NT - 20.01.1985, Blaðsíða 15

IU'
Sunnudagur 20.janúar 1985 15
i«;
bekk
tilgangi að gera stjörnu úr
sambýliskonu sinni Marion
Davies, en dæmið gekk ekki
upp. Og ef við horfum til
samtímans þá höfum við dæmi
eins og John Travolta eða þá
Bo Derek. Greta Garbo var
hins vegar undantekning, hæfi-
leikarík leikkona með per-
sónuleika sem var seldur en
ekki skapaður.
Til þess að ná athygli fjöl-
miðlanna sýndi Hollywood
ótrúlega hugkvæmni. Ein leið-
in var að borga stjörnunum
ævintýraleg laun. Þó að launin
væru há. þá voru þessar tölur
oft vísvitandi ýktar og fram-
leiðendur sem höfðu stjörnur
á santningi hjá sér. græddu
yfirleitt langt umfram þá fjár-
festingu sern þeir höfðu lagt í
viðkomandi, ekki aðeins með
eigin kvikmyndum heldur líka
með því að leigja stjörnuna út
til annarra framíeiðenda fyrir
stórar summur. Sjaldnast sá
kvikmyndastjarnan nokkuð af
þeim seðlum.
Hneyksli
og slúður
I flestum samningum kvik-
myndastjarna var klausa sem
afsalaði framleiðandanum
ábyrgð ef stjarnan varð uppvís
af einhverju ósiðlegu uppátæki
sem leiddi'riTniinnkandi vin-
sælda hennar tbeðal almenn-
ings. Einnigfyrirgcrði sti.u nati
rétt til launa frá ftam-
leiðanda sínum. Hneyksli og
slúður var eitt sem Hollywood
gat alltaf boðið uppá á blóma-
skeiði sínu og áhrifamiklir
slúðurdálkahöfundar eins og
Hedda Hopperog Louella Par-
son áttu allt sitt undir kvik-
myndastjörnum ogöfugt. Árið
1921 stóð Fattv Arbuckle, sem
var vinsæl stjarna í þöglu gam-
anmyndunum, fyrir samkvæmi
einu í Hollywood og virti að
vettugu bannlögin sem þá var
nýbúið að innleiða. Eftir
tveggja daga svall farinst
smástirnið Virginia Rappe
látin. líklega af völdum Arbuc-
kle. Kviðdómur sýknaði hann
um síðir. en það breytti litlu.
Sú neikvæða meðferð sem
hann fékk í slúðurdálkunt Par-
sons og Hopper átti m.a. þátt
í því að hann komst á svartan
lista hjá kvikmyndaiðnaðin-
um. Hann fékk engin hlutverk
og þótt hann rcyndi að leik-
stýra unciir jafn kostulegu
nafni og Will B. Good. þá fckk
'ferill hansskjótanendi. Annaö
dæmi um áltrif þeirra stall-
systra var Ingrid Bergman.
Árið 1949 starfaði Inin í Hoily-
wood, hún var gift en bjó mcð
leikstjóranum Roberto Ross-
elini og eignaðist með honum
barn, áöur en hún gekk Irá
skilnaði við fyrri mann sinn.
Málið var blásið upp í Ame-
ríku. Bergman vegnaði ekki
vel í kvikmyndum og var ekki
tekin í sátt aftur í Hollywood
fvrren 1956.
Barnast jörnur
í kringum 1920 komusi kvik-
mvndaframleiðendur í Holly-
wood að því að myndir með
litlum, geðþekkunt og aðlacf-
andi börnum höföu næstum
ótakmarkað aðdráttarafl með-
al almennings og næstu tvo
áratugina voru barnaleikarar
gersemi í kvikmyndaheimin-
um. Börnin var hægt að aug-
lýsa upp líkt og fullorðnu
stjörnurnar, að undanskildum
þeim kosti að þau lentu aldrei
í neinu ósiðlegu sem gat
hnekkt ímynd þeirra. það
geröi einungis aldurinn. En þó
barnastjarnan gæti halað inri:
stórfé á stuttum tíma urðu þær
oft fórnarlömb gráðugra ætt-
ingja. Því lá mesta hættan í aö
börnin yrðu arðrænd jafntand-
lega sem efnalega. Jaekie
Coogan sló í gegn árið 1920
með Chaplin í The Kid, og
hann lék í fjólda anttarra
mynda, aðallega hlutverk
munaðarley.singja. Hariíi \ar
um skamman tíma alþjóðlegt
ál rúnaöargoð, jitburöir eins og
þegar háriö hans var klippt
komst á forsíður stórblaða.
Ferill hans endaöi þcgar hann
var þrettán áni og síðar fór
hann í mál við móður sína og
stjúpfööur senj höfðu ráðskast
með tekjur lians að eigin vild.
Judy Garlarid byrjaði sent
barnastjarna og hæfileikarnir
geröu henni kleyft að aðlagast
fulloröinshlutverkum. Áföllin
voru öll á andlegu hliöinni.
íramleiöcndur sáu að hægt var
aö notfæra sér festuleysi henn-
ar og óhamingju sem auglýs-
ingu. Með finun hjónabönd að
baki lést hún af of stórum
lýfjaskammti árið 1969. Shir-
ley Temple varð frægust allra ;
barnastjarna. í heilan áratug
græddi Twcntieth Century-
Fox á henni meira en nokkrunt
öðrum leikara, hún dró að sér
fleiri áhorfendur en Mae West
eða Bing Crosby. Roosewelt •
forseti þakkaði henni sérstak-
lega fyrir að hafa hjálpað
Bandaríkjunum í gegnuin
kreppuna með brosinu sínu,
en vinsældir barnastjarna voru
takmarkaðar við þriðja og
fjórða áratuginn, tíma efna-
hagslegrar óreiðu þegar þört'-
inni fyrir flótta frá raunveru-
leikanum var svalað með
ævintýraboöskap barnamynd-
anna. Það er ekki fyrr en á
scinni árum sent börn liafa
aftur faiið aö leika stór lilut-
verk í blandarískum mvnduni.
Ilestir kannast við 'i'atum
O'Neal, Jodie Foster eða þá
E.T. Og þaö var ekki aðeinsúr
manneskjum sem Itægt var að
skapa kvikmyndastjörnur,
heldur líka hundum. Einn
slíktir, Rin Tin Tin, hélt hcilu
kvikmyndafyrirtæki, Warner
Brothers á floti á þriöja ára-
tugntim og þjóðin þekkir l.ass-
ie. Mgap . . ",,, j
HoIIywood
dalar
Árið 1944 vann leikkonan
Olivia De Havilland mál gcgn
Warner Brothcrs kvikmyndafé
laginu. semfiafði neitað henni
úrri önnur hjútverk en þau sem
höfðu \ eriö gerð fyrir hana, cn
hún ekki sætt sig viö. Fleiri
leikarar gengu á lagiö. líka
leikstjórai og völd Hollmvood-
framleiðenda til að ráöskast
með hæfilcikafólk fóru dvín-
andi á fimmta áratugrium.
Áhorfendur fóru líka að gcra
meiri kröfur um fjölhrcytni,
jafnframt því scm þeim fækk-
aði með tilkomu sjónvarpsins.
Ljóminn sem umlukti Holly-
wood og stjörnurnar á þriðja
og fjórða áratugnum var farinn
að liverfa á þeim finunta og
sjötta, þannig að fyrir fram-
leiöendur þar var hvorki gjör-
legt né gróðavænlegt lengur að
skapa stjörnu. Eitt síöasta
dæmið um slíkt var á miðjum
sjötta áratugnum þegar Col-
umbia kvikmyndafyrirtækið
rcyndi að gera Kim Novak
stjörnu sem arftaka Ritu Hay-
wortlt. en liana skorti bæði þá
hæfileika og þá festu sem slíkir.
leikarar verða að hafa. Eins og
á blómaskeiðinu varekki leng-
tir hægt að borga stjörnu þús-
und dollara á viku hyort sem
hún var að leika eða ekki.
tiuglýsingarinitar vegna.
