NT - 02.09.1984, Blaðsíða 11

NT - 02.09.1984, Blaðsíða 11
Sunnudagur 2. september 1984 11 ■ Ólafur 12 árum eftir altarisgönguna. Þessar tvær myndir af Óla ásamt texta voru dæmdar guðlast þar sem verið væri að gera gys að altarisgöngunni. Ólafur á fermingardaginn. ■ Úlfar Þormóðsson er erlendis sem standur svo ekki reyndist unnt að ná tali af honum. Enda má til sanns vegar færa að Úlfar hafi haft nóg ónæði af þessu máli, og það sé að bera í bakkafullan lækinn að yfirheyra hann um það eina ferðina enn. Fíflskaparkóróna á réttarfar landsins setningu, þinn maður. Sagði: „Embætti saksóknara hefur ekki tök á að refsa öllum. Það hefur ekki nægan mannafla til' að hreinsa markaðinn af klámi. En það veit af því á markaðin- um. Og því var látið til skara skríða. OgSpegillinn varðfyrir valinu." Er þetta ekki svolítið undar- leg rökfærsla ákæranda? I það minnsta ef tillit er tekið til þess hvað mörg alvöruklámblöð með raunverulegum sora- myndum eru til sölu hér á landi? Svo ekki sé minnst á klám- myndir og myndbönd? Það er varla nokkur sála á íslandi sem þorir að mæla bót því klámefni sem hér er á boðstólum. Slíkt efni hefur yfirleitt verið látið viðgangast athugasemdalaust, og sjálfsagt fáum dottið í hug að til væri lagagrein sem hægt væri að láta ná yfir eina vesæla mynd af karli sem býst til að selja bút af tippinu á sér. Það virðist vægast sagt langsótt að velja þá mynd eina til að lenda í gapastokknum öðrum til við- vörunar á meðan raunveruleg klámútgáfa blómstrar í land- inu. Eða, úr því að allt í einu var ráðist sköruglega gegn klámútgáfu hér á landi, hvers vegna var málinu ekki fylgt betur eftir? Nú er ekki svo að saksóknara hafi ekki verið bent á þessa hlið málsins. Kvennaframboðið í Reykjavík sendi í júní 1983 ríkissaksókn- ara myndarlegan blaðabunka, sem var sýnishorn af öllum þeim klámritum sem til sölu eru á landinu. (Gosa, Vasa- konfekt, Hustler, Rapport, Playboy, Bósa, Bangsa, o.s.frv. o.s.frv.). Meðsending- unni var eftirfarandi bréf: „Hr. Þórður Björnsson, ríkissaksóknari, Hverfisgötu 6. Nýlega var gert upptækt og lagt bann við sölu á 2. tbl., 1. árg. tímaritsins Spegillinn, m.a. á þeirri forsendu, að í ritinu væri að finna klám. Nú liggur það að vísu ekki ljóst fyrir, hvaða skilgreining á orðinu klám liggur til grund- vallar þaraðlútandi lögum (209/1940) en að nefndu tíma- riti skoðuðu, virðist óhætt að draga þá ályktun, að grunnurinn um brot á lögum sé í þessu tilfelli reistur á ljósmyndum af kynfærum. í þessu tilefni, herra sak- sóknari, leyfum við okkur að vekja athygli yðar á, að ljós- myndir af kynfærum hafa áður verið gefnar út á prenti hér- lendis, dreift og þær seldar því sem næst í hverri verslun sem á annð borð verslar með prent- að mál. Það er vitanlega túlkunar- atriði, hvenær ljósmyndir af kynfærum heyra undir laga- bókstafi um klám. Sú túlkun er í höndum þeirra sem fara með löggjafarvaldið og framkvæmd þess og er þá háð afstöðu yfirvalda til kynfærisins hverju sinni, til eiganda þess og þeirra kringumstæðna, sem myndin er tekin undir. Slíkt mat liggur utan erindis þessa bréfs. En þar eð snögg viðbrögð yfir- valda nú bera vitni greinilegs vilja þeirra til að lögum sé framfylgt og að fyllstu gætur séu hafðar með siðgæði á prenti, má víst telja, að þeim hafi ekki áður verið kunnugt um tilvist sambærilegra Ijós- mynda hérlendis. Ella hefðu þau brugðist skjótt við fyrr og af sömu siðgæðistilfinningu