NT - 15.11.1984, Síða 15

Fimmtudagur 15. nóvember 1984 15
Vigdís Hermanns-
dóttir, kennari
Fædd 12. júlí 1920 - Dáin 8. nóv. 1984
Ef vœri ég söngvari
syngi ég Ijóð
um sólina, vorið
og land mitt og þjóð. “
PáUJ.Árdal
Sjö ára dóttir mín kom heim
úr skólanum og söng fyrir mig
þetta ljóð og ég mundi svo
vel, þegar við systurnar stóðum
við orgelið hjá Dísu frænku og
lærðum hjá henni þetta sama
ljóð og lag. Daginn eftir barst
mér sú frétt, að Dísa hefði látist
þá um nóttina. Þessi fregn kom
ekki mjög á óvart, því að hún
hafði háð langa og stranga bar-
áttu við erfiðan sjúkdóm í hálf-
an annan áratug. Líkamlegt og
andlegt þrek hennar lamaðist
smám saman og þegar svo er
komið er dauðinn líkn, þótt
ekki sé hann sársaukalaus þeim,
sem eftir lifa.
Vigdís Hermannsdóttir var
fædd að Glitstöðum í Norður-
árdal 12. júlí 1920. Hún var
fimmta í röðinni af átta börnum
hjónanna Hermanns Þórðar-
sonar, kennara og bónda Þor-
steinssonar og Guðrúnar Her-
mannsdóttur, bændahjóna að
Glitstöðum og Ragnheiðar
Gísladóttur Einarssonar og Vig-
dísar Pálsdóttur, prófastshjóna
í Stafholti.
Af átta börnum Hermanns og
Ragnheiðar eru nú þrjú látin,
en börn þeirra voru í aldursröð:
Unnur, kennari og fyrrum hús-
freyja að Eyjum og Hjalla í
Kjós, gift Hans Guðnasyni
bónda, sem nú er látinn, Svavar,
efnafræðingur, látinn, kvæntur
Ursulu, f. Funk, Gísli, véla-
verkfræðingur, látinn, kvæntur
Betty f. Epelmann, Guðrún,
kennari, gift Alferð Kristjáns-
syni, Vigdís, kennari, sem hér
er minnst, Ragnar, efnaverk-
fræðingur, Valborg, lyfjafræð-
ingur, var gift Kurt Stenager,
lyfjafræðingi og Ragnheiður,
deildarstjóri í Landsbanka
íslands.
Þegar Dísa var fjögurra ára
gömul var hún tekin í fóstur að
Stafholti til afa síns og ömmu,
Vigdísar og Gísla. Þau sæmdar-
hjón tóku einnig til fósturs Gísla
bróður hennar, sem þá var sjö
ára gamall og ólust þau systkinin
þar upp til fullorðinsára. Það
urðu Dísu og Gísla mikil við-
brigði að hverfa úr glöðum syst-
kinahópi og frá ástríkum for-
eldrum. Ekki er vafi á því, að
söknuður foreldranna var líka
mikill, en þau sáu. að í Stafholti
fengu börnin gott uppeldi og
gætu gengið menntaveginn eins
og hugur þeirra reyndist seinna
standa til.
Dísa lauk kennaraprófi frá
Kennaraskóla íslands vorið
1942 og söngkennaraprófi árið
1951. Sumarið 1947 sótti hún
kennaranámskeið á Askov í
Danmörku. Veturinn 1942-3
var hún heimiliskennari á Egils-
stöðum. Síðan kenndi hún við
St. Jósepsskólann í Hafnarfirði,
Landakotsskóla í Reykjavík,
þá við Breiðagerðisskóla og síð-
ustu starfsárin við Hlíðaskóla.
Nokkur sumur starfaði hún á
barnaheimilinu Silungapolli og
nokkur sumur var hún í kaupa-
vinnu.
