NT - 23.11.1985, Blaðsíða 12

fíT Laugardagur 23. nóvember 1985 12
IlV
Einar Hannesson:
Spjall um laxveiðinal 985
■ Sumarið 1985 var í heild
hagstætt þeim, sem stunduðu
laxveiði hér á landi. Því ollu
þau miklu umskipti til betri
vegar sem urðu í laxgengd
víðsvegar um land frá því, sem
hafði verið seinustu fimm árin
þar áður. Þessa lægð í laxveiði
má tvímælalaust rekja að
mestu til köldu áranna þriggja
1979, 1981 og 1983 sem hafa
samheitið: köldustu ár aldar-
innar.
Veiðin í sumar fór rólega af
stað gagnstætt því sem var
1984, en herti á sér þegar
ársfiskur úr sjó (smálaxinn)
fór að ganga í árnar.
Góð smáiaxagengd
Breytingunni í sumar t' lax-
veiði olli góð smálaxagengd,
sem fyrr greinir. Minna gekk
nú af 2ja ára laxi úr sjó enda
var árið 1984 lélegt smálaxaár.
Hins vegar varð vart við nokk-
uð af stórum laxi, sem rekja
má til ársins 1983, þegar
þokkaleg smálaxagengd var,
er gætti í vænni laxi 1984 og
stórum laxi í sumar. Fiskur
þessi gekk til sjávar sem
gönguseiði vorið 1982 og hefur
því skilað góðum árangri. Eins
og menn muna, lyfti veiðin sér
sumarið 1983 nokkuð upp úr
lægðinni sem verið hafði, sem
fyrr var getið.
Mikil laxveiðisveifia
Mikillar sveitlu í laxveiði
hefur gætt á seinustu fimmtán
árum. Þannig hefur heildar-
veiði á laxi sveiflast frá 41
þúsund löxum 1984 í 81 þúsund
ftska 1978. í sumar fengust
líkelga um 67.000 laxar og er
það þriðja besta laxveiðiárið
til þessa. Árið 1978 var besta
árið og 1975 er næsta í röðinni
með 74 þúsund laxa.
20 þúsund laxar úr
hafbeit
Þróun fiskeldismála er ákaf-
lega ör þessi árin, eins og
alkunna er, og byltingarkennt
ástand í vændum hvað fram-
leiðsluaukningu snertir, bæði
hvað varðar hafbeitarlax og
kvíalax. Gera má ráð fyrir að
aukning í hafbeitarlaxi gæti
orðið 100 þúsund laxar úr sjó
á ári eftir 5-6 ár, ef tekið er mið
af þeim markmiðum á þessu
sviði, sem stenft er að, og
reynslan hefur þegar sýnt að
geti ræst. í sumar komu tæp-
lega 20 þúsund laxar í hafbeit-
arstöðvarnar.
Hingað til hefur í heildar-
fjölda veiði verið tíunduð lax-
veiði í net, á stöng og lax úr
hafbeit. Telja verður eðlilegra,
að framvegis sé aðskilið heimta
í hafbeitarstöðvar frá nytjum
náttúrulegra laxastofnsins, ef
svo má taka til orða. Þannig að
framvegis verði, þegar greint
er frá laxveiði hér á landi, talið
fram laxveiði í net og á stöng.
En hafbeitarlaxi og kvíalaxi
haldið sér.
Netaveiði misjöfn
Sé litið á laxveiði í net í
sumar, er Ijóst, að laxveiði í
Borgarfirði var góð, líklega
um 65% betri í heild en árið
áður. Hins vegar brást veiðin í
Ölfusár-Hvítársvæðinu þar
sem veiðifang í net var í heild
minna en 1984. Skýringu þessa
telja menn vera það slæma
ástand er skapaðist í nefndum
ám þegar hluti af Hagafells-
jökli féll í Hagavatn snemma
sumars 1980. Það leiddi til þess'
að Hvítá og Ölfusá voru meng-
aðar af leir allt sumarið 1980.