og virðingu við lögin og þau gera núna. En yður og embætti yðar til upplýsinga er hjálagt sýnishorn af slíkum ljósmynd- um - að vísu eru hér aðeins um að ræða myndir af kynfærum kvenna! - í þeirri trú, að þær muni koma að gagni. Virðingarfyllst, Fram- kvæmdanefnd Kvennafram- boðsins í Reykjavík, Sigríður Einarsdóttir, starfsmaður." Það er óþarfi að taka fram að bréfið var hundsað og ekk- ert gert í málinu, hvernig svo sem ber að túlka þær málalykt- ir. Vonandi ber þó ekki að skilja þær svo að á meðan það er refsivert að birta myndir af kynfærum karla er fullkomlega löglegt að gefa út heilu tímarit- in með svipuðum myndum af konum. Nema að skýringin sé sú að saksóknari hafi ákveðið að láta reyna á ákæruna gegn Úlfari áður en hann léti til skara skríða. Ef svo er, getum við nú þegar Hæstiréttur hefur staðfest dóminn, búist við hressilegum viðbrögðum embættis saksóknara gegn klámútgáfu hér á landi. Þá verður án efa mikið um dýrðir á íslandi. „Ærumeidingar“ Þó að Úlfar Þormóðsson hafi ekki verið sóttur til saka fyrir ærumeiðingar verður ekki framhjá því gengið að grunur á ærumeiðingum var ein ástæð- an fyrir því að Spegillinn var gerður upptækur. Það er að segja, ef marka má orð Þorðar Björnssonar ríkissaksóknara. En hvers vegna var ekki lögð fram nein kæra? Er svo að skilja að við nánari athugun hafi ekki fundist neinar æru- meiðingar í blaðinu? Eða er skýringin sú sem Úlfar Þor- móðsson stingur upp á í bréfi sínu til „Þórðar frænda"? „Sjálfur sagði þú mér þegar ég hringdi til þín 1. eða 2. júní sl. að elsti fulltrúi lögreglu- stjórans í Reykjavík hefði hringt í þig og bent þér á ólögmæti blaðsins. Samkvæmt- þessum orðum þínum ætti það að hafa verið Signý Seen sem var kveikjan að öllu þessu, En ég trúi því ekki. Ekki einu sinni þó svo þú segir það. Ég vil ekki segja þig ljúga, en ég hef sterkan grun um að þú sért að plata... Það er hringt til þín. Það er þó ekki Signý Sen. Og við skulum láta það liggja á milli hluta hver það er, svona in persona. f símanum er stór- menni/kona, sem telur sig æru- meitt og krefst aðgerða af þinni hálfu. Þú sendir eftir blaði flettir upp á tiltekinni síðu og sérð í hendi að vissu- lega geti viðkomandi persóna verið ærumeidd. Vissulega gæti það verið. Og þú fyrirskip- ar löghaldið. Síðan breyttust viðhorfin hjá þeim sem hringdi. Þjóð- félagsstaðan breyttist. Eða kannski væri rétt að segja: Þegar reiðin var runnin af þeim sem hringdi rann það upp fyrir persónunni að stöðu sinnar vegna í þjóðfélaginu mætti hún ekki þykjast æru- meidd opinberlega. Því. Já því að kæra vegna æru- meiðsla þýðir að sá hinn meiddi þarf að koma fyrir rétt og greina frá því á hvern hátt hann telji æru sína meidda og nefna til dæmi því til sönnunar úr daglega lífinu; tíunda við- brögð heimsins við meiðing- unni og sýna fram á að hún hafi valdið viðkomandi bæði and- legum skaða og helst líka veraldlegum. Og það gat þessi persóna ekki hugsað sér að gera. ...“ Við lestur Spegilsins með þessa kenningu í huga, er varla nema ein grein sem kemur til álita. Þar er um að ræða heil- síðu grein með yfirskriftinni: „Dagbækur Ragnhildar í höndum Spegilsins". Þar er sagt frá því að þingfréttaritari Morgunblaðsins, Stefán Frið- bjarnarson hafi boðið Speglin- um dagbækur Ragnhildar Helgadóttur til kaups. Að ver- ið sé að rannsaka hvort bæk- urnar séu ófalsaðar, og ef svo reynist, muni Spegillinn birta úrdrátt úr þeim í næstu blöðum. Hugmyndin að þessari grein er auðsjáanlega fengin að láni frá stórmálinu um „Dagbækur Hitlers" sem vakti mikla at- hygli í Evrópu á þessum tíma. En hvort kenning Úlfars er rétt, verður víst aldrei sannað. „Óli og heilög kvöldmáltíð“ Og þá er komið að guðlast- inu, sem eins og fyrr sagði var fyrst nefnt þegar kæran var lögð fram, mánuði eftir að löghald var lagt á Spegilinn. í dómnum segir: „Ákærða er gefið að sök að hafa með fyrirsögninni: „Af- leiðingar altarisgöngunnar: Ofbeldi, rán, glæpir og morð“, lesmáli þeirrar greinar í heild og tveimur myndum á bls. 24 - 25 í fyrrgreindu tölublaði „Spegilsins" opinberlega dreg- ið dár að og smánað trúarkenn- ingar og guðsdýrkun hinnar evangelísku lútersku þjóð- kirkju.“ 1 Þærmyndirsemumeraðræða eru annars vegar mynd af kirt- ilklæddum fermingardreng með sálmabók, og hins vegar mynd af öldruðum blökku- manni sem hallar sér fram með hendur undir kinnum. Með myndunum er eftirfarandi textí: „Þetta er hvort tveggja lög- brot og regin hneyksli. Að hugsa sér að það skuli hafa verið látið átölulaust hingað til að þjónar Guðs freisti barna með áfengi, sem leiðir til of- drykkju, glæpa, rána, morða og alóhólisma. Og það í kirkj- um landsins. Ég gat ekki hvorft uppá þetta lengur. Þess vegna kærði ég“, sagði Erna Guðmunds- dóttir, sanntrúuð kona og bindindissöm, er Spegillinn hitti hana að heimili hennar í Njarðvíkum á dögunum. „Hér hef ég myndir af Óla bróður mínum, sem segja meira en mörg orð um nauð- syn þess að stöðva þegar brennivínsgjafir prestanna," sagði Erna að lokum og krafð- ist þess að við birtum myndirn- ar. Til vinstri Ólafur á ferming- ardáginn. Til hægri Ólafur 12 árum eftir altarisgönguna. Myndina tók £rna er hún loks hafði upp á bróður sínum en hann „býr“ í Harlemhverf- inu sem svo er nefnt. Hún færði honum ýmsan prentaðan fróðleik um áfengisbölið og reyndi með fortölum að fá hann til að snúa úr því spori, sem altarisgangan hefði beint lífihans í.“ í dómsorðum segir: „Við úrlausn þessa sakarefnis ber að hafa í huga, að altarissakra- mentið, öðru nafni heilög kvöldmáltíð, er helgasta at- höfn kristinnar guðsdýrkunar og annað tveggja sakramenta evangeliskrar lúterskrar l í>v* WMIvt* «iw6» ■ Úr bókaverslun í Reykjavík kirkju... Kristnir menn sækja því umfram allt trúarlífi sínu næringu í heilaga kvöldmáltíð. Viðhorf kristinna manna til altarissakramentisins er enn óbreytt frá því í árdaga. ...Þar sem alkunna er, að altaris- sakramentið og þátttaka í því er kjarnaatriði evangelisk-lút- erskrar trúarkenningar og trú- ariðkunar telur dómurinn að birting ofangreinds les- og myndefnis sem heild varði við lagagreinina“...(125. gr. al- mennra hegningarlaga nr. 19/ 1940). Að þessu tilefni mætti nú athuga hvort áróður bindindis- félaga gegn fyrsta glasinu gæti ekki flokkast undirguðlast. Ef vel er að gáð. Því það er almennt viðurkennt að margir þeirra sem verða alkóhó- listar verða það vegna þess að þeir uppgötva við fyrsta glas að þeim finnst sopinn góður. Og það er líka alkunna að nokkuð margir fá fyrsta sopann við altarisgönguna. En slíkt hlýtur auðvitað að vera matsatriði á hverjum tíma. Dómur í máli ákæruvaldsins gegn Úlfari Þormóðssyni var kveðinn upp í Sakadómi Reykjavíkur fimmtudaginn 1. desember 1983. Þar er Úlfar Þormóðsson fundinn sekur um guðlast: Þar er um að ræða myndirnar og textann sem fjallað er um hér á undan. Klám: Greinin um dagbæk- ur Ragnhildar Helgadóttur sem er talin vera ófyrirleitin kynlífsumfjöllun sem þjóni engum jákvæðum tilgangi. Og auk þess myndin á baksíðu blaðsins sem sýnir mann sem mundar búrhníf á tippinu á sér. Sú mynd er talin höfða til óeðlilegs, sjúklegs hugarfars, ekki vera með nokkru móti innlegg í eðlilega og jákvæða umræðu, og geta haft hættuleg- ar afleiðingar úti í þjóðfélag- inu. Brot á prentlögum: „Ljóst er að framburði ákærða og samstarfsmanna hans að hann hefur verið hinn raunverulegi útgefandi Spegilsins. Slíkt kemur einnig fram í tilkynn- ingu hans til firmaskrár. Sú tilkynning kemur ekki að lögum í staðinn fyrir nafn út- gefanda á hverju útgefnu ein- taki. Ákærði hefur því brotið gegn 3. mgr. 3. laga um prentrétt“. Þar að auki er Úlfar Þor- móðsson dæmdur fyrir að hafa gefið út Samvisku þjóðarinnar sem innihaldi hið bannaða efni. Þriðjudaginn 26. júní 1984, kom svo málið fyrir Hæstarétt sem staðfesti í meginatriðum dóm sakadóms, þó með þeirri breytingu að greinin um dag- bækur Ragnhildar er ekki lengur talin vera klám, „eftir þeim viðhorfum, sem nú ríkja í umfjöHun um kynræn efni, m.a. í rituðu máli“. NT-mynd Ari fTnW'TíMSM Dagbækur Ragnhildar í höndum Spegilsins! r Þór alltaf soiandft ■ Er þetta síðan sem olli öllu Qaðrafokinu? „Dagbókarbrotið“ er svohljóðandi: Komið fram undir morgun þeg- ar ég kom heim. Þór sofandi. Það er cins og vant er. Geir er fallinn í annað sinn. Þá er aðeins þriðja fallið eftir. Sjálf- sagt verður honum samt falið að mynda stjórn, aulanum. Það skal honum aldrei takast. Þar þarf aðra til, og hver veit... Æji, kæra dagbók! Ég er þreytt og tapa þræðinum. Og svo er ég dulítið hífuð... Já! Kannski ég ætti_að bjóða þing- stelpunum heim í vikunni. Þú geymir hugmyndina fyrir mig til morguns. Nú fer ég í bólið. Kannski er Þór vaknaður. Þá og þá... vonin skaðar engan, kæra vina. „Bræðrabond?“ Og þar með telst málinu lokið, eða því sem næst. Því enn er ekki ljóst hvernig dómn- um verður framfylgt. Embætti ríkissaksóknara verður að skila bæði Speglinum og Sarn- visku þjóðarinnar eftir að hið forboðna efni hefur verið þurrkað út, og verður fróðlegt að sjá hvernig að þeirri rit- skoðun verður staðið. Þar að auki býðurmyndarlegurreikn- ingur (áfrýjunarkostnaður með meiru) Úlfars Þormóðs- sonar, sem reyndar er búið að rýja inn að skyrtunni. Hvernig farið verður að því að inn- heimta þau gjöld á eftir að sýna sig. Varla á maðurinn annað hús að selja. En hvers vegna var málið höfðað? Þeirri spurningu hefur enn ekki verið svarað. Það er óhætt að álykta að þar hafi hagsmunir kirkjunnar engu ráðið, því guði almáttugum og heilagri kvöldmáltíð var greinilega kippt inn sem stað- gengli meintra ærumeiðinga. Varla var það grunur um klámútgáfu sern var upphaf málsins, þegar tillit er tekið til allra þeirra klámblaða sem út koma óáreitt hér á landi. Hvað varðar ákæruna um brot á prentlögum þá er ekki hægt að trúa öðru en um sé að ræða aukamál. Og hvað er þá eftir? Er Spegilsmálið persónuleg hefnd Ragnhildar Helgadóttur og Þórs Vilhjálmssonar? Eða getur hugsast að bók Ulfars Þormóðssonar, „Bræðra- bönd“, úttekt á leynihreyfingu Frímúrara og Frímúraratal (útg. ’81), hafi ráðið einhverju um þessi málaferli, sem geta ekki talist annað en fíflskapar- kóróna á réttarfar landsins? Lg

x

NT

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: NT
https://timarit.is/publication/305

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.