Sunnudagsblaðið - 03.03.1957, Blaðsíða 11

SUNNUDAGSBLAÐIÐ
139
Káta ekkjan
frA því óperettan Káta ekkj-
an var sýnd í fyrsta sinn árið
1905, hefur hún verið sýnd í flest-
leikhúsum veraldarinnar og
ítiilljónir manna hafa séð hana og
heyrt. Strax fimm árum eftir
1 >‘umsýninguna var talið að óper-
°ttan hefði verið flutt 18 000 sinn-
nm og frá þeim tíma hafa þúsund-
'r sýninga bætzt við.
Tónskáldið Franz Lehar fæddist
árið 1870 í hinum litla ungverska
k® Komorn, þar sem faðir hans
Var þá söngstjóri. Annars flæktist
tjöiskyldan víða um landið á upp-
vaxtarárum Fraiiz og hafði það að
vissu ieyti heilladrjúg áhrif fyrir
hið verðandi tónskáld. Franz Le-
har lagði allsstaðar eyra við al-
hýðusöngvunum víðsvegar um
lundicS, og margt af þessum þjóð-
higum kom síðar fram í tónverk-
l,m hans.
Að lokum settist fjölskyldan að
"m kvrrt í Budapest, og þar gekk
l?,,anz í skóla. En hugur hans var
allur bundinn tónlistinni og var
r'kólavistm honum því einungis
kvöl. Faðir hans kenndi honum að
laika á fiðlu, en vildi þó ekki að
hann legði tónlistina fyrir sig.
•ann dreymdi um að sonurinn
l'l'ði menntamaður, helzt prófessor
1 heimspeki. En af því varð nú
r'kkj —. Eftir skólagöngu sína í
, hdapest kom Franz vilja sínum
^am og fór i tónlistarskólan í
ra8- Foreldrar hans voru lítt efn-
"m búinn svo að hann leið oft
"kort. Hann iét. það þó ekki á sig
8mtug safnað saman allri
01 ku, sem þér notið 'í eitt á
eitt að reisa yður upp úr
"m> myndi hún nægja til
"heljarstökks", sem auk þess
íemn barnaleikur.
hans Lehar
fá og árið 1888 lauk hann prófi frá
skólanum. Hann var þá 18 ára
gamall og sérgrein hans var fiðlan.
Um þetta leyti kynntist hann
tónskáldinu Dvorak, sem síðar tók
við stjórn tónlistarskólans í Prag.
Dag nokkurn lék Franz Léhar
Lehar með taktsprotann.
nokkur af smálögum sínum fvrir
Dvorak, og þegar hann hafði lokið
því, sagði meistarinn fullur hrifn-
ingar: „Legðu fiðluna á hilluna,
Franz, og helgaðu þig tónsmíðun-
um!“ — En þetta var hægara sagt
en gert fyrir ungan mann, sem
varð að vinna sjálfur fyrir sínu
daglega brauði. Franz fékk þó at-
vinnu sem stjórnandi hermanna-
hljómsyeitar, og líkt og faðir hans
ferðaðist hann nú um landið í noklc
ur ár. í frítímum sínum samdi
hann lög, og útsetti þjóðlög fyrir
hljómsveit sína.
Árið 1896 hafði hann loks lokið
við að semja óperu. Hún hét Kuk-
uscha, og var sýnd í Leipzig, en
vakti enga sérstaka athyglí. Óper-
an virtist því ekki vera hans rétti
vettvangur. Fimm árum síðar fékk
hann stöðu sem hijómsveitarstjóri
við Theater an der Wien, og þarna
var það, sem hann „fann sjálfan
sig“. .
Franz tók nú til að semja óper-
ettur, og þar reyndist hann vissu-
lega vera á réttri hillu. Óperettur
hans voru nú fluttar hver af ann-
arri á Theater an der Wien — og
vöktu þegar mikla hrifningu.
En það var þó ekki fyrr ea með
Kátu ekkjunni að Franz Lehar
vann sér verulega frægð. Hér var
eitthvað nýstárlegt á ferðinni.
Tónlistin var með öðrum blæ en
í hinum gömlu hálfklassisku ©per-
ettum, sem fólk átti að venjast.
Þar að auki orkaði efni leiksins
eins og svalandi andvari. „Ekkj-
an“ hafði vissulega þýðingu fyrir
hið almenna líf, ekki sízt sam-
kvæmislífið. Hið stranga og yfir-
borðslega var burtu faliið — fólk-
ið varð eðlilegra og samkvæmara
sjáifu sér.
„Káta ekkjan" sá fýrst dagsins
ljós í Theater an der Wien þann
30. desember 1905. Hanna Glawari
var leikin af Mizzi Gúnther og
Danilo af Lous Treumann. Leik-
hússtjórarnir tveir voru dálítið
kvíðmr fyrir því að óperettnn
myndi ekki falla leikhúsgestum í
geð, en þeim skjátlaðist hrapalega.
Hrifning og fögnuður áheyrenda
ætlaði allt ura koll að keyra og
þetta hefur endurtekið sig unl
gervallan heim i hvert sintj, ev
þessi vinsæla óperetta Lehar, hef-
ur verið sýnd.
Dýratemjari kom dag einn til
hringlelkahússstjórans til þess
að sækja þar um atvinnu. Hann
hafði meðferðis apakött.
— Þessi api kann alít, sagði
dýratemjarinn. — Hann reyltir,
drekkur kaffi, stoppar í sokka
og spilar póker.
— Það er gaman að heyra,
svaraði hringleikahussstjórinn.
— En segið mér, hvers vegna
hafiö þér hann í bandi, fyrst
hann er svona vitúr?
— Hann skuldar mér fimmtíu
krónur í póker!
i