í Reykjavík hélt Dísa lengst
af heimili með foreldrum sínum
og Ragnheiði systur sinni. Sam-
band Dísu og móður hennar,
Ragnheiðar Gísladóttur, var
ákaflega náið og ef til vill hefur
aðskilnaður þeirra fyrr á ævinni
átt einhvern þátt í því. Á
heimili Hermanns og Ragnheið-
ar og barna þeirra ríkti gestrisni
og góðvild og þangað var gott
að koma. Gestir fóru þaðan
ánægðari en þeir komu, því
heimilisfólkið gaf sér tíma til að
spjalla við þá, veitti þeim beina
og spurði frétta, miðlaði þeim
fróðleik, fræddist af þeim og
tók þátt í gleði þeirra og
sorgumr
Vigdís Hermannsdóttir var
lágvaxin, fínleg og fríð sýnum
með fallegt dökkt hár. Hún
hafði ríka kímnigáfu og glaðlegt
bros. Hún var mjög músíkölsk
og spilaði vel á píanó og hafði
tæra og fallega sópranrödd.
Hún var kennari af Guðs náð og
hafði mikinn metnað fyrir hönd
nemenda sinna. Hún hafði ákaf-
lega mikla ánægu af starfi sínu,
meðan hún hafði heilsu til að
stunda það. Hún starfaði mikið
með nemendum sínum í tóm-
stundum. Hún hjálpaði þeim að
setja upp heilar skemmtidag-
skrár, söng, dans og leikrit og
varði frístundum sínum í að æfa
þau og aðstoða þau við að
útvega og gera búninga og leik-
muni. Dísa söng í ýmsum
kórum, sótti tónlistarnámskeið
og hafði mikið yndi af hvers
konar tónlist. Hún var ákaflega
vel gerð manneskja og mátti
ekkert aumt sjá. Dísa safnaði
aldrei veraldlegum auði og hafði
sjaldan afgang til þess að gera
eitthvað fyrir sjálfa sig, en hafði
alltaf tök á að hlú að öðrum, til
dæmis systkinabörnum sínum.
Hún var ákaflega barngóð og
það voru hátíðisdagar í Kjós-
inni, þegar Dísa kom í heim-
sókn. Hún kom fyrir jólin og
hálpaði okkur að skreyta húsið.
Gamall pappakassi breyttist á
svipstundu í fjárhúsið í Betle-
hem í höndunum á Dísu. Jesú-
barnið lá þarna í jötu sinni og
stór stjarna vísaði vitringunum
veginn. Gleðileg jól stóðskrifað
með bómull og glimmer á bláan
kreppapír. Svo settist hún við
orgelið og spilaði og söng og
kenndi okkur, systurbörnunum
sínum, ógrynni af lögum og
ljóðum. Og amma Guðrún, sem
var alltaf svo störfum hlaðin gaf
sér meira segja tíma til þess að
koma og syngja með okkur. Á
sumrin fór Dísa með okkur í
berjamó og þegar við komum
heim var hitað kakó og stundum
gripið í spil. Það voru alltaf jól
þegar Dísa kom og mörg voru
tárin felld, þegar hún fór. Þegar
við komum til Reykjavíkur
sýndi Dísa okkur lystisemdir
borgarinnar. Hún fór með okk-
ur í Sundlaugarnar, Tívolí
Hljómskálagarðinn, leikhús,
á tónleika, bíó og söfn. Og
heimurinn stækkaði og sjóndeil-
arhringurinn víkkaði fyrir til-
stilli Dísu.
Minningarnar þyrlast um
hugann og það stafar birtu frá
minningu Vigdísar Hermanns-
dóttur.
En utan um þetta góða og
gegna hugarþel var skel, sem
ekki var nógu sterk til að stand-
ast harðan heim. Strax um tví-
tugt bar á því, að Dísa var ekki
sterk á taugum. Fólk, sem veik-
ist af sálrænum sjúkdómum nýt-
ur ekki samúðar samferða-
fólksins á sama hátt og þeir,
sem þjást af líkamlegum
kvillum. Þannig erum við
mennirnir fullir af fordómum.
