Morgunblaðið - 28.08.2004, Síða 51

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. ÁGÚST 2004 51
Sýnd kl. 8 og 10.
Sýnd kl. 2 og 4. m/ísl.tali.
www.laugarasbio.is
Sýnd kl. 5.45, 8 og 10.15. B.i. 14 ára.
Sýnd kl. 3, 5.30, 8 og 10.30.
www .regnboginn.is
Hverfisgötu
551 9000 Nýr og betri
Yfir 40 þúsund
gestir
Sýnd kl. 3, 5.30, 8 og 10.30. B.i. 12 ára.
Mjáumst
í bíó!
Sýnd kl. 4 og 6. ísl tal.
Sýnd kl. 4, 6 og 8. Enskt tal.

SV MBL

ÓÖH DV
Sýnd kl. 3, 5.30, 8 og 10.30.
Myrkraöflin eru með okkur!
Mögnuð ævintýra-spennumynd!
Sýnd kl. 8 og 10.30. B.i. 14 ára.
Sýnd kl. 10. B.i. 12 ára.
Uppáhalds köttur allrar
fjölskyldunnar er kominn í bíó!
Yfir 20.000 gestir!
Yfir 20.000 gestir!
Ein besta ástarsaga allra tíma.
FRUMSÝNING
FRUMSÝNING
Jason Bourne er kominn aftur og leitar
hefnda í frábærum hasartrylli.
Meiri hraði, meiri spenna og ofsafengin
átakaatriði.
„Myndir á borð við
þessar segja meira en
þúsund orð.“




HJ. MBL
CHRISTOPHER
WALKEN
BETTE
MIDLER
FATHE
HILL
CLENN
CLOSE
NICOLE
KINDMAN
MATTHEW
BRODERICK
„Drepfyndin“
Ó.Ö.H. DV



S.K., Skonrokk


Ó.H.T Rás2
Sýnd kl. 2, 4 og 6. ísl tal
EFTIR METSÖLUBÓK
NICHOLAS SPARKS
Þeir hefðu átt að láta hann í friði.
ÞAÐ er ekki nýtt að dægurtónlist-
armenn noti mannsröddina til að
líkja eftir hljóðfærum. Fyrir hart-
nær öld gerði sönghópurinn Com-
edien Harmonists óviðjafnanlega
útgáfu á standarði Ellingtons,
Creole Love Call, með því að
„syngja“ allt brassið í djasssveit-
inni, og æ síðan hafa ótal grúppur
og hópar komið fram á sjónarsviðið
og reynt að líkja eftir hljóðfærum
og slagverki á allra handa máta.
Í umfjöllun um nýjan geisladisk
Bjarkar, Medúllu, þar sem manns-
röddin er nánast eini hljóðgjafinn,
hefur verið talað um að þar sé
mannsröddin einhvers konar
hljóðfæraígildi. Það er rétt, manns-
röddin er þar í öllum hugsanlegum
hlutverkum: sem laglína, bassalína,
hljómaverk, rytmaverk, og síðast
en ekki síst stórkostleg blæ-
brigðafabrikka. Það er hins vegar
fullkomlega rangt að segja að Björk
noti mannsröddina til að líkja eftir
hljóðfærum. Á Medúllu er manns-
röddin hafin í öndvegi sem fullgilt
hljóðfæri á eigin forsendum; hljóð-
færi sem býr yfir heillandi veröld
hljóða og óhljóða; hljóðfæri sem
getur allt sem önnur hljóðfæri geta,
og meira til. Medúlla er plata hljóð-
færisins sem við köllum manns-
rödd.
Nú kunna eflaust einhverjir að
spyrja hvernig hægt sé að smíða
heila hljómplötu þar sem eingöngu
er treyst á þetta eina hljóðfæri, og
eflaust hvarflar það jafnframt að
einhverjum að fyrir vikið hljóti
plötuna að skorta þá fjölbreytni og
þann karakter sem hljóðfærin
skapa. Jú, það er rétt að hljóð-
færasándið er víðs fjarri, þótt víða
nálgist meðferð raddarinnar í eft-
irvinnslunni það að líkjast ein-
hverju sem kallast hljóðfæri. En
fjölbreytnina skortir ekki. Hafi ein-
hverjir haldið að plata með fjórtán
lögum sem öll byggjast fyrst og
fremst á notkun mannsraddarinnar
sé einhæf, þá er það alrangt. Í með-
förum Bjarkar er mannsröddin
undirstaða tjáningarinnar, og um
leið uppspretta allra kennda og til-
finninga. Mannsröddin er kjarni
þess sem við vildum sagt hafa,
kjarni tjáskipta okkar, kjarni per-
sónulegrar útrásar, hún ber mein-
ingar okkar, kenndir og fýsