NT - 23.02.1985, Side 7

ÍT1Í7 Laugardagur 23. febrúar 1985 7
LjJ Vettvangur
Árni Sigurbjarnarson:
Vafasamur málflutningur vísindamanns
■ Kísiliðjan við Mývatn.
■ í Þjóðviljanum lO.febrúar
s.l. staðhæfir Árni Einarsson
líffræðingur að vinnsla Kísil-
iðjunnar eyðifeggi lífríki
Mývatns. Öðruvísi verðurekki
fyrirsögn greinar hans skilin,
en hún er svohljóðandi:
„Hvoru verður fórnað, lífríki
Mývatns eða kísilgúrnáminu?“
Sú spurning vaknar hvort
þetta séu niðurstöður byggðar
á vísindarannsóknum eða
ótímabærar fullyrðingar. Til
þess að fá svar við því nægir að
lesa greinina. í henni stendur
af einhverjum ástæðum lítið
um það sem er aðalatriðíð í
þessu máli þ.e. áhrif dælingar
á lífríki Mývatns. Þau atriði
sem eru tilnefnd eru sum hver
alröng, eða þau virðast fremur
léttgrundaðar ágiskanir en
ekki niðurstöður af rannsókn-
um. Því eins og Árni Einarsson
gefur í skyn hafa enn ekki farið
fram grundvallarrannsóknir á
vatninu. Orðrétt segir hann:
„Grundvallarrannsóknir á
svæðinu skipta miklu máli. Við
verðum fyrst að skilja Mývatn,
áður en hægt er að meta áhrif
utanaðkomandi þátta á lífríki
vatnsins."
Greinin er löng upptalning á
sérkennum Mývatns og lífríki
þess. í hana vantar að því ég
best fæ ég séð skýringar á
einstökum þáttum í lífríkinu.
Er kannski með því verið að
gefa í skyn að dælingin muni
eyðileggja þetta allt sanian?
Hvað á greinarhöfundur við
með upptalningu sem þessari,
en þar fjallar hann um verndar-
gildi vatnsins: „í A flokki eru
líka veiðistöðvar silungs við
uppspretturnar austan til í
vatninu, en þar eru einnig
vetrarstöðvar húsandar og
vakirnar sem myndast við
uppspretturnar eru mikilvægar
fyrir aðrar andartegundir
snemma á vorin“? Það kemur
hvergi fram hvaða áhrif dæl-
ingin gæti haft á þessa þætti, né
marga aðra mikilvæga sem
hann telur upp.
Á öðrum stað segir hann:
„Allir byggja fuglarnir tilveru
sína á þykkum setlögum á
botninum sem sumstaðar ná
7-8 m þykkt. Og það eru
þessi setlög sem dæluprammi
Kísiliðjunnar sogar upp. í
kjölfar hans fylgir djúpt vatn
og gróðursnauður botn og
sumstaðar í Ytri-flóa þar sem
vatnið var áður um metri á dýpt
er nú 8-9 metra dýpi og fugl-
arnir horfnir.“
Sumt af því sem þarna er
sagt getur ekki flokkast undir
annað en rakalausar fullyrð-
ingar. Ekki síst þegar þetta er
haft eftir manni sem vill láta
líta á sig sem vísindamann. í
fyrsta lagi er gefið í skyn að þar
sem dæluprammi Kísiliðjunn-
ar fari yfir sé öll leðja soguð
burt og eftir sé dauður botn.
Þetta stenst ekki, því að jafn-
aði er eftir um VA metra
þykk leðja á botninum, þar
sem búið er að dæla. Þetta
með dauða botninn stenst
heldur ekki, því net sem lögð
eru á þetta svæði fyllast af
gróðri um leið og hreyfir vind.