Heilsuleysi háði Dísu töluvert
framan af ævi. f desember 1969
fékk hún heilablæðingu og var
flutt til Kaupmannahafnar, þar
sem hún gekkst undir höfuðað-
gerð. Eftir það hrakaði heilsu
hennar hægt og sígandi. Síðustu
ár ævinnar dvaldi Dísa í Hátúni
12. Þar hlaut hún frábæra
umönnun, sem aldrei verður að
fullu þökkuð. Vistmenn og allt
starfsfólk gerðu það, sem í
mannlegu valdi stóð til að létta
henni veikindastríðið, þar til
yfir lauk hinn 8. nóvember síð-
astliðinn.
Ég trúi því, að nú sé hún Ðísa
farin að spila og syngja um
sólina og vorið eins og við
gerðum svo oft í gamla daga.
Blessuð sé minning Vigdísar
Hermannsdóttur.
Ragnheiður Hansdóttir
Haukur Kristins-
son - Núpi
Fæddur 4. jan. 1901 - Dáinn 23. okt. 1984.
Það var ferskur blær þjóðern-
isanda og ungmennafélags-
hreyfingar sem lék um Dýra-
fjörð um aldamótin síðustu. Á
þeim tíma komu bræðurnir
Kristinn og Sigtryggur Guð-
laugssynir norðan úr Eyjafirði
og settust að á Núpi. Hugsjón
þeirra var að rækta jörðina -
rækta mannlífið. Samfélagið var
fyrir öllu, einstaklingurinn var
fyrir heildina. Sælla var að gefa
en þiggja. Kristinn keypti jörð-
ina Núp. Þar stofnaði séra Sig-
tryggur skóla og þjónaði Núps-
kirkju og kirkjunum í grennd.
Þessir menn lögðu fram sinn
skerf til að hefja hátt merki
menningarlífs í héraðinu. Næsta
kynslóð bar það uppi í sama
anda. Úr þessum jarðvegi var
Haukur Kristinsson sprottinn.
Haukur var fjórða barn Krist-
ins Guðlaugssonar og konu hans
Rakelar Jónasdóttur. Elst var
Unnur sem lést aðeins sjö ára
gömul. Næst voru Sigtryggur
búfræðingur og Hólmfríður
kennari sem bæði eru látin.
Yngri börn þeirra hjóna eru
Haraldur bóndi og smiður, býr
í Reykjavík, Valdimar skip-
stjóri og bóndi á Núpi og syst-
urnar Unnur, Ólöf og Guðný
allar búsettar í Reykjavík.
Haukur fæddist á Núpi 4. janúar
1901.
Á Núpsheimilinu var mikið
sungið og leikið á hljóðfæri.
Haukur lærði á orgel hjá Hólm-
fríði systur sinni fimmtán ára
gamall. Seinna var hann hluta
úr vetri nemandi hjá Páli ísólfs-
syni. Námstíminn var stuttur
eins og algengt var í þá daga en
síðan tók sjálfsnámið við.
Haukur miðlaði öðrum af kunn-
áttu sinni en hann kenndi á
orgel allt frá 1922. Eftir tvo
vetur í Alþýðuskólanum á Núpi
hugði Haukur á frekara nám og
fór í Kennaraskólann einn vetur
en varð að hætta. Þá réðist hann
í kaupamennsku í Mosfellssveit
en fór síðan að Kalmanstungu í
Borgarfirði og vann við fjár-
gæslu hjá Ólafi bónda þar og
Stefáni og Kristófer sonum
hans. Síðar á ævinni minntist
hann oft veru sinnar í Kalmans-
tungu. Eitt vor var hann á
vitabátnum Hermóði en sjó-
mennska féll honum ekki.
Leið Hauks lá svo til heima-
haganna aftur. Hann kenndi
söng við Hérðasskólann á Núpi
frá 1929 til 1943. Hann byrjaði
búskap á hluta af Núpsjörðinni
1932 en síðar tóku hann og
Valdimar við búinu öllu. Þeir
bræðurnir voru ákaflega sam-
hentir og samrýmdir alla tíð. Á
árunum 1930-40 byggðu þeir
upp íbúðarhús og peningshús á
jörðinni og sléttuðu og ræktuðu
landið. Þeir keyptu jörðina
Fjalla-Skaga í Dýrafirði og
höfðu fé þar nokkur vor meðan
á ræktun heimajarðarinnar
stóð.
