NT - 16.02.1985, Qupperneq 6

Laugardagur 16. febrúar 1985
Minni ríkin í Evrópu geta
átt góðan þátt í bættri sam
búð austurs og vesturs
Umræður í tilefni af 40 ára afmæli Jaltaráðstefnunnar
■ ALLMIKIÐ hcfur vcrið
rætt að undanförnu um Jalta-
ráðstefnuna svonefndu, cn hún
var haidin fyrir réttum 40 árum
eða 2.-H). febrúar 1945. í Jalta
hittust þá Roosevelt forseti
Bandaríkjanna, Churchill
forsætisráðherra Brctlands og
Stalín leiðtogi Sovétríkjanna.
Dómarnir, sem hafa verið
feildir um Jaltaráðstefnuna í
fjölmiölum að undanförnu,
eru harla nrismunandi í vcstri
og austri. Vestantjalds er ráð-
stefnan talin upphaf járntjalds-
ins svonefnda, en austantjalds,
einkum þó í Sovétríkjunum,
fær hún hagsætða dóma.
bað veröur að telja rétt, að
Jaltaráðstefnan hafi átt vcru-
legan þátt í járntjaldinu, en þó
ckki upphaf þess og sennilega
hefði það líka komið til sögu,
þótt hún hefði ekki verið
haldin.
Margir telja, að það sé
Churchill, sem fyrstur hafi orð-
ið til að orða járntjaldshug-
myndina. A fundi, sem hann
og Stalín héldu í Moskvu í
október 1944, hreyfði Church-
ill huginynd um skiptingu Evr-
ópu í áhrifasvæði sigurvegar-
anna. Hann hafði þá fyrst og
fremst Balkanskagann í huga
og orðaði hugmynd sína
þannig, að Sovétríkin fengju
90% af umsjóninni með Rúm-
eníu, en aðrir l()%. Rússar
fengju á sama hátt 75% í Búlg-
aríu, en aðrir 25%, í Grikk-
landi fengi Bretland 90%, en
Forsætisráðherrar Ungverjalands og Noregs við heimsókn hins síðarnefnda til Búdapest.
Sovétríkin 10% og í Júgóslavíu
yrðu jöfn skipti eða Sovétríkin
50% og Vesturveldin 50%.
Stalín tók ekkert undir þessa
hugmynd Churschills og féll
málið þannig niður. Vafalítið
hefur Stalín ætlað Sovétríkjun-
um rneira, án þess að láta það
uppi.
Pegar leiðtogarnir þrír hitt-
ust í Jalta fjórum mánuðum
seinna, var herstaðan breytt.
Rússar höfðu þá hertekið
Rúnreníu og Búlgaríu og mik-
inn hluta Ungverjalands og
Póllands. I Júgósiavíu voru
konrmúnistar að ná yfirráðum
undir forustu Títós. I Jalta var
lítið rætt um málefni þessara
landa, nema Póllands. Stalín
lofaði að láta fara fram kosn-
ingar í þessum löndum og það
létu Roosevelt og Churchill
gott heita.
Deila varð þó allhörð um
Pólland. Á stríðsárunum voru
starfandi tvær pólskar útlaga-
stjórnir, önnur í Sovétríkjun-
um og hin í Bretlandi. Útlaga-
stjórnin, sem var í Sovétríkj-
unum, var þá komin til
Póllands, því að Rússar höfðu
náð mestum hluta þess undir
vald sitt. Niðurstaðan varð sú,
að sú stjórn skyldi viðurkennd
af sigurvegurunum, en hún
yrði þó endurskipulögð og
skyldu ráðherrar úr útlaga-
stjórninni í London fá sæti í
henni eins og líka varð.
Stalín stóð við það loforð
sitt að láta fara fram kosningar
Þórarinn
Þórarinsson
skrifar:
í þessum löndum, en fram-
kvæmdin öll var með þeim
hætti, að raunveruleg völd
féllu í hendur kommúnistum.
Tékkóslóvakíu var haldið
utan þessa samkomulags. Þar
komst á lýðræðisstjórn eftir
sæmilega frjálsar kosningar.
Kommúnistarvoru mjögsterk-
ir þar vegna andstöðu Tékka
við nasistastjórnina, sem var
þar á stírðsárunum. Peir fengu
38% greiddra atkvæða og urðu
stærsti flokkurinn og féll
stjórnarforustan þeim í hlut.
jsíðan sanreinuðust kommún-
istar og sósíaldemókratar og
náðu þannig meirihluta og
komu á kommúnistiskri stjórn.
Yfirleitt er talið, að Rússar
hafi staðið á bak við samein-
ingu flokkanna og tryggt sér
þannig yfirráðin.
Eins og áður segir, voru mál
Austur-Evrópu ekki mikið
rædd á Jaltaráðstefnunni.
Roosevelt lagði einkum
áherslu á tvö mál. Annað var
stofnun Sameinuðu þjóðanna,
sem samkvæmt vonum hans
áttuað tryggja heimsfriðinn til
frambdðar. Hitt var að fá
Rússa til þátttöku í styrjöldinni
við Japani. Hvort tveggja
fékkst fram. Stalín hafði
Þýskalandsmálin efst í huga.
Hann fékk það fram, að Þýska-
land yrði að láta landsvæði af
—
Frjálshyggjuskólar á leiðinni?
■ Ef hægt væri að gera slíka
kerfisbreytingu á skipan
nrenntamála að kostnaður
drægist saman án þess að gæði
menntunarinar minnkuðu og
án þcss að möguleikar ríkra
sem fátækra væru ójafnari en
áður, þá væri vissulega rétt að
grípa til slíkrar kerfisbreyting-
ar. En er ekki út í hött að láta
sé detta í hug að slík kerfis-
breyting fyrirfinnist? Hagfræð-
in segir okkur jú, að allar
efnahagslegar breytingar kosti
alltaf einhvern eitthvað.
Róttæklingar nútímans
Nú á síðustu misserum, eru
íslenskir frjálshyggjumenn
farnir að gefa sterklega til
kynna, að með róttækum kerf-
isbreytingum megi ná fram
þessum draumamarkmiðum í
menntamálum. Þarsem frjáls-
hyggjumenn eru óneitanlega
róttæklingar nútímans (nú er
hún Snorrabúð stekkur l!) og
þar sem öllunr nreðvituðum
þjóðfélagsþegnum ber skylda
til að íhuga gaumgæfilega nýj-
ar og róttækar hugmyndir, er
sjálfsagt að reyna að koma af
stað umræðu um þessar hug-
myndir í þeirri von að hún geti
orðið málefnaleg og án öfga.
Svo virðist sem íslenskir fé-
lagshyggjumenn gangi út frá
sem gefnu, að þeir „eigi" að
vera á móti uppstokkun á ríkj-
andi kerfi, þó það væri ekki
nema fyrir þá sök, að hug-
myndin er upphaflega komin
frá hægri mönnum. Þetta er
auðvitað íhaldsemi í hæsta
lagi, en hin sorglega þróun
virðist vera, að við félags-
hyggjumennirnir erum orðnir
að íhaldsmönnum nútímans
(nú er hún Snorrabúð stekkur
2!). Þetta er álíka dapurlegt
og að heyra fólk af hippakyn-
slóðinni fordæma skilnings-
laust pönktónlist og tísku nú-
tímans alveg eins og gamla
íhaldssama kynslóðin for-
dæmdi síða hárið og tónlist
sjöunda áratugarins. En það
er nú reyndar annað mál.
Það er hins vegar ekkert
óeðlilegt að vera á móti breyt-
ingum, svo framarlega sem
það er gert fordómalaust og að
íhuguðu máli. Nú má vel vera,
að menn komi til með að hafna
þeim hugmyndum, sem frjáls-
hyggjumenn hafa komið með
varðandi menntakerfið og er
ekkert nema gott um það að
segja - ef það er gert með
rökum og ekki hugsunarlausri
afncitun.
I raun hefur verið skrifað
ótrúlega lítið um hugmyndir
hægri manna varðandi frjáls-
hyggjuskóla. í tíma'og ótírna í
dag skulum við gera tilraun til
að hefja slíka umræðu og reyn-
um að hafa hana eins hlutlausa
og mögulegt er - svona í fyrstu
atrennu.
Á ég að borga eða
þú líka?
Eins og við vitum, ganga
frjálshyggjumenn út frá þeirri
meginforsendu, að kaupandi
vöru eða þjónustu eigi að
borga sjálfur fyrir það sem
hann fær, en ekki gegnum
einhverja milliliði eins og t.d.
hiðopinbera. Þannig eiga þeir
heilbrigðu ekki að taka þátt í
læknishjálp til sjúkra. Þannig
eiga blindir ekki að borga af-
notagjöld að sjónvarpi eða
heyrnarlausir að útvarpi.
Þannig eiga bíllausir ekki að
borga fyrir vegagerð eða barn-
lausir fyrir menntun annarra
barna. Nema aúðvitað þeir
vilji, því frelsið er þeirra.
Félagshyggjumenn vilja hins
vegar meina, að allir eigi að
taka þátt í flestum útgjöldum
samfélagsins. Það samtrygg-
ingakerfi verndar hina minni
■ Verður þetta hin týpíska skólaauglýsing framtíðarinnar, þegar skólarnir reyna að fá til sín máttar fyrir óyfirstíganlegum
nemendur með viðeigandi gyllihoðum um hagstæða greiðsluskilmála og „systkinaafslátt“? fjárhagslegum örðugleikum,
Foreldrar takið eftir:
Aðeins það besta
fyrir barnið þitt!
• Holtaskólinn býður barni þínu upp á bestu fáanlegu kennslu nútímans.
• Hámenntaðir kennarar sjá um að undirbúa barn þitt undir hina hörðu
samkeppni framtíðarinnar.
• Leggjum áherslu á hagnýtt tölvu- og viðskiptanám.
Framtíð barnsins þíns er í þínum höndum!
Veldu aðeins það besta fyrir það!
Fjármálastjóri skólans gefur allar upplýsingar um verð, hina hagstæðu
afborgunarskilmála og hinn óviðjafnanlega systkinaaflsátt Holtaskólans.
Hafðu samband strax í dag, því færri komast að en vilja.
Holtaskólinn, nýja miöbænum.