Þcgar kvikmyndastjörnurn-
ar losnuöu undan oki stóru
kvikmyndaíélaganna vegnaði
þeim upp og ofan. Sumar voru
í þeirri aðstöðu að geta krafist
himinhárra launa fyrir að
koma fram í einni mynd. þann-
ig fékk Marlon Brando summu
á við færeysk Ijárlög fyrir
nokkur viðvik í Superman og
Apocalypse Nmv. En þrátt fvr-
ir þessi hátt laun þá gerðu
stjörnurnár tærri og færri
myndir hvert ár og suniar
drógu sig alveg í hlé. Surnar
stjörnur urðu goösagnir í lif-
anda lífi, eins og John Wayne,
aðrar aiiglýstu sjálfar sig upp
án þess aö kvikmyndaverin
kæniti nærri. líkt og lilizabeth
Taylor.
Nútíminn
Stjörnur okkar tíma, Paul
Ncwman. Robert Redford,
Barbra Strcisand, Dustin
Hoffman, Marlon Brando og
Clint Eastwood geta dregið að
sér stóran áhorfenda- og aðdá-
endahóp meðan þau eru cng-
um íramleiðenduni háð. En
samt eru þessi nöfn engin
trygging íyrir vinsæld myndar.
Myndir sem liafa slegið í gegn
í seinni tíð flagga oft engum
stjörnum. Þetta eru myndir
eins og Javvs, Star Wars, E.T.
og Ghostbusters. Þrettán
þcirra tuttugu og fimm mynda
sem liöluðu inn mestum pening
á árunum 1968-1972 höfðu í
aðalhlutverkum lítt sem
óþckkta lcikara. Slíkt þekktist
ekki fyrir fjörtíu árum.
En fyrir kvikmyndaunnend-
ur scm halda því fram að
stjörnurnar séu ekki eins og
þær voru í dentid. þá niát benda
á að Motion Picture Magazine
aðdáendablaðið, sem fyrr var
minnst á í greininni, var þegar
fariö að spyrja lescndur árið
1918, „Hvað er orðiö uni allar
kvikmyndastjörnurnar?" Og
fvrir þá sem trúa því ekki að
dauði kvikmyndastjörnu eins
og Valentino árið 1926 vekti
hcimsathygli og orsakaöi
nokkur sjálfsmorð, má bcnda
á dauöa Elvis Presley árið 1977
eöa þá John Lennons til að
niinna á hve mikilvæg stjörnu-
dýrkunin er. Kannski, líkt og
Andy Warliol spáði eitt sinn,
verða stjörnur framtíöarinnar
aðeins frægar í fininitán mínút-
ur. Engu að síöur þá licfur
ímyndin um frægð og að slá í
gegn spilað stóra rullu í sam-
tíma okkar og á eftir að gcra
það át'ram.
Gísli Friörik Gíslason
JT Ðttti&t kvíkmyntfá&tjfym
$irt9 ttg Vái&nino vakti
tieimsatiiygii á stmrn ttm>
Mynitfn et M útfármi en
þasmetir mm& fytgtiv
9ifomamf si&$m spðtím. ■
m Jscisie Coogm vstti
9ti$rm o otmf mttu oftir m
háfá íeM& i Ttie Kid tm&
Ctiapiin. Kvikmyoéafyrir-
tæki amarar tiarfíastfátm,
Stiiriey Tempfei mát
á héndur úratiam fítoet&tt
tjprtia áratutjfntm fyrtr ati
tiaidaþyi fram i ffrefttað fem
væri f rautt futiþr&im tfver$v
UTogvmrtmétiti.