NT - 14.04.1985, Qupperneq 7

■ Bananaklasarnir bíða pökkunar og útskipunar. Auðhringurinn mun fyrir náð og miskunn kaupa uppskeru af ® Lögreglulið bældi verkfall bananaverkamanna niður.
takmörkuðu svæði næstu fimm árin.
Bananahringurínn kveður Costa
Atvinnuleysi blasir vid 50 þúsundum manna
■ I .aufið er tekið aö skraufþorna og
er orðið á litinn eins og brúnn um-
búöapappír. Á stígunum milli han-
anaplantnanna er 'búið að hlaða upp
rörunum sem mynduðu sjálfvirka
vökvunarkerfið. Það er búið að taka
símann á járnbrautarstöðinni úr
sambandi. í Palmar Sur, þar sem
bandaríski auðhringurinn „United
Brands" ræktaði banana fram á síð-
ustu tíma. er nú verið að pakka öllu
sanian.
Juan Vineente Gonzálcs liggur í
hengirúminu og starir út í bláinn.
Honum hefur verið sagt upp ásamt
1500 öðrum. Þetta er fimmti mánuð-
urinn sem liann hefur ekkert haft að
gera. „Við lifum á hrísgrjónum og
baununt og enn eru nokkrir bananar
á trjánum," segir hann. „Ekki var um
aðra vinnu að ræða í Palmar Sur og
ofan á aðrar áhyggjur bætist það að
þessi 4? ára gamli maður má eiga
von á að missa brátt húsnæðið, því
bananafyrirtækið á húsið.
Klukkustundarakstur er til bónd-
ans Ever Prendas Rodriguez og hann
ber sig illa: „Meðan járnbrautin gekk
hingað enn var ódýrt að fá maísinn
lluttan til Ciudad Meilly. En nú verö-
um við að kaupa vörubíla til þess að
flytja liann og það er fimmtán sinnum
dýrara." Þúsundir segja sömu sögu í
sveitunum. En hvað skal gera? Það er
bananafyrirtækiðsem á járnbrautina.
Aö sögn stjórnvalda eru það 50
þúsund manns sent misst hafa atvinnu
sína eftir að „United Brands" missti
áhugann á Costa Riea. Sanit hafði
„Yunai" eins og heimamenn kalla
fyrirtækið svo prýðilega fyrirgreiðslu
í þessu landi. Fyrirtækið fékk vatn til
vökvunar ókeypis og það þurfti engan
toll að greiða af dælum, vélum,
byggingarefni og eldsneyti. Ekki
heldur af skordýraeitri né áburði.
Eftir að samningur var geröur milli
Costa Rica og Bandaríkjanna um
þessi mál árið 1938 hefur „United
Brands" þénað milljónir dollara í
Costa Rica.
En bananalýðveldi á borð við Costa
Riea eru sex talsins og árið 1984 var
offramleiðsla þeirra 500 milljónir
lesta. Þetta og einnig það að stjórn
landsins lagði 70 senta toll á hvern
bananakassa var auðhringnum þyrnir
í augum. Því tók hrifningin á landinu
óðum að dvína, ekki síst eftir að
verkamennirnir við plantekrurnar
fóru að heimta hærri laun.
Ákvaröanir stjórnvalda um lág-
markslaun lét auöhringurinn sem
vind um eyru þjóta, án þess að ganga
til viðræöna um launahækkanir. Þeg-
ar verkálýðsfélögin boðuðu loks
verkfall í júlí á sl. ári, úrskurðaði
dómarinn Victor Ardón það umsvifa-
laust ólöglegt. Verkamenn segja það
enga furðu, þar senr bananaauöhring-
urinn á húsið sern dómarinn býr í.
Vopnaðar lögreglusveitir gcrðu at-
lögu að verkfallsvörðum með tára-
gasi. Tveir verkamenn voru skotnir.
Tugir voru settir í fangelsi og eftir
72 daga harðræði án þess að fá eyri
í verkfallsstyrk var verkfallið brotið á
bak aftur.
Fyrr á árum fékk „Yunai" allan
kostnað vegna vinnudeilna dreginn
frá skatti heima í Bandaríkjunum
sem „óviðráðanleg áföll." En nú,
þegar fyrirtækið telur sig vera orðið
fórnarlamb kommúnísks áróðurs
þótti mönnum tínii til kontinn að gera
upp sakirnar við reksturinn í Costa
Rica. „Við vitum að þetta er ekki
sársaukalaust," segir varaforsetinn,
George M. Skelly, „en þetta getur
ekki haldið áfram svona."
Þar rneð afhenti fyrirtækið verka-
mönnum sínum uppsagnarbréfin.
Vökvunartækin voru tekin niður, svo
og pappaverksmiðja sem rekin var í
tengslum viö ræktunina. Hluti af
vélakostinum var fluttur skemmstu
leið yfir til Panama.
Ríkisstjórnin var skelfingu lostin
og bannaði frekari flutning atvinnu-
tækja úr landinu, þótt þessi sama
stjórn hefði árið staðið áður við hlið
auðhringsins nteð lögregluliði sínu.
En hér missti hún meira en eina
milljón dollara í skattatekjur. Þetta
bann kom þó fyrir lítið, og reyndist
ekki haldbetra en samningurinn sem
kvað á um að „United Brands" væri
skylt að halda rekstri áfram til 1988.
Auðhringurinn vissi vel að stjórnin
mundi ekki grípa til eignarnáms, því
það mundi valda deilum við lána-
drottna í Bandaríkjunum og alþjóða-
sjóði. Þar nteð gekk „Unted Brands"
til viðræðna við stjórnina án nokkurs
óróleika. Næst æðsti maður Costa
Rica, Danielo Jiméenez Veiga, sem
er hægri hönd forsetans, Luis Alberto
Monge sagði: „Fyrirtækið er ekki að
semja við annað einkafyrirtæki, held-
ur fólkið í Costa Rica." En ekki
breyttu þessi orð neinu um framgang
ntála.
í lokasamkomulaginu fólst eftirfar-
andi: Auðhringurinn gaf 100 dygg-
ustu samstarfsmönnum sínum 900
hektara af ræktarlandi. Höfnin og
járnbrautin var afhent stjórnvöldun-
um endurgjaldslaust. Stjórnin keypti
1200 hektara lands og uppskeruna af
þeim 1200 hektörum sem þá verða
eftir hyggst „United Brands" kaupa í
■Engar blíðubænir hrærðu hjarta lögreglustjórnarinnar. Fólk hélt út í 72 daga.
■ Nú er verið að taka niður vökvunarkerfi af ekrunum.
fimm ár. Þaö eru fjórar milljónir
kassa á ári. En auðhringurinn mun
sjálfur ráða hvaða verð hann greiðir.
Bandarísku stórfyrirtækin skipu-
leggja ncfnilega ekki aðeins ræktun
banananna, þau sjá líka um að koma
þeim á markað. I „Tropical Fruit
Center" í New York er það því
„United Brands" sem hefuralla þræð-
ina í hendi sér.
Siglingum allra skipa sem fara með
ávexti til bandarískra hafna er stjórn-
að þaðan. Þannig kemst uppskeran
frá Honduras, þar sem „United
Fruits" er einnig með bananarækt
hraðar til Bandaríkjanna en uppsker-
an frá Costa Rica. Fyrir vikið fæst því
hærra verð fyrir vöruna. Óhugsandi
er fyrir Costa Rica að vinna þetta
kapphlaup, því skipin eru í eigu
bananafyrirtækisins.
Þar með þarf „United Brands"
ekki að óttast að gamla gestgjafaland-
ið gerist hættulegur keppinautur einn
góðan veðurdag. „Standard Fruit,"
annar auðhringur með bananarækt í
Costa Rica veit líka að stjórnvöld
sem búið er að stilla upp við vegg eru
auðveldur aðili að semja við. Þessi
auðhringur sem nú á í fjárhagsörðug-
leikum. hefur ekki greitt útflutnings-
tollana í hálft ár. Til þess að tryggja
tilveru sína heimtaði fyrirtækið þess í
stað 4 milljón dollara lán úr ríkis-
banka Costa Rica, þessa ríkis sem
skuldar mest allra ríkja S-Ameríku á*
íbúa.
Löngu eru liðnir þeir tímar þegar
þetta smúa ríki með 2.5 milljónir íbúa
var kallað „Sviss Mið-Ameríku". En
fjöldi stofnana vill fá því betlistafinn
í hendur. Þannig hefur Alþjóðabank-
inn boðið til láns 300 milljónir dollara
til fjögurra ára og Alþjóða gjaldeyris-
sjóðurinn hefur boðið fram ný lán.
Helmingur lánsfjárins mun fara til
greiðslu á skuldum að hyggju fjár-
málamanna.
En trúlega munu Bandaríkin af-
stýra endanlegu gjaldþroti ríkisins.
Eftir að uppreisnarforinginn Eden
Pastora gerði landið að virki gegn
rauðu stjórninni í Nicaragua hafa
þeir í Washington litið á það sern
brjóstvörn í baráttunni við kommún-
ísk öfl í S-Ameríku. Því hefur Reagan
forseti mælt með 150 milljón dollara
fjárhagsaðstoð við landið í þinginu.
YOR -1985
í ÁBURÐINN
ARMULA3 REYKJAVIK SIMI 38900
i/Hm haugsugur
b=U=U.',M=J
Ri«l«| keðjukastdreifari
taðdreifari
^KKllingstad mykjudreifari
Verð frá kr. 87.026.-
Bændur!
Athugið hið fjölbreytta úrval búvéla sem
við eigum á lager - eða pöntum með
stuttum fyrirvara.
Hafið samband við sölumenn
okkar eða Kaupfélögin um land
allt.
Verð frá kr. 123.000.-
OC alfa-laval mykjudælur
Verð frá kr. 109.130.-
BELARUS áburðardreifari
Verð kr. 74.000.-