Fyrir utan það að þarna hefur
á seinustu árum veiðst feitasti
fiskurinn í vatninu. Það að
fuglinn sé horfinn af þessu
svæði stendur eftir sem fullyrð-
ing sem stangast á við reynslu
þeirra manna sem stunda veið-
ar á þessu svæði. Þetta bendir
til þess að botninn sé ótrúlega
fljótur að gróa upp. Þess má
einnig geta að það svæði sem
búið er að dæla af er u.þ.b. 1,4
knr en allt er vatnið 38 km:.
Þannig að eftir næstu 15 ár
verða að öllum líkindum eftir
35 km2 sem ekki hefur verið
hreyft við.
Samkvæmt korti sem ég hef
undir höndum af dýpi og þykkt
setlaga í Ytri-flóa, er mesta
mælda dýpi 6,6 m og er það
lang dýpsti staðurinn því næst
mesta dýpið er 4,7 m. Sam-
kvæmt þessu korti sem endur-
skoðað var í ágúst 1984, er
dýpið að jafnaði 2,8 m á því
svæði sem búið er að dæla af.
En þess ber að geta að ekki
liggja fyrir niðurstöður af dýpt-
armælingum í N.A. horni
flóans, norðan dælustöðvar.
Þegar Árni Einarsson talar
um væntanleg áhrif dælingar á
Suður-flóa, hefur hann lítið
fram að færa, nema getgátur
um að allur „kúluskítur“ úr
flóanum muni safnast ofan í
skurði eftir dælingum ogdeyja.
Það svæði sem fyrst kemur til
greina að dæla úr á Syðri-flóa
er austast í flóanum austan við
allar eyjar, en eins og kunnugt
er liggur straumur í vatninu frá
austur ströndinni að upptökum
Laxár. Það liggur því ekki í
augum uppi að allur „kúlu-
skíturinn" muni safnast í þessa
skurði.
Öll ber greinin fremur óvís-
indalegt yfirbragð þar sem
mikið er um órökstuddar full-
yrðingar.
Orðrétt segir Árni undir lok
greinarinnar: „Þótt ekki sé
hægt að segja að dælingin hafi
haft skaðleg áhrif fram að
þessu, hún hefur meira að
segja að sumu leyti haft hag-
stæð áhrif fyrir bændur við
Ytri-flóa, þá er stutt í að
skaðleg áhrif komi fram."
Einna helst virðist greinar-
höfundur telja að það sé ekki
á færi neins nema Náttúru-
verndarráðs að hafa skoðun á
þessu máli. Eða hvernig ber að
skilja þessi orð hans:“ Það er
ekki á færi neins nema Nátt-
úruverndarráðs að meta hvort
breytingar á lífríki Mývatns af
völdum Kísiliðjunnar eru
skaðlegar eða ekki."?? Hvort
þarna er átt við einhverja með-
fædda eða yfirnáttúrulega
hæfileika þeirra manna sem í
Náttúruverndarráði sitja fram
yfir aðra menn kemur hvergi
fram.
Ég held að allir geti tekið
undir orð iðnaðarráðherra sem
greinarhöfundur vitnar í þar
sem segir: „Komi fram merki
þess að Kísiliðjan skaði lífríki
Mývatns þá verður verksmiðj-
an að víkja." Það er ekki um
það sem þessi deila stendur.
Ákvörðun um það mál verður
hinsvegar að byggjast á rann-
sóknum óháðra aðila.
Eftir þá þvermóðsku og þau
illindi sem í þetta mál eru
hlaupin tel ég að Náttúru-
verndarráð geti varla talist
óháður aðili. Það má ekki
koma fyrir í þessu máli, þar
sem örlög heils byggðarlags
eru í húfi að geðþóttaákvörðun
nokkurra manna ráði, hvort
sem þeir heita Náttúruvernd-
arráð eða eitthvað annað. Það
er alla vega ekki til of mikils
mælst að sannanir verði að
liggja fyrir um skaðsemi dæl-
ingarinnar áður en hún verður
stöðvuð og verksmiðjunni
lokað.
