NT - 23.02.1985, Qupperneq 6

nr? Laugardagur 23. febrúar 1985 6
m
Sigurður Þórisson Grænavatni:
„Um allar sagnir
hallaði hann mjög
til, og ló frá víða“
■ Þessi orð Njáluhöfundar
komu mér ósjálfrátt í hug,
þegar ég las lofgerðarrollu,
Daníels Ágústínussonar um
Grundartangaverksmiðjuna, í
NT fyrir nokkrum dögum.
Vel mætti hann þó minnast
orða forsætisráðherra okkar,
og formanns Framsóknar-
flokksins, sem hann viðhafði
um verksmiðjuna fyrir einu og
hálfu ári síðan, að réttast væri
að leggja hana niður vegna
skulda. Og þótt hægt sé með
bókhaldsbrellum, og ýmiskon-
ar fyrirgreiðslu, að gera út-
komuna ögn skárri í bili
(samanber grein Harðar
Bergmanns), finnst mér alltof
snemmt að hælast mikið af
árangrinum. En fáránlegra
finnst mér þó að vitnað sé til
Daníels, sem nokkurskonar
„guðspjallamans“, og lagðir út
af því langir leiðangrar.
Eg kynntist D.Á. fyrst, fyrir
rúmum 40 árum, nánar til
tekið á flokksþingi Fram-
sóknaflokksins 1942. Þá var
hann erindreki flokksins, og á
þessu þingi, höfuðspæjari og
áróðursmaður, við okkur
óbreytta flokksmenn. En það
var samt ekki fyrr en á „Leir-
árfundinum" fyrir 10 árum, að
ég skildi, af hverju Framsókn-
arflokkurinn ætti svo erfitt
uppdráttar í Vesturlandskjör-
dæmi, þrátt fyrir að flokkur-
inn hefði öðlingsmanninn og
bændahöfðingjann Ásgeir í
Ásgarði þar í fyrirrúmi.
Af Leirárfundi
En þar sem ég var annar sá
þingeyski bóndi sem D.Á. tal-
ar um með svo mikill fyrirlitn-
ingu í grein sinni, langar mig
að gera lítillega grein fyrir ferð
minni á þennan svokallaða
„Leirárfund",
Þegar Jónas Árnason fv. al-
þingismaður, hringdi til mín,
og spurði hvort ég vildi ekki
mæta á þessum fundi, því verið
gæti að ég gæti gefið „heima-
mönnurn" einhverjar uplýsing-
ar, sem þeim mætti að gagni
koma, fannst mér það skylda
mín, því sjaldan eru málin of
vel í upphafi skoðuð.
í minni tölu lagði ég áherslu
á fernt. í fyrsta lagi, að á þeim
tíma sem liðinn var, frá því
Kísiliðjan tók til starfa, hefðu
tíðar mannaskiptingar, gert
það að verkum, að um það bil
sem fólkið færi ögn að kynnast,
flytti það aftur burt.
Annað: Fólk sem stundar
vaktavinnu væri illa sett til
félagslegra starfa, sökum mis-
jafns vinnutíma.
Þriðja: Vonlaust væri að bú-
skapur gæti keppt við stóriðju
í launagreiðslum eða „frítím-
um“, því væri mikil hætta á að
vinnuaflið, sérstklega ung-
dómurinn, hyrfi frá búskapn-
um, og jarðirnar legðust í eyði.
( fjórða lagi væri ekki sýnt,
hvaða áhrif Kísiliðjan hefði á
lífríki Mývatns.
Eftir að félagi minn, Þor-
grímur Starri, hafði talað og
ýmsir fleiri, sté D.Á. í stólinn
og hellti sér yfir okkur „að-
komumenn", sem hann kallaði
svo, með offorsi og svívirðing-
um. Gætti þar hvorki gestrisni,
eða almennrar kurteisi. Því
þótti mér ákaflega vænt um,
þegar sr. Jón Einarsson í Saur-
bæ, setti ofan í við Daníel, eins
og óþekkan pörustrák, og
þakkaði mér alveg sérstaklega
fyrir komuna. ( sama streng
tóku ýmsir fleiri.
Halldór E. Sigurðsson land-
búnaðarráðherra, lét ekki svo
lítið að svara nokkrum spurn-
ingum sem ég beindi til hans.
Hinsvegar leyfði hann sér þá
ósvinnu, að ráðast heiftarlega
á mig persónulega, á Alþingi,
daginn eftir, þar sem ég hafði
enga möguleika að bera hönd
fyrir höfuð mér. Hefði það að
hans sögu verið aðaluppistaða
í mínum málflutningi, að ég
hefði verið felldur úr oddvita-
starfi vorið áður. Veit ég að
mörgum þingmönnum ofbauð
ósvífnin.
Þessari árás á mig svaraði
öldungurin Þorsteinn á Skálpa-
stöðum með grein í Tímanum
nokkru seinna, svo þar jrurfti
ekki um að bæta. Og læt egþað
því útrætt mál.
Mývatn nær aldauða
Nú er ég málum ekki nógu
kunnugur, til að geta blandað
mér í umræður um áhrif
Grundartangaverksmiðjunn-
ar, til góðs eða ills, hvorki frá
umhverfislegu eða félagslegu
sjónarmiði. En lesi sr. Jón
Einarsson þessar línur, þætti
mér gott að heyra frá honum
um þau atriði. Hinsvegar er
öllum landslýð kunn rekstrar-
og fjárhagsstaða verksmiðj-
unnar, og þarf ekki að eyða
orðum um, hvað hún hefur
kostað þjóðina.
Því ætla ég frekar að upplýsa
lítillega, hvernig málin liafa
þróast hér í sveit, þessi síðustu
ár, ef það gæti orðið Eyfirðing-
um eða öðrum þeim sem mikið
sækjast eftir „stóriðju", til við-
vörunar.
Þegar „Leirárfundurinn“var
haldinn, höfðum við Þingey-
ingar nýverið fengið samþykkt
lög á Alþingi, um verndun
Mývatns og Laxársvæðisins.
Áður höfðum við fengið fram-
lög frá iðnaðarráðuneytinu til
frumrannsókna • á lífríki
Mývatns, sem doktor Pétur
Jónasson prófessor við Kaup-
mannahafnarháskóla, hafði
yfirumsjón með.
En síðan hefur lítið fé feng-
ist til rannsókna, þrátt fyrir að
lögin um M. og L., geri ráð
fyrir slíku. Því standa menn nú
ráðalausir, af hverju sá aldauði
sem nú er í Mývatni stafar. Ég
■ Vinnusalur í Járnblendiverksmiðjunni á Grundartanga.
veit ekki til að það hafi áður
komið fyrir að silungur sæist
liggja í þó nokkrum mæli dauð-
ur á botni vatnsins og hann
ræki dauðan á fjörur og ekki
sæist svo mikið sem ein mý-
fluga (stóra rykmýið), sem er
aðalfæða silungsins og undir-
staða hins fjölskrúðuga fugla-
lífs, sem einkennt hefur Mý-
vatnssvæðið. Og þær fáu
bröndur sem veiddust, virtust
flestar óætar. Því hlýtur hér að
vera um alvarlega mengun að
ræða, ef hverju sem hún stafar.
Því hlaut það að vera forgangs-
krafa nú, þegar rætt var urn
framlengingu starfsleyfis Kísil-
iðjunnar h.f. að reynt yrði að
grafast fyrir orsakir mengunar-
innar.
Samstaða Mývetninga
Þegar lögin um verndun Mý-
vatns og Laxár voru sett var
um þau alger samstaða í þáver-
andi sveitarstjórn, og sú bar-
átta sem við háðum þá virtist
studd af öllum sveitarmönn-
um, nema einum eða tveimur
„bísnismönnum", sem þóttust
sjá í hillingum asnameðklyfj-
um sem sjálfsagt væru gull, og
lögin gætu e.t.v. skert gróða-
möguleika þeirra.
Glöggt dæmi um samstöðu
okkar þá, var þegar við
sprengdum Miðkvíslarstíflu,
til þess að neyða stjórnvöld og
Laxárvirkjunarstjórn til að tala
við okkur. Mannvirki þetta
var reist án Ieyfis og í andstöðu
við okkur Mývetninga, og rauf
eðlilega lífkeðju Laxár og
Mývatns, og var að dómi
okkar, heimamanna, vita
gagnslaust til þess sem það var
ætlað. Enda veit ég ekki til, að
farið hafi verið fram á að
endureisa stífluna, og sýnir
það best hvað tilgangslaust
mannvirkið var.
Þegar stjórnvöld ákvaðu að
setja hér niður vísi að stóriðju,
lágu ekki fyrir neinar rann-
sóknir á lífríki Mývatns, eins
og fyrr er sagt, þó að yfirlýst
væri af vísindamönnum, að
svæði þetta væri einstakt og
hefði algera sérstöðu, hvað
varðaði gróðurfar og fuglalíf.
Því hófum við strax samstarf
og samráð við Náttúruvernd-
arráð, og segja má að á þeim
árum væri það hafið til vegs og
virðingar, eins og því vissulega
bar. Má það að miklu leyti
þakka giftusamlegri forustu og
framsýni Eysteins Jónssonar,
fyrrverandi leiðtoga Fram-
sóknarflokksins. Enda sagði
hann einu sinni við mig, að
engin sveitarsjtórn á landinu
hefði sýnt Náttúruverndarráði
meiri skilning og samstarfsvilja
en Mývetningar, enda hefðum
við mikið að verja.
Þrátt fyrir þetta virðist nú
engin vörn ætla að duga okkur.
Og það sem alvarlegast er þó,
að nú kemur meinsemdin
innanfrá líka.
Fyrir nokkru sendi sveitar-
stjórn Skútustaðahrepps
bænarskrá til iðnaðarráðherra
þar sem hún fer fram á það við
hann, að hann veiti Kísiliðj-
unni h.f. starfsleyfi, til minnst
15 ára. Vitandi það að með því
er hún að fara fram á það að
hann gerist lögbrjótur. Saman-
ber skýlaus ákvæði laga um
verndun Mývatns og Laxár, en
þar segir að slíkt leyfi sé háð
samþykki Náttúruverndar-
ráðs. En ráðherrann fór að
þessari beiðni. Ja, öðruvísi
mér áður brá, enda önnur öfl
sem nú fara með völd í þessu
sveitarfélagi.
Nú virðast vera þar nær
einráðar eiginkonur hótelhald-
arans og Kísiliðjuforstjórans,
ásamt með núverandi sveitar-
stjóra, og vita þá allir sem til
þekkja, hvaða hug þeir menn
bera til verndunar lífríkis
Mývatns.
Mér finnst þó, að forráða-
menn sveitarinnar mættu hug-
leiða orð Þóroddar Þórodsson-
ar formanns stjórnar Nátt-
úruverndarstöðvarinnar við
Mývatn, á fundi fyrir skömmu:
Hvað ætlið þið að gera þegar
gúrinn er búinn úr vatninu,
silungurinn dauður, fuglarnir
flúnir, bændurnir flosnaðir upp
og ferðamennirnir hættir að
leggja hingað leið sína?
Þegar við hófum baráttu
okkar í „Laxárdeilunni" fyrir
hálfum öðrum áratug, virtist
við ofurefli að etja. En þrátt
fyrir það, tókst okkur með
guðshjálp og góðra manna, að
vinna frækilegan sigur, og
brjóta niður að minnsta kosti
um stundarsakir, yfirgang og
ofbeldi auðs og valds.
Nú er útlitið ennþá ískyggi-
legra, þar sem dýrkun asnans
með klyfjarnar virðist ganga
fyrir öllu. En náttúruleg verð-
mæti og sérstaða Mývatns og
Laxársvæðisins, eru virt að
vettugi.
Þrátt fyrir það vona ég að
okkur Mývetningum, sem enn
ætlum oíckur að verja lífríki
Mývatns, takist að verja „brú-
arsporðinn" eins og Sveini
Dúfu forðum, þangað til hjálp
berst.
Grænavatni 10. febrúar 1985,
Sigurður Þórisson.
Hið raunverulega vald
■ DV og Morgunblaðið eru
bæði vond við þingflokkinn
sinn síðustu dagana, og verður
gaman að sjá hvaða áhrif það
hefur á þingflokkinn sem
gjarnan kippist við þegar fjöl-
miðlarisar þessir taka upp á
því að skamma hann. Þunga
blaðið er ævareitt yfir því að
framsóknarmenn og sjálf-
stæðismenn á þingi skuli hafa
komið sér saman um nokkuð
skynsamlegt útvarpslagafrum-
varp. Sakar formann þing-
flokksins Ólaf G Einarsson,
fyrrverandi borgarstjóra Birgi
Isleif Gunnarsson og sjálfan
Halldór Blöndal um afturhald
af versta tagi. Blaðið telur að
það séu afturhaldsöflin innan
Framsóknar sem hafi ráðið í
þessu máli. Afturhaldsseggur-
inn er þá væntanlega Ólafur
Þórðarson sem var eini fram-
sóknarmaðurinn í mennta-
málanefnd neðri deildar en
hún gerði umræddar breyting-
ar á útvarpslagafrumvarpinu.
Sannast þarna grunur margra
að Ólafur ráði því sem hann
vill ráða og væntanlega skiptir
engu hvort 3 eða 300 sjálf-
stæðismenn séu með honum í
nefnd. Stjórnmálaflokkur sem
hefur slíka menn þarf ekki á
mörgum þingmönnum að
halda.
Góðtemplarar andi léttar
í Ijósi þessa geta góðtempl-
arar andað léttar því Ólafur er
frægur andstæðingur bjórsins.
Þannig segja illar tungur að
hann hafi sest á bjórfrumvörp
þau sem lögð voru fyrir síðasta
þing og neitað að standa upp
fyrr en þingi hafi verið slitið.
Éftir framgöngu sína í útvarps-
málum ætti Ólafur ekki að
muna um það vefja viljalaus-
um þingmönnum Sjálfstæðis-
flokksins um fingur sér í bjór-
málum. En nóg um það.
Það Ijótasta sem
Jónas getur sagt
Jónas Kristjánsson vandar
þingflokknum heldur ekki
kveðjurnar. Segir reyndar það
ljótasta sem hann getur sagt
um flokkinn, kallar hann
Framsóknarflokk. Gerir hann
að því skóna að við (íslending-
ar-innsk. BK) þurfum ekki á
Framsóknarflokknum að
halda „meðan við höfum
stærsta Framsóknarflokk þjóð-
arinnar í Sjálfstæðisflokkn-
um.“ Undirrituðum finnst nú
skörin vera farin að færast upp
í bekkinn. Nógu erfitt hefur
verið hingað til að spá í hin
fjöldamörgu andlit Sjálfstæðis-
flokksins þó að ekki bætist nú
framsóknarnafnbótin við.
Ofbeldisseggurinn
Jón Helgason
Einkum er það Birgir ísleif-
ur sem er tilnefndur í leiðara
Jónasar, sem fjallar annars af
næmum skilningi um vanda
hins hefðbundna íslenska land-
búnaðar. Þorsteinn Pálsson er
sérstaklega kallaður formaður
stærsta Framsóknarflokksins
og spyrtur saman við dáindis-
manninn Jón Helgason. Þeir
félagar standa í því alla daga
samkvæmt leiðaranum að
heimta innflutningsbann á
innfluttar franskar kartöflur til
þess að kartöflubændur í
Þykkvabænum og fjölskyldur
þeirra þurfi ekki að fara að eta
sínar eigin frönsku kartöflur.
Það verður að segjast alveg
eins og er að hjarta DV rit-
stjórans kippist ekki við af
neinum smámunum. Hann vel-
ur sér hin stóru málin þegar
hann stígur fram á sviðið. í
þetta sinn hefur hjarta hans
hrærst til meðaumkunar yfir
vanda þeirra sem vinna það
óeigingjarna og slítandi starf
að flytja inn franskar kartöflur.
Ofbeldisseggirnir Jón Helga-
son frá Seglbúðum og Þor-
steinn Pálsson frá Brúnalandi
vaða um sviðið og kreista lífið
úr þessum vesælu kartöflu-
flögumönnum með innflutn-
ingstollum og bráðum algjöru
banni.
Þorsteinn fulltrúi bænda
Að öllu gamni slepptu þá
hlýtur staða Þorsteins að vera
erfið innan þessa blessaða
Framsóknarflokks. Hann er
fulltrúi Suðuriands á Alþingi,
stærsta landbúnaðarhéraðsins
og verður sem slíkur að setja
sig vel inn í málefni bænda-
stéttarinnar og vinna að því að
leysa þeirra mál af skynsemi,
en eins og allir vita þá á land-
búnaður á Islandi við vanda-
mál offramleiðslu að etja
(raunar er rangt í hungruðum
heimi að tala um offramleiðslu
á matvælum réttara er að tala
um meiri framleiðslu heldur
en hægt er að fá greitt fyrir)
sem má rekja til þess að á
sjöunda og áttunda áratugnum
voru bændur af stjórnvöldum
(ekki síst viðreisnartímabilið)
óspart hvattir til þess að stækka
túnin, auka bústofninn, kaupa
vélar, framleiða meira. í lok
áttunda áratugarins verður
Ijóst að við getum ekki losað
okkur við alla þessa fram-
leiðslu og þá verður að draga
úr framleiðslunni. Þeir sem
kynnast þessum málum gera
sér hins vegar ljóst að það
verður ekki gert með leiftur-
sókn. Þetta er vandi þjóðarinn-
ar allrar og það verður að ná
jafnvægi á nokkrum tíma eftir