NT - 14.04.1985, Qupperneq 9

/
Sunnudagur 14. apríl 1985 9
■ Eyjól fur Gíslason: „Þar ægði öllu saman, bölvi, fyrirbænum, söng, fylliríi, sjóveiki og keliríi.“
■ „Strandbáturinn athugar sinn gang í blíðu og stríðu, smýgur á milli fjallanna miðfirðis, þekkir
sig á stjörnum og fjallatindum og missir ekki áætlunardagsins að Óseyri við Axarfjörð, heldur pípir
í gegn um mjallrokið,“ segir í Sölku Völku. Hér er Vesta komin inn á einhverja íslenska höfn. Hún
sigldi oft með fólk til Vesturheims.
■ Gamla Esjan þótti mikið og traust skip.
(NT-mynd: Árni)
Sækempan
Eyjólfur
Gíslason
man
tímana
tvenna í
samgöngu-
málunum
■ „Ég fór einu sinni með
Flóru frá Vestmannaeyjum og
austur á Seyðisfjörð. Þarna
var ég í lestasrplássi innan um
mjölpoka og gúanó, já, það
var nú hráslagalegt ferðalag.
Svo vildi til að í þetta skipti
höfðu þau lagt út samtímis frá
Eyjum, Vesta, Flóra og Sterl-
ing og sigldu kappsiglingu aust-
ur. Vesta var fljótust á 22
tímum."
Það er sú aldna sækempa
Eyjólfur Gíslason frá Bessa-
stöðum í Vestmannaeyjum
sem hér hefur orðið. Hann
man gömlu strandferðaskipin
vel og sigldi með mörgum
þeirra. Ekki var því hægt að fá
ákjósanlegri heimildamann
um aðbúnaðinn þar um borð.
„Ég sigldi fyrst með Hólum,
þá fimmtán ára gamall, frá
Mjóafirði til Eyja,“ segir
Eyjólfur. Já, blessaður vertu,
ég var í lestarplássi. Þessi ferð
tók sex daga og þeir komu við
á hverri höfn á leiðinni. Ég
man að mig hafði lengi langað
til að lenda í vondu veðri á
öðru eins stórskipi og mér
fannst Hólar vera og þarna
rættist sú ósk heldur betur.
Við fengum hífandi austan rok
og ég man að ég var stöðugt að
fara upp á „prómenaðedekk"
eins og það var kallað að gá að
koffortinu mínu.
Ég var hræddur um að það
tæki út í veðrinu."
í lestinni
„Já, það var litskrúðugt
mannlífið í lestunum á þessum
skipum. Þar ægði öllu saman,
bölvi, fyrirbænum, söng, fyllir-
íi, sjóveiki og keliríi, já, stund-
um var kvennafar þarna.
Kvenfólkið bjó um sig í sæng-
urfatnaði, en karlarnir voru
svona meira á rjátli. Til þess að
loftið þarna yrði skárra var
vanalega opin lúga. Stundum
var líka svo margt með að ekki
komust allir fyrir í lestunum og
þá var tjaldað yfir fólk uppi á
dekki.
Margir höfðu með sér áhöld
til þess að laga kaffi, en annars
var það keypt af brytanum eða
hofmeistaranum. Menn þurftu
oft að þrábiðja þá um þetta og
ég man eftir karli sem gægðist
niður í lestarlúguna og kallaði:
„Nú lætur hann það, nú lætur
hann það“ það þýddi að bryt-
inn var tilbúinn að selja kaffið.
Þetta kostaði svona 15 til 25
aura.
Já, þarna hittist fólk alls
staðar að. Oftast var þetta fólk
sem ég hitti úr Reykjavík, af
öllum Suðurnesjunum, frá
Eyrarbakka og Stokkseyri og
úr Þorlákshöfn. Maður kynnt-
ist ýmsum þarna."