Þó telur greinarhöfundur að
það alvarlegasta sem komið
hafi fram í deilunni til þessa sé
að hann verði að færa sönnur
á sitt mál!!!
Orðrétt segir hann: „Þá er
ótalið það sem einna alvarleg-
ast er í sambandi við þessa
leyfisveitingu: Samkvæmt
henni þarf að sanna að dæling-
in hafi valdið tjóni til að hægt
sé að endurskoða eða aftur-
kalla leyfið áður en árið 2001
rennur upp.“
Húsavík 17.2 1985
Árni Sigurbjarnarson
tónlistarkennari.
■ Skiptir Ólaf engu hvort að ■ „Ofbeldisseggimir“ Jón Helgason og Þorsteinn Pálsson
3 eða 300 sjálfstæðismenn eru
með honum í nefnd.
leiðum sem ekki setja hundruð
bændafólks á kaldan klaka.
Þorsteinn fulltrúi
heildsala
Á hinn bóginn er Þorsteinn
frá fornu fari fulltrúi heildsala
í Reykjavík. Þeir eiga blöð
eins og DV og auðvitað er
Jónas Kristjánsson aðeins
málpípa þeirra. Heildsalaliðið
skilur hins vegar ekkert annað
en óheft frelsi til innflutnings,
óhefta gróðamöguleika og
ræðst með offorsi á allt sem
heitir verndun íslenskrar fram-
leiðslu item landbúnaðarfram-
leiðslu. Þeir líta á Þorstein
Pálsson frjálshyggjumann og
fyrrverandi framkvæmdastjóra
Vinnuveitendasambandsins sem
fulltrúa sinn á þingi og það
gera sunnlenskir bændur sem
eiga líf sitt undir því að fram-
leiðsluvara þeirra sé vernduð
einnig(óskemmtileg staða ekki
satt.
Illa dulbúin aðvörun
Því miður er þessi staða
töpuð sunnlenskum bændum
því að heildsalarnir eiga mál-
gögnin og ef formaður flokks-
ins hlýðir þeim ekki þá verður
hann einfaldlega ekki formað-
ur lengi og leiðari Jónasar er
auðvitað ekkert annað en illa
dulbúin aðvörun til Þorsteins
um að gleyma því ekki á hverju
vald hans byggist og skilaboð
til hans að líta á sunnlenska
bændur aðeins sem búka brúk-
hæfa til að klifra eftir inn á
þing.
Hið raunverulega vald
Það er reyndar of mikil ein-
földun að segja að DV og
Morgunblaðið séu málgögn
Sjálfstæðisflokksins. Að baki
þessara blaða býr hið raun-
verulega vald í Sjálfstæðis-
flokknum.
Baldur Kristjánsson.

Ver6 i lausasölu 30 kr.
og 35 kr. um helgar.
Áskrift 330 kr.
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstj.: Magnús Ólafsson (ábm).
Markaðsstj.: Haukur Haraldsson
Auglýsingastj.: Steingrímur Gíslason
Innblaðsstj.: Oddur Ólafsson
Tæknistj.: Gunnar Trausti Guðbjörnsson
Skrifslolur: Siðumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300. Auglýsingasími: 18300
Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300, rilstjórn
686392 og 687695, íþróttir 686495, tæknideild
686538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent h.f, ■
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Ræður risinn
þingflokknum?
■ Þá er hið umdeilda útvarpslagafrumvarp komið
á skrið eftir ítarlega umfjöllun í menntamálanefnd
neðri deildar Alþingis þar sjálfstæðismenn og fram-
sóknarmenn hafa náð samstöðu um skynsamlegar
breytingar.
Þessar breytingar miða að því að styrkja stöðu
Ríkisútvarpsins án þess að nokkuð sé dregið úr
möguleikum einkaaðlia til útvarpsrekstrar.