Það varð aftur á móti til þess
að göngulaxinn tafðist um
langa hríð neðst á vatnasvæð-
inu. Þá ætla menn að hrygning
í þessum ám hafi brugðist að
mestu haustið 1980 af leir-
framburði og laxaseiði, sem
áttu að klekjast út þá um
sumarið í ánum, hafi farið
forgörðum.
Stangveiðin gaf
34.000 laxa
Um stangveiðina í heild er
það að segja, að breyting varð
nú mikið til hins betra eða sem
nam fjórðungi, miðað við ár-
legt meðaltal stangveiði á ár-
unum 1980-1984. Alls fengust
um 34 þúsund laxar, sem er
fimmtungi lakara árlegu með-
altali áranna 1970-1979. En
þess ber að geta, að á þessum
árum var veiði vaxandi og tvö
bestu laxveiðiárin eru á þessu
tímabili, sem fyrr greinir.
Stangveiðin 1985 var um 45%
betri en 1984. Mesti munur á
stangveiði á seinustu 15 árum
er svipaður og í heildarveiði
eða frá 24 þúsund löxum 1984
í 53 þúsund laxa árið 1978, en
það er 100% munur, eins og
sjá má.
Laxá í Aðaldal hæsta
stangveiðiáin
Hæsta stangveiðiáin í sumar
var Laxá í Aðaldal með 1.997
laxa, næst varð Laxá í dölum,
en þar veiddust alls 1.603
laxar. Þriðja í röðinni varÞverá
í Borgarfirði með 1.550 laxa
og fjórða hæsta áin var Grímsá
og Tunguá í Borgarfirði, en
þar fengust 1.460 laxar.
Fimmta hæsta áin var Laxá í
Ásum með 1.442 laxa. Hlut-
fallslega mestu umskiptin til
hins betra milli áranna 1984 og
1985 hjá tíu hæstu ánum, urðu
í Hofsá í Vopnafirði (6) er
nam 550%, í Laxá á Ásum
130% og Langá á Mýrum(7)
varð aukningin milli ára 94%.
Samanburður á heildarveiði í
þessum tíu hæstu laxveiðián-
um sumarið 1985 við árlegt
meðaltal í sömu ám árin 1976-
1980 leiðir í Ijós, að 12%
vantar upp á 1985, að laxveiði
sé hin sama. Segir það sína
sögu um batann í sumar.
Góðar horfur 1986
Víst er, að veiðin í sumar
var yfirleitt góð, þó að óhag-
stætt veðurfar hafi spillt sum-
staðar árangri í veiðiskap, ein-
stætt vatnsleysi í ánum sunnan-
og vestanlands, t.d. í Laxá í
Kjós (8), Elliðaám (9) og
Norðurá (10) og víðar, eins og
í mörgum smærri laxveiðián-
um á Vesturlandi. Við þessa
sögu um misjafnan árangur af
veiðiskap má bæta nokkrum
ám, sem hafa að venju haán
meðalþunga á laxi. í því efni
má t.d. nefna sérstaklega
Víðidalsá og Fitjaá, Vatnsdalsá
og Stóru-Laxá í Hreppum.
Tvær þær fyrrnefndu gáfu þó
heldur betri veiði en 1984.
Þessar ár sem ýmsar aðrar
laxveiðiár, er venjulega gefa
góða veiði í 2ja ára laxi úr sjó
og eldri fisk, munu væntanlega
sýna góðan styrkleika á næsta
sumri, ef ekkert óvænt skeður.
Skilyrðin í hafinu umhverfis
landið seinustu misseri hafa
veirð hagstæð. Á sama hátt og
um 2ja ára laxinn, má gera ráð
fyrir að horfur almennt í sam-
bandi við laxgengd á ársfiski
séu góðar á næsta ári.
Einar Hannesson.
■ Sólheimafoss í Laxó í Dölum.
Ljósm. Einar Hannesson.
■ Mannréttindasamtökin
Amnesty International vilja
vekja athygli almennings á máli
eftirfarandi samviskufanga í
nóvember. Jafnframt vonast
samtökin til að fólk. sjái sér fært
að skrifa bréf til hjálpar þessum
föngum og sýna þannig í verki
andstöðu sína við að slík mann-
réttindabrot eru framin.