Á miðjum aldri veiktist
Haukur af lömunarveiki svo-
nefndri Akureyrarveiki og náði
sér aídrei fyllilega eftir þann
sjúkdóm. Hann var þó mjög
afkastamikill við vinnu. Hann
var mikið snyrtimenni og sér-
lega reglusamur. Vinnudagur
bóndans er langur en oftast var
sest við orgelið er einhver frí-
stund gafst. Ég minnist þess er
ég agnarlítil hlustaði á bræðurna
fjóra æfa kvartettsöng. Haukur
spilaði undir á orgelið og söng
sjálfur næstefstu rödd. Seinna
kenndi hann mér að þekkja
nóturnar. Töluvert lagasafn er
til eftir hann í handriti.
Árið 1945 tók Haukur við
organistastarfi við Núpskirkju
af föður sínum. Hann hafði
mikil áhrif á allt sönglff í sveit-
inni og vann að eflingu kórstarfs
ásamt Guðjóni Davíðssyni org-
anista í Mýrakirkju. Voru kór-
æfingar haldnar einu sinni í
viku, oft tvisvar og síðan sungið
við ýmis tækifæri. Haukur lagði
málefnum sveitarinnar lið á
margan annan hátt en með
söngstjórn. Hann var formaður
sóknarnefndar yfir 30 ára
tímabil og var eftirlitsmaður
Núpskirkju frá því hann hóf
búskap og til efri ára. Einnig var
hann endurskoðandi reikninga
Kaupfélags Dýrfirðinga um ára-
bil svo og ritari í Ungmenna-
félagi Mýrahrepps.
Eftirlifandi eiginkona Hauks
er Vilborg Guðmundsdóttir
ljósmóðir frá Hjarðardal. Þau
eignuðust tvö börn, Guðmund
og Margréti Rakel. Einnig tóku
þau til fósturs Torfa Sigurðsson
bróðurson Vilborgar. Mikil
gestrisni var á heimili þeirra og
oft mannmargt sérstaklega á
sumrin. Alltaf var mikill sam-
gangur milli heimila bræðranna.
Mér eru í fersku minni aðfanga-
dagskvöldin og gamlárskvöldin
þegar báðar fjölskyldurnar voru
saman komnar. Þá settist Hauk-
ur við orgelið og síðan var
:sungið lengi kvölds.
En sorgin knúði dyra. Fyrst
þegar bróöursonur Vilborgar
Ólafur Gíslason sem dvaldist
hjá þeim lést eftir slys og seinna
er einkasonurinn Guðmundur
og annar bróðursonur Vilborgar
Halldór Þorsteinsson létust
einnig af slysförum árið 1969.
Haukur bar sorg sína í hljóði og
aldrei heyrðist æðruorð af
vörum þeirra hjóna.
Eftir að Haukur og Vilborg
hættu búskap bjuggu þau á
Þingeyri að vetrinum en þar
hefur Vilborg veitt forstöðu elli-
deild sjúkraskýlisins. Þau hafa
þó alltaf dvalið heima á Núpi á
sumrin. Síðast liðið haust flutt-
ust þau til ísafjarðar en þar býr
Margrét dóttir þeirra sem gift er
Sigurlaugi Baldurssyni og eiga
þau tvö börn Guðmund Hauk
og Önnu Soffíu.
í ferð sinni vestur að Núpi
sagði Haukur við Valdimar
bróður sinn að hann vildi líta
yfir allt enn einu sinni. Þetta
varð hans síðasta ferð á heima-
slóðir. Skömmu seinna lagðist
hann inn á Sjúkrahús ísafjarðar
og lést þar 23. október. Útför
hans var gerð frá Núpskirkju
29. okt. að viðstöddú miklu
fjölmenni.
Valdimar og Áslaug á Núpi
líta nú yfir liðna tíð og þakka
farsæla samfylgd og bróður-
börnin minnast allrar þeirra um-
hyggju sem góður frændi veitti
þeim. Ég og fjölskylda mín
sendum innilegar samúðar-
kveðjur til Vilborgar, Margrét-
ar og Torfa og fjölskyldna
þeirra.
Ásta Valdimarsdóttir
Bróðir minn
Ljónshjarta
- komin út á ný
■ Ævintýrið fræga Bróðir minn
Ljónshjarta eftir Astrid Lindgren
er komið út í annað sinn hjá Máli
og menningu. Þýðingin er eftir Þor-
leif Hauksson og myndir eftir llon
Wikland. Bókin kom út árið 1976
en hefur lengi verið ófáanleg.
Eins og kunnugt er hafa Svíar gert
sjónvarpsþætti eftir bókinni sem
nú er verið að sýna hér og kvik-
mynd sem einnig hefur verið sýnd
hér á landi.
Þetta er sagan af bræðrunum
Jónatan og Snúð Lejon í landinu
Nangijala þar sem ennþá er tími
varðeldanna og ævintýranna. Það
er þangað sem menn fara þegar
þeir deyja, segir Jónatan við Snúð
sem liggur veikur. Snúð þykir ekki
eins vænt um neinn og Jónatan
sem er svo hugrakkur og sterkur,
og hann kvíðir því að þurfa að
skilja við hann. En til þess kemur
ekki, það er Jónatan sem fer á
undan Nangijala og tekur á móti
Snúð þegar hann kemur. Eftir það
verður ekkert lát á spennandi
viðburðum.
Þessi útgáfa er jafnframt fyrsta
bókin í flokki pappírskilja frá
Máli og menningu sem ætlunin er
að bjóða á mun lægra verði en
innbundnar bækur. Flokkurinn
ber samheitið Uglur, og Bróðir
minn Ljónshjarta er fyrsta Bama-
uglan.
Franziska Karóiína
Sigurjónsdóttir
Og ótal sinnum andi þinn
í okkar huga flýgur,
og tendrar Ijós í sérhvert sinn,
er sól til viðar hntgur.
Pví móður vorrar vögguljóð
er vonum innstu náið.
Pað kveikti lífsins gullnu glóð
og getur aldrei dáið.
Og þinni mynd, ó móðir kær,
við mildar þakkir tjáum.
Hún slráir geislum, stór og
skœr,
frá stjörnuhimni bláum...
Með kveðju frá börnum. Kristín, Árni, Sigurjón.
Fædd 24. september 1897
Dáin 6. nóvember 1984
Pín minning vakir, mild og
hljóð,
og mýkir húmsins drœtti.
Hún hvíslar öll sín ástarljóð
i okkar hjartaslætti.
Og myndin þín í huga hlœr,
og horfnar stundir anga.
er hönd þín strauk sem blíðtir
blœr
um barnsins litla vanga.
Bókumæviog
störf kvenna
Utvarpserindi Bjargar Einars-
dóttur „Úr ævi og starfi ís-
lenskra kvenna“ eru væntanleg
á bókamarkaðinn fyrir jól. Af
-29 erindum sem flutt voru í
ríkisútvarpið síðastliðinn vetur
koma nú 22 þau fyrstu á bók.
■ í erindunum fjailaði Björg
meðal annars um konur sem
voru brautryðjendur á ýmsum
sviðum, svo sem í verslun og
verkalýðsmálum, listum og vís-
indum, skólamálum, líknarmál-
um og fleiru.
Bókin, sem verður um 400
blaðsíður á lengd, er prýdd
fjölda áhugaverðra mynda. í
þeim 22 erindum sem koma nú
á prent er sagt frá 27 konum, sú
elsta var fædd 1770 og yngsta
1891.
Þættirnir sem eftir standa, og
ekki rúmuðust í þessu bindi,
rnunu væntanlega koma út síðar
ásamt viðbótarerindum um
sama efni. Vinna við bókina
hefur tafist vegna verkfalla, en
góðar horfur eru á að hún komi
í tæka tíð fyrir jól..
Útgefandi er Bókrún.