Sunnudagsblaðið - 03.03.1957, Qupperneq 1

9. TBL. II. ÁRG.
3. MARZ 1957.
Hrakningar á Hosfellshelði fyrir einni öld
FYRIR réttum hundrað árum,
eða 6. marz 1957, lögðu fjórtán
rnenn upp á Mosfellsheiði frá Þing
völlum og Vatnskoti og ætluðu
heir til sjóróðra hér syðra. Þegar
þoir liöfðu skammt farið skall á
stórhríð, og urðu sex af mönnum
þessum úti, en hinir komust við
illan leik til bæja, aðframkomnir
af þreytu, kulda og vosbúð.
Prá atburði þessum er skýrt í
Þjóðólfi 18. apríl 1857, og er þar
birt skýrsla séra Magnúsar Gríms-
sonar á Mosfelli um hrakninga
oiannanna.
Fer hér á eftir skýrsla séra
Magnúsat' Grímssonar um þennan
Otburð, on hún ber vfirskriftina:
..Skýrsla um hrakning og harðar
farir hinna 14 sjóróðrarmanna er
lógðu vestur á Mosfellsheiði 6. f.
m.“ — í skýrslu þessari eru að
vísu ekki nafngreindir nema 13
menn.
(
— Laugardaginn 6. marzmán.
iögðu upp frá Þingvöllum og
Vatnskoti, suður á leið á Mosfells-
heiði, þessir menn: Egill Jónsson,
bóndi á Hiálmsstöðum, ísak bóndi
á Útey. Þiðrik Þórðarson, vinnu-
^oaður á Útey, Guðmundur Páls-
son bóndi á Hjálmsstöðum, Bjarni
Újarnason, vinnumaður úr Aust-
urey, Gísli Jónsson, vinnumaður
ó Snorrastöðum, Jón Sigurðsson
ó Ketilvöllum — allir úr Miðdals-
sókn; úr Úthlíðarsókn: Einar Þórð-
firson, vinnumaður á Austurhlíð,
Kristján Snorrason, vinnumaður á
Anarholti, Sveinn Þorsteinsson,
vinnumaður á Strillu: úr Hauka-
dalssókn: Pétur Einarsson Jónsen
og Guðmundur Jónsson vinnu-
menn á Múla: úr Torfastaðasókn
Þorsteinn Guðmundsson, bónda-
son frá Kervatnsstöðum.
Lögðu allir þessir 14 menn sam-
an á heiðina og fóru frá Kárastöð-
um í Þingvallasveit um dagmál,
í logni og sokkabandsdjúpri lausa-
mjöll. Héldu þeir síðan áfram og
voru vissir um að vera óvilltir út
að Þrívörðum. Úr því kom í Vil-
borgarkeldu, fengu þeir langan
skafrenning vel ratljósan, en skall
á með þreifandi bil á norðan, eða
útnorðan, við Þrívörður. Ætíuðu
þeir þá að hitta sæluhúsið, en gátu
ekki.
Vis.su þeir nú ekki hvar þeir
voru, en héldu þó áfram nokkuð,
og ætluðu sig komna suður undir
Gullbringur. En af því þeir voru
þá orðnir villtir og þreyttir, stað-
næmdust þeir þar á flatri fönn,
skjóllausri, og héldu þá vera um
nón. Með ófærðinni tafði það ferð
þeirra á heiðinni, að sumir fóru
svo fljótt að gefast upp; Guðmund
ur Pálsson á Hjálmsstöðum gafst
fvrst upp, þegar fyrir utan Mold-
brekku, af máttleysi og fótakulda.
Var þá enginn svo fær að geta
borið bagga hins að neinum mun,
nema Sveinn, sem bar hánn mikið
af leið. Hinir voru þá og að smá
gefast upp: urðu við það biðir á og
dvalir, sem mest olli því, að þeir
týndu áttunum og villtust.
Þegar um kyrrt var sezt, stóðu
þeir fyrst lengi, og væntu að lygna
myndi veðrið og batna, en þegar
það varð ekki, fóru flestir til og
grófu sig niður í fönnna, og skýldu
að sér með farangrinum. Um dag-
setursbil um kvöldið héldu þeir
að Þorsteinn frá Kvervatn\stöðum
mundi hafa dáið í fönninni af
kulda og þreytu. Flestir munu hafa
sofnað; aldrei þó Guðmundur, og
Pétur varla neitt. Að áliðinni
nóttu var farið að reka þá á fæt-
ur, sem í fönninni lágu, og gekk
Pétur bezt fram í því að grafa
þá upp sem mest voru fennt-
ir og dýpst lágu, og ekki voru
sjálfbjarga. Kól hann þá og
skemmdist á höndum, og allir
þeir, ’sem að þessu voru með lion-
um. Þegar allir voru komnir upp
úr fönninni, nema Þorsteinn, gálu
þeir staðið með veikan mátt sum-
ir, og fóru þá að detta niður og
urðu ekki reistir upp. Voru þeir
frískari þá lengi að stumra yfir
hinum, sem ekki gátu bjargað sér,
þangað til loks að 9 tóku sig tii
að fara af stað og leita byggða,
en vera ekki lengur yfir hinum
5, er þeir sáu þá ekkert lífsmark
með. Þeir, sem hér urðu eftir við
farangurinn, voru þeir: Þorsteinn,
Egill, fsak, Jón og Þiðrik. Eftir að
þeir höfðu lengi gengið eitthvað
áfram í villunni, dó Guðmundur
frá Múla í höndunum á þeim. Varð
þá enn staða og töf, er þeir Pétur
voru að stumra yfir honum og
reyna að koma honum með sér