óhagstæður. Auk þess má
benda á að Sláturfélagið hefur
verið og er í fjárfrekum fram-
kvæmdum. Líklegt er að hægt
hafi verið að komast hjá ein-
hverju af þessum töpum.
Það er meira en vafasamt að
afurðasölufélög bænda eigi að
taka þátt í ýmiss konar hliðar-
braski. Kaupfélög og kaup-
menn eiga að sjá um smásölu-
verslunina samhliða annarri
vörudreifingu. Sú takmarka-
litla útþenslu-starfsemi sem
mörg samvinnufélög hafa tekið
þátt íerdálítið vafasöm a.m.k.
eins og nú horfir í vaxta- og
lánamálum. Sem fyrirmynd
um hið gagnstæða vil ég benda
á Kaupfélag Vestur-Húnvetn-
inga. Þeir hafa hvorki fjárfest
eða tapað á braski sem er
óviðkomandi versluninni.
Flest árin síðan ég fór að
þekkja til hafa þeir borgað
bændum beint og óbeint hærra
verð en Framleiðsluráð ákvað.
oft 5% og einu sinni 7%. Þetta
tókst af því að þeir gátu gert
þetta, og vildu gera það.
Þetta hefði hinsvegar eigi
tekist ef Kaupfélagið á
Hvammstanga hefði fjárfest og
tapað á óskyldum hlutum. Að
sjálfsögðu ber að viðurkenna
að Samvinnufélögin hafa átt
ómetanlegan þátt í framförunr
sem hér hafa orðið á þessari
öld. Þess hefur þó einkurn gætt
í dreifbýli, enda þörfin þar
meiri fyrir samstarf. Það breyt-
ir þó eigi þeirri grundvallar-
skoðun að það sem hagkvæm-
ara er að franrkvæma með
félagslegum samtökum á að
framkvæma þannig,en það sem
einstaklingar geta annast, jafn-
vel eða betur þá eiga þeir að
gera það.
„Sú takmarkalitla út-
þenslustarfsemi semmórg
samvinnufélög hafa tc-kið
þatt í er dálítið vafasöm, að
minnsta kosti eins og nú
horfir við í vaxta og lánamál-
um.“
■ Ekki er hætta á offram leiðslu kanínuuilar næstu ára tugina segir Magnús Magnús son.
Þriðjudagur 3. júlí 1984 1 3
m
iV>T
..
V
j Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm)
og Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúli 15, Reykjavík. Sími:
686300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 686387 og 686306.
Verð í lausasölu 25 kr og 30 kr. um
helgar.
Áskrift 275 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaöaprent hf.
r
Krafan um varan-
lega lausn
■ Það er meira en rétt hjá Morgunblaðinu, að það
er allt annað en æskilegt að halda sjávarútveginum
gangandi með bráðabirgðaráðstöfunum. Slíkt er þó
engin nýlunda hér á landi. Sjávarútvegurinn er það
óviss og sveiflukenndur atvinnuvegur, að oft er ekki
um annað að ræða en að grípa til bráðabirgðaráðstaf-
ana, ef ekki á að láta hann stöðvast að mestu eða öllu.
Stöðvun hans myndi leiða af sér stórfellt atvinnu-
leysi víðs vegar um land og myndi fljótlega leiða til
þess, að stöðvun fleiri atvinnugreina fylgdi í kjölfar-
ið.
Prátt tyrir þetta er ekki óeðlilegt, þótt bráðabirgða-
ráðstafanir séu gagnrýndar og umdeildar. Pess
verður hins vegar að krefjast af þeim, sem hálda
slíkri gagnrýni uppi og heimta svokallaðar varanlegar
aðgerðir, að þeir bendi á slíka lausn. Það er ekki nóg
að gagnrýna. Gagnrýnin verður að byggjast á því, að
menn bendi á og rökstyðji hver hin varanlega lausn
á að vera.
Það væri mjög æskilegt, að þeir sem krefjast
varanlegrar lausnar á vandamálum sjávarútvegsins,
færu ekki með slíkar tillögur sem einhvern leyndar-
dóm, heldur létu þær koma í dagsljósið. Þá væri hægt
að ræða þær og taka það til meðferðar, hvort þær séu
líklegar til að verða eins varanlegar og gefið er í skyn,
og hvort ekki myndi fylgja þeim neinir annmarkar,
eins og t.d. þeir, að nýtt verðbólguflóð fylgdi í
kjölfarið.
Það er bersýnilegt, að vandamálin verða mörg sem
bíða þjóðarinnar, þingsins og ríkisstjórnarinnar á
komandi hausti. Þess vegna þarf að ræða þessi mál
frá öllum hliðum, og fyrst og fremst þurfa þeir að láta
ljós sitt skína, sem telja sig búa yfir varanlegum
lausnum, en liggja þó á þeim, eins og ormur á gulli.
Slíkt sæmir ekki ábyrgum aðilum og allra sízt
fjölmiðlum, sem gagnrýna það, sem gert er, en
benda ekki á annað í staðinn.
Þess vegna ber að vænta þess, að stærsta og
áhrifamesta blað þjóðarinnar láti sér ekki nægja, að
gagnrýna bráðabirgðalausnir, heldur lýsi hinum
varanlegu lausnum, sem það telur að séu fyrir hendi.
Atvinnuöryggid
■ Það hefur komið í ljós í þeim umræðum, seni
orðið hafa um fiskverðshækkunina, að staða útgerð-
arinnar og fiskvinnslustöðvanna er mjög erfið, enda
vart við öðru að búast eftir hinn mikla samdrátt
þorskveiðanna. Það má vissulega lítið út af bera, ef
ekki á að koma til stöðvunar þessara mikilvægu
atvinnugreina.
Þetta vekur óneitanlega til þeirrar umhugsunar, að
nú eins og jafnan áður, þarf það að vera meginmark
allra efnahagsaðgerða, að atvinnuöryggið haldist og
atvinnuleysi verði afstýrt. Komi til nýrra kjarasamn-
inga fyrr en reiknað hefur verið með, verða þeir því
aðeins til raunverulegra hagsbóta, að þeir raski ekki
atvinnuörygginu.
Það er ekki sízt hagsmunamál launafólks að þessa
sjónarmiðs sé gætt. Það myndi fyrst og fremst bitna
á því, ef meiri háttar atvinnuleysi kæmi til sögunnar.