Helstu breytingarnar sem stjórnarþingmenn sam-
einuðust um er að koma upp Menningarsjóði
útvarpsstöðva er hafi það hlutverk að veita framlög
til eflingar innlendri dagskrárgerð og skal tekjustofn
hans vera 10% gjald er leggist á auglýsingar í útvarpi.
Af gjaldi þessu skal m.a. greiðast hlutur Ríkisút-
varpsins af rekstrarkostnaði Sinfóníuhljómsveitar
íslands.
Þetta eru mjög skynsamlegar hugmyndir sem hafa
myndu í för með sér að koma í veg fyrir aukna
skattbyrði á allan almenning í landinu með tilkomu
nýrra útvarpsstöðva.
Þá er m.a. í breytingartillögum stjórnarsinna gert
ráð fyrir að Ríkisútvarpið stefni að því að koma upp
aðstöðu til dagskrárgerðar og hljóðvarps í öllum
kjördæmum landsins og að það skuli starfrækja
fræðsluútvarp í samvinnu við fræðsluyfirvöld.
Þá er sú skylda lögð á frjálsar útvarpsstöðvar að
þær lesi tilkynningar frá almannavörnum,löggæslu,
slysavarnarfélögum eða hjálparsveitum og geri hlé á
dagskrá ef brýna nauðsyn ber til og almannaheill
krefst.
Þá er settur sá sjálfsagði fyrirvari í frumvarpið að
lögin skuli endurskoðuð innan þriggja ára.
Markmið þessara breytinga er að styrkja útvarp
allra landsmanna án þess að hömlur á frjálsa
útvarpsstarfsemi séu auknar. Þá eru gerðar eðlilegar
og sjálfsagðar kröfur til þeirra sem koma til með að
reka útvarpsstöðvar.
Svo einkennilega bregður við þegar þessar breyt-
ingartillögur sjá dagsins ljós, undirritaðar af Halldóri
Blöndal, Ólafir Þ. Þórðarsyni, Birgi ísleifi Gunnars-
syni og Ólafi G. Einarssyni, að hið þunga málgagn
Sjálfstæðisflokksins, Morgunblaðiði missir stjórn á
sér og gefur forræðishyggju sinni og gróðadraumum
lausan tauminn. Telur blaðið, eftir að hafa af
skefjalausu yfirlæti hrósað sér af því að hafa ekki
„brugðið fæti“ fyrir frumvarpið í upphafi (miklir
menn erum vér), að nefndin hafi þynnt frumvarpið
út „á kostnað frjálsra stöðva“ og leitast sé við „að
gera hlut Ríkisútvarpsins sem mestan“ (að hugsa
sér). Telur blaðið að afturhaldsöflin innan framsókn-
ar ráði í þessum efnum yfir þeim Halldóri Blöndal,
Ólafi G. Einarssyni og Birgi ísleifi Gunnarssyni og
fróðlegt verður að sjá hvort að málgagninu tekst að
tukta þingflokkinn til en því er einmitt oft haldið
fram að þingflokkur Sjálfstæðisflokksins lyppist
niður þegar hinn þungi Aðalstrætisrisi, sem verður
að nota bæði talnakerfið og stafrófið í blaðsíðutali
sínu, byrstir sig. Risinn er óvenju vondur núna, því
sjálfur ætlar hann að reka útvarps- og sjónvarpsstöð,
undir dulnefninu ísfilm, og finnst gróðamöguleikum
sínum skorður settar með þessu frumvarpi. T.d.
hamaðist hann á þeirri ósvinnu í heilu Reykjavíkur-
bréfi um daginn að kapalstöðvar mættu ekki senda
út auglýsingar, þess í stað geta þráðstöðvar innheimt
afnotagjöld.
NT hefur áður bent á það að óeðlilegt sé að
dagblöð fái að reka útvarps- og sjónvarpsstöðvar,
vegna hættu á hringamyndum á fjölmiðlasviðinu.
Það skal enn ítrekað að rétt væri að tryggja frelsi hins
venjulega einstaklings með því að leggja hömlur á
risa.