NT - 02.09.1984, Blaðsíða 11

Sunnudagur 2. september 1984 11
■ Ólafur 12 árum eftir altarisgönguna. Þessar tvær myndir af
Óla ásamt texta voru dæmdar guðlast þar sem verið væri að gera
gys að altarisgöngunni.
Ólafur á fermingardaginn.
■ Úlfar Þormóðsson er
erlendis sem standur svo ekki
reyndist unnt að ná tali af
honum. Enda má til sanns
vegar færa að Úlfar hafi haft
nóg ónæði af þessu máli, og
það sé að bera í bakkafullan
lækinn að yfirheyra hann um
það eina ferðina enn.
Fíflskaparkóróna á
réttarfar landsins
setningu, þinn maður. Sagði:
„Embætti saksóknara hefur
ekki tök á að refsa öllum. Það
hefur ekki nægan mannafla til'
að hreinsa markaðinn af klámi.
En það veit af því á markaðin-
um. Og því var látið til skara
skríða. OgSpegillinn varðfyrir
valinu."
Er þetta ekki svolítið undar-
leg rökfærsla ákæranda? I það
minnsta ef tillit er tekið til þess
hvað mörg alvöruklámblöð
með raunverulegum sora-
myndum eru til sölu hér á landi?
Svo ekki sé minnst á klám-
myndir og myndbönd?
Það er varla nokkur sála á
íslandi sem þorir að mæla bót
því klámefni sem hér er á
boðstólum. Slíkt efni hefur
yfirleitt verið látið viðgangast
athugasemdalaust, og sjálfsagt
fáum dottið í hug að til væri
lagagrein sem hægt væri að
láta ná yfir eina vesæla mynd
af karli sem býst til að selja bút
af tippinu á sér. Það virðist
vægast sagt langsótt að velja
þá mynd eina til að lenda í
gapastokknum öðrum til við-
vörunar á meðan raunveruleg
klámútgáfa blómstrar í land-
inu. Eða, úr því að allt í einu
var ráðist sköruglega gegn
klámútgáfu hér á landi, hvers
vegna var málinu ekki fylgt
betur eftir? Nú er ekki svo að
saksóknara hafi ekki verið
bent á þessa hlið málsins.
Kvennaframboðið í Reykjavík
sendi í júní 1983 ríkissaksókn-
ara myndarlegan blaðabunka,
sem var sýnishorn af öllum
þeim klámritum sem til sölu
eru á landinu. (Gosa, Vasa-
konfekt, Hustler, Rapport,
Playboy, Bósa, Bangsa,
o.s.frv. o.s.frv.). Meðsending-
unni var eftirfarandi bréf:
„Hr. Þórður Björnsson,
ríkissaksóknari, Hverfisgötu
6.
Nýlega var gert upptækt og
lagt bann við sölu á 2. tbl., 1.
árg. tímaritsins Spegillinn,
m.a. á þeirri forsendu, að í
ritinu væri að finna klám.
Nú liggur það að vísu ekki
ljóst fyrir, hvaða skilgreining
á orðinu klám liggur til grund-
vallar þaraðlútandi lögum
(209/1940) en að nefndu tíma-
riti skoðuðu, virðist óhætt að
draga þá ályktun, að grunnurinn
um brot á lögum sé í þessu
tilfelli reistur á ljósmyndum af
kynfærum.
í þessu tilefni, herra sak-
sóknari, leyfum við okkur að
vekja athygli yðar á, að ljós-
myndir af kynfærum hafa áður
verið gefnar út á prenti hér-
lendis, dreift og þær seldar því
sem næst í hverri verslun sem
á annð borð verslar með prent-
að mál.
Það er vitanlega túlkunar-
atriði, hvenær ljósmyndir af
kynfærum heyra undir laga-
bókstafi um klám. Sú túlkun er
í höndum þeirra sem fara með
löggjafarvaldið og framkvæmd
þess og er þá háð afstöðu
yfirvalda til kynfærisins hverju
sinni, til eiganda þess og þeirra
kringumstæðna, sem myndin er
tekin undir. Slíkt mat liggur
utan erindis þessa bréfs. En
þar eð snögg viðbrögð yfir-
valda nú bera vitni greinilegs
vilja þeirra til að lögum sé
framfylgt og að fyllstu gætur
séu hafðar með siðgæði á
prenti, má víst telja, að þeim
hafi ekki áður verið kunnugt
um tilvist sambærilegra Ijós-
mynda hérlendis. Ella hefðu
þau brugðist skjótt við fyrr og
af sömu siðgæðistilfinningu og
virðingu við lögin og þau gera
núna. En yður og embætti
yðar til upplýsinga er hjálagt
sýnishorn af slíkum ljósmynd-
um - að vísu eru hér aðeins um
að ræða myndir af kynfærum
kvenna! - í þeirri trú, að þær
muni koma að gagni.
Virðingarfyllst, Fram-
kvæmdanefnd Kvennafram-
boðsins í Reykjavík, Sigríður
Einarsdóttir, starfsmaður."
Það er óþarfi að taka fram
að bréfið var hundsað og ekk-
ert gert í málinu, hvernig svo
sem ber að túlka þær málalykt-
ir. Vonandi ber þó ekki að
skilja þær svo að á meðan það
er refsivert að birta myndir af
kynfærum karla er fullkomlega
löglegt að gefa út heilu tímarit-
in með svipuðum myndum af
konum. Nema að skýringin sé
sú að saksóknari hafi ákveðið
að láta reyna á ákæruna gegn
Úlfari áður en hann léti til
skara skríða. Ef svo er, getum
við nú þegar Hæstiréttur hefur
staðfest dóminn, búist við
hressilegum viðbrögðum
embættis saksóknara gegn
klámútgáfu hér á landi. Þá
verður án efa mikið um dýrðir
á íslandi.
„Ærumeidingar“
Þó að Úlfar Þormóðsson
hafi ekki verið sóttur til saka
fyrir ærumeiðingar verður ekki
framhjá því gengið að grunur
á ærumeiðingum var ein ástæð-
an fyrir því að Spegillinn var
gerður upptækur. Það er að
segja, ef marka má orð Þorðar
Björnssonar ríkissaksóknara.
En hvers vegna var ekki lögð
fram nein kæra? Er svo að
skilja að við nánari athugun
hafi ekki fundist neinar æru-
meiðingar í blaðinu? Eða er
skýringin sú sem Úlfar Þor-
móðsson stingur upp á í bréfi
sínu til „Þórðar frænda"?
„Sjálfur sagði þú mér þegar
ég hringdi til þín 1. eða 2. júní
sl. að elsti fulltrúi lögreglu-
stjórans í Reykjavík hefði
hringt í þig og bent þér á
ólögmæti blaðsins.
Samkvæmt- þessum orðum
þínum ætti það að hafa verið
Signý Seen sem var kveikjan
að öllu þessu,
En ég trúi því ekki. Ekki
einu sinni þó svo þú segir það.
Ég vil ekki segja þig ljúga,
en ég hef sterkan grun um að
þú sért að plata...
Það er hringt til þín. Það er
þó ekki Signý Sen. Og við
skulum láta það liggja á milli
hluta hver það er, svona in
persona. f símanum er stór-
menni/kona, sem telur sig æru-
meitt og krefst aðgerða af
þinni hálfu. Þú sendir eftir
blaði flettir upp á tiltekinni
síðu og sérð í hendi að vissu-
lega geti viðkomandi persóna
verið ærumeidd. Vissulega
gæti það verið. Og þú fyrirskip-
ar löghaldið.
Síðan breyttust viðhorfin
hjá þeim sem hringdi. Þjóð-
félagsstaðan breyttist. Eða
kannski væri rétt að segja:
Þegar reiðin var runnin af
þeim sem hringdi rann það
upp fyrir persónunni að stöðu
sinnar vegna í þjóðfélaginu
mætti hún ekki þykjast æru-
meidd opinberlega.
Því.
Já því að kæra vegna æru-
meiðsla þýðir að sá hinn
meiddi þarf að koma fyrir rétt
og greina frá því á hvern hátt
hann telji æru sína meidda og
nefna til dæmi því til sönnunar
úr daglega lífinu; tíunda við-
brögð heimsins við meiðing-
unni og sýna fram á að hún hafi
valdið viðkomandi bæði and-
legum skaða og helst líka
veraldlegum.
Og það gat þessi persóna
ekki hugsað sér að gera. ...“
Við lestur Spegilsins með
þessa kenningu í huga, er varla
nema ein grein sem kemur til
álita. Þar er um að ræða heil-
síðu grein með yfirskriftinni:
„Dagbækur Ragnhildar í
höndum Spegilsins". Þar er
sagt frá því að þingfréttaritari
Morgunblaðsins, Stefán Frið-
bjarnarson hafi boðið Speglin-
um dagbækur Ragnhildar
Helgadóttur til kaups. Að ver-
ið sé að rannsaka hvort bæk-
urnar séu ófalsaðar, og ef svo
reynist, muni Spegillinn birta
úrdrátt úr þeim í næstu
blöðum.
Hugmyndin að þessari grein
er auðsjáanlega fengin að láni
frá stórmálinu um „Dagbækur
Hitlers" sem vakti mikla at-
hygli í Evrópu á þessum tíma.
En hvort kenning Úlfars er
rétt, verður víst aldrei sannað.
„Óli og heilög
kvöldmáltíð“
Og þá er komið að guðlast-
inu, sem eins og fyrr sagði var
fyrst nefnt þegar kæran var
lögð fram, mánuði eftir að
löghald var lagt á Spegilinn. í
dómnum segir:
„Ákærða er gefið að sök að
hafa með fyrirsögninni: „Af-
leiðingar altarisgöngunnar:
Ofbeldi, rán, glæpir og morð“,
lesmáli þeirrar greinar í heild
og tveimur myndum á bls. 24 -
25 í fyrrgreindu tölublaði
„Spegilsins" opinberlega dreg-
ið dár að og smánað trúarkenn-
ingar og guðsdýrkun hinnar
evangelísku lútersku þjóð-
kirkju.“
1 Þærmyndirsemumeraðræða
eru annars vegar mynd af kirt-
ilklæddum fermingardreng
með sálmabók, og hins vegar
mynd af öldruðum blökku-
manni sem hallar sér fram með
hendur undir kinnum. Með
myndunum er eftirfarandi
textí:
„Þetta er hvort tveggja lög-
brot og regin hneyksli. Að
hugsa sér að það skuli hafa
verið látið átölulaust hingað til
að þjónar Guðs freisti barna
með áfengi, sem leiðir til of-
drykkju, glæpa, rána, morða
og alóhólisma. Og það í kirkj-
um landsins.
Ég gat ekki hvorft uppá
þetta lengur. Þess vegna kærði
ég“, sagði Erna Guðmunds-
dóttir, sanntrúuð kona og
bindindissöm, er Spegillinn
hitti hana að heimili hennar í
Njarðvíkum á dögunum.
„Hér hef ég myndir af Óla
bróður mínum, sem segja
meira en mörg orð um nauð-
syn þess að stöðva þegar
brennivínsgjafir prestanna,"
sagði Erna að lokum og krafð-
ist þess að við birtum myndirn-
ar.
Til vinstri Ólafur á ferming-
ardáginn. Til hægri Ólafur 12
árum eftir altarisgönguna.
Myndina tók £rna er hún
loks hafði upp á bróður sínum
en hann „býr“ í Harlemhverf-
inu sem svo er nefnt. Hún
færði honum ýmsan prentaðan
fróðleik um áfengisbölið og
reyndi með fortölum að fá
hann til að snúa úr því spori,
sem altarisgangan hefði beint
lífihans í.“
í dómsorðum segir: „Við
úrlausn þessa sakarefnis ber að
hafa í huga, að altarissakra-
mentið, öðru nafni heilög
kvöldmáltíð, er helgasta at-
höfn kristinnar guðsdýrkunar
og annað tveggja sakramenta
evangeliskrar lúterskrar
l í>v* WMIvt* «iw6»
■ Úr bókaverslun í Reykjavík
kirkju... Kristnir menn sækja
því umfram allt trúarlífi sínu
næringu í heilaga kvöldmáltíð.
Viðhorf kristinna manna til
altarissakramentisins er enn
óbreytt frá því í árdaga. ...Þar
sem alkunna er, að altaris-
sakramentið og þátttaka í því
er kjarnaatriði evangelisk-lút-
erskrar trúarkenningar og trú-
ariðkunar telur dómurinn að
birting ofangreinds les- og
myndefnis sem heild varði við
lagagreinina“...(125. gr. al-
mennra hegningarlaga nr. 19/
1940).
Að þessu tilefni mætti nú
athuga hvort áróður bindindis-
félaga gegn fyrsta glasinu gæti
ekki flokkast undirguðlast. Ef
vel er að gáð. Því það er
almennt viðurkennt að margir
þeirra sem verða alkóhó-
listar verða það vegna þess
að þeir uppgötva við fyrsta
glas að þeim finnst sopinn
góður. Og það er líka alkunna
að nokkuð margir fá fyrsta
sopann við altarisgönguna. En
slíkt hlýtur auðvitað að vera
matsatriði á hverjum tíma.
Dómur í máli ákæruvaldsins
gegn Úlfari Þormóðssyni var
kveðinn upp í Sakadómi
Reykjavíkur fimmtudaginn 1.
desember 1983. Þar er Úlfar
Þormóðsson fundinn sekur um
guðlast: Þar er um að ræða
myndirnar og textann sem
fjallað er um hér á undan.
Klám: Greinin um dagbæk-
ur Ragnhildar Helgadóttur
sem er talin vera ófyrirleitin
kynlífsumfjöllun sem þjóni
engum jákvæðum tilgangi. Og
auk þess myndin á baksíðu
blaðsins sem sýnir mann sem
mundar búrhníf á tippinu á sér.
Sú mynd er talin höfða til
óeðlilegs, sjúklegs hugarfars,
ekki vera með nokkru móti
innlegg í eðlilega og jákvæða
umræðu, og geta haft hættuleg-
ar afleiðingar úti í þjóðfélag-
inu.
Brot á prentlögum: „Ljóst
er að framburði ákærða og
samstarfsmanna hans að hann
hefur verið hinn raunverulegi
útgefandi Spegilsins. Slíkt
kemur einnig fram í tilkynn-
ingu hans til firmaskrár. Sú
tilkynning kemur ekki að
lögum í staðinn fyrir nafn út-
gefanda á hverju útgefnu ein-
taki. Ákærði hefur því brotið
gegn 3. mgr. 3. laga um
prentrétt“.
Þar að auki er Úlfar Þor-
móðsson dæmdur fyrir að hafa
gefið út Samvisku þjóðarinnar
sem innihaldi hið bannaða
efni.
Þriðjudaginn 26. júní 1984,
kom svo málið fyrir Hæstarétt
sem staðfesti í meginatriðum
dóm sakadóms, þó með þeirri
breytingu að greinin um dag-
bækur Ragnhildar er ekki
lengur talin vera klám, „eftir
þeim viðhorfum, sem nú ríkja
í umfjöHun um kynræn efni,
m.a. í rituðu máli“.
NT-mynd Ari
fTnW'TíMSM
Dagbækur Ragnhildar
í höndum Spegilsins!

r Þór alltaf soiandft
■ Er þetta síðan sem olli öllu
Qaðrafokinu? „Dagbókarbrotið“
er svohljóðandi:
Komið fram undir morgun þeg-
ar ég kom heim. Þór sofandi. Það
er cins og vant er.
Geir er fallinn í annað sinn. Þá
er aðeins þriðja fallið eftir. Sjálf-
sagt verður honum samt falið að
mynda stjórn, aulanum. Það skal
honum aldrei takast. Þar þarf aðra
til, og hver veit...
Æji, kæra dagbók!
Ég er þreytt og tapa þræðinum.
Og svo er ég dulítið hífuð... Já!
Kannski ég ætti_að bjóða þing-
stelpunum heim í vikunni. Þú
geymir hugmyndina fyrir mig til
morguns.
Nú fer ég í bólið. Kannski er
Þór vaknaður. Þá og þá... vonin
skaðar engan, kæra vina.
„Bræðrabond?“
Og þar með telst málinu
lokið, eða því sem næst. Því
enn er ekki ljóst hvernig dómn-
um verður framfylgt. Embætti
ríkissaksóknara verður að
skila bæði Speglinum og Sarn-
visku þjóðarinnar eftir að hið
forboðna efni hefur verið
þurrkað út, og verður fróðlegt
að sjá hvernig að þeirri rit-
skoðun verður staðið. Þar að
auki býðurmyndarlegurreikn-
ingur (áfrýjunarkostnaður
með meiru) Úlfars Þormóðs-
sonar, sem reyndar er búið að
rýja inn að skyrtunni. Hvernig
farið verður að því að inn-
heimta þau gjöld á eftir að
sýna sig. Varla á maðurinn
annað hús að selja.
En hvers vegna var málið
höfðað? Þeirri spurningu hefur
enn ekki verið svarað. Það er
óhætt að álykta að þar hafi
hagsmunir kirkjunnar engu
ráðið, því guði almáttugum og
heilagri kvöldmáltíð var
greinilega kippt inn sem stað-
gengli meintra ærumeiðinga.
Varla var það grunur um
klámútgáfu sern var upphaf
málsins, þegar tillit er tekið til
allra þeirra klámblaða sem út
koma óáreitt hér á landi. Hvað
varðar ákæruna um brot á
prentlögum þá er ekki hægt að
trúa öðru en um sé að ræða
aukamál. Og hvað er þá eftir?
Er Spegilsmálið persónuleg
hefnd Ragnhildar Helgadóttur
og Þórs Vilhjálmssonar? Eða
getur hugsast að bók Ulfars
Þormóðssonar, „Bræðra-
bönd“, úttekt á leynihreyfingu
Frímúrara og Frímúraratal
(útg. ’81), hafi ráðið einhverju
um þessi málaferli, sem geta
ekki talist annað en fíflskapar-
kóróna á réttarfar landsins?
Lg