EÞÍÓPÍA: Mengesha
Gebre-Hiwot er 55 ára sér-
fræðingur í kennslumálum, fyrr-
um aðstoðarmaður mennta-
málaráðherra og starfsmaður
SÞ. Hann er einn úr hópi 18
manna sem hafa verið í haldi
síðan í desember 1983 vegna
meintrar aðildar að stjórnmála-
flokki (EPDA) sem hefur gagn-
rýnt samband ríkisstjórnarinnar
við Sovétríkin. Þeim er gefið að
sök að hafa dreift „andbylting-
arsinnuðum" flugritum „sem lið
í tilraun heimsvaldasinna til
kæfa eþíópísku byltinguna".
Ekkert virðist benda til að
flokkur þessi hafi beitt eða hvatt
til ofbeldis. 18-menningarnir
bafa að sögn verið beittir pynt-
ingum í yfirheyrslum, m.a. með
höggum á iljar. Samkvæmt upp-
lýsingum ÁI hefur Mengesha
Gebre-Hiwot misst annan fót-
inn af þcssunt sökum. Nú er
óttast um líf hans, þar sem
fjölskyldu hans ér ekki lengur
Amnesty International
Fangar nóvembermánaðar
leyft að senda honum mat, en
það var leyft á fyrri helmingi
þessa árs.
HAITI: William Josma er 37
ára gamall verkfræðingur sem
haldið hefur verið án ákæru eða
dóms síðan í apríl 1981. í til-
kynningu frá stjórnvöldum frá
því í febrúar 1984 er hann
sakaður um hryðjuverkastarf-
semi, en formleg ákæra hefur
ekki verið lögð fram, og yfirvöld
hafa hvorki réttað í máli hans
né lagt fram sannanir máli sínu
til stuðnings. AI telur Josma í
haldi vegna friðsamlegrar and-
stöðu hans við stjórn Jean-
Claude Duvalier. Josma bauð
sig fram á eigin vegum til þings
árið 1979, en dró framboð sitt til
baka vegna þrýstings frá stjórn-
völdum. Þrátt fyrir ákvæði í
stjórnarskránni um frelsi til að
bindast stjórnmálasamtökum
eru þeir sem reyna að stofna
stjórnarandstöðuflokka tíðum
fangelsaðir eða verða að sæta
yfirgangi af ýmsu öðru tagi.
William Josma var ekki í hópi
37 pólitískra fanga sem hlutu
náðum í apríl 1985, og vegna
fullyrðinga yfirvalda um að
„enginn sé lengur í haldi vegna
afbrota af pólitískum toga“ er
óttast um afdrif hans.
MALAYSIA: Loo Ming
Leong er 42 ára verkamaður á
gúmmíplantekrum, sem hefur
verið í haldi í 13 ár án ákæru eða
dóms, vegna meintrar aðildar
hans að Kommúnistaflokki
Malaysíu sem er bannaður.
Fangelsun hans styðst við hæpn-
ar lagagreinar sem heimila
stjórnvöldum að hafa í haldi í
tvö ár í senn fólk sem þau telja
hættuleg öryggi landsins. Að-
búnaður í fangelsisvistinni hefur
verið afar slæmur. Pólitískir
fangar í Batu Gajah fangelsinu,
þar sem Leong var til skamms
tíma máttu þola einangrun í 22
klst. á sólarhring, og í Taiping
fangelsi, þar sem hann er núna,
er föngum haldið í heitum og
illa loftræstum fangaklefum, og
er hreyfing og læknishjálp ónóg.
Loo Ming Leong er sagður þjást
af nýrnabilun og háum blóð-
þrýstingi.
Þeir sem vilja leggja málum
þessara fanga lið, og þá um leið
mannréttindabaráttu almennt,
eru vinsamlegast beðnir að hafa
samband við skrifstofu íslands-
deildar Amnesty, Hafnarstræti
15, Reykjavík, sími 16940.
Skrifstofan er opin frá 16.00 til
18.00 alla virka daga. Þar fást
nánari upplýsingar sem og
heimilsföng þeirra aðila sem
skrifa skal til. Einnig er veitt
aðstoð við bréfaskriftir ef óskað
er.