Hofmóðugir yfirmenn
Á Skálholti og á Hólum
voru danskir yfirmenn. Vana-
lega hélt skipstjórinn sér alveg
út af fyrir sig, en stýrimennirnir
létu fólkið oft finna fyrir valdi
sínu. Þeir innheimtu farseðl-
ana og slíkt. Já, þetta vpru oft
hrokagikkir. Þeir litu á íslend-
ingana eins og hunda en ekki
menn.
Samt kunnu sumir að koma
sér inn undir hjá þeim. Einn
var lítill karl, kallaður Jón
sinnep. Hann fór oft með
skipunum og um leið og hann
kom um borð var hann kominn
með flöskustútinn á munninn
og var svo rallfullur alla leið-
ina. Hann lét skipstjórann
geyma fyrir sig kaupið sitt og
sníkti svo bara brennivín hjá
Dönunum. Þessi Jón er eini
maðurinn sem ég hef slegið
niður. Ég hafði gefið honum
25 aura, sem var þó talsvert
þá, og hann hrækti framan í
mig. Ja, þá rann nú karli í
skap...
Á þessum skipum var brúin
opin og menn stóðu við stýrið
úti undir beru lofti með segl
svo sem metra hátt fyrir fram-
an og eitthvert rekkverk fyrir
ofan. Einn maðurvarviðstýrið
og ýmist fyrsti eða annar stýri-
maður hjá honum. Það þurfti
að passa að halda strikinu og
það þurfti oft aðgæslu við í
þoku og illviðri.
Breyttir tímar
„Ég fór all oft með þessum
skipum, t.d. þegar ég fór
þrjú sumur austur á Brekku í
Mjóafirði, þar sem ég var hjá
afa og alnafna Vilhjálms
Hjálmarssonar. Þar var gott
að vera.
Vistin á skipunum var mis-
jöfn að sjálfsögðu. Til dæmis
var mjög gott um borð í Lyru,
en með henni fór ég eitt sinn
til Færeyja. Þar var góður
aðbúnaður og prýðilegir yfir-
menn. Lyru átti Thorefélagið
norska.
Ég kynntist líka Austra og
Vestra, en Austri sigldi austur
um land, en Vestri vestur um.
Ég held að þeir hafi átt enda-
stöð á Akureyri. Sterling var
mikið og gott skip og sama má
segja um gömlu Ésjuna. Perw-
ie flutti stundum fólk austur á
land, þótt einkum væri það
flutningaskip, og þeir komu
oft með vörur til Brydeverslun-
aríEyjum. Svo varþað ísland-
ið og seinna Botnía og Súðin.
Já, tímarnir eru orðnir
breyttir í samgöngumálunum
frá því er þetta var. Maður
gæti sagt um það og fleira svo
dæmalausar sögur að menn
héldu þær lygi þótt þær séu
gullsannar."
Við þökkum Eyjólfi Gísla-
syni fyrir spjallið, en við erum
ekki þcir fyrstu sem sækjum
fróðleik til hans um fyrri tíð.
Hann hefur lagt liö við skrán-
ingu sögu Vestmannaeyja og
íslenskra sjávarhátta auk alls
þess sem hann hefur ritað fyrir
sjómannablað Vestmanna-
eyja.
Hann fór fjögurra ára í sinn
fyrsta róður og var formaður í
Éyjum í meira en 40 vertíðir.
Sögur hans má lesa í bókinni
„Nú er fleytan í nausti." Það
er ekki að undra að á veggnum
í herbergi hans á Hrafnistu þar
sem hann nú býr má líta fjölda
heiðursskjala frá þakklátum
samferðamönnum, svo sem
bjargsigsmönnum í Eyjunt og
útvegsmönnum. Hér má líka
líta myndir af honum ásamt
skipshöfnum fjölda báta sem
hann var formaður á meðan á
löngum sjósóknaraferli stóð.
Þeim ber 1 e! söguna og
best þykir mér hin aldna
kempa lýsa sjálfum sér sem
formanni þegar liann segir:
„Ég þekktist aldrei frá ntínum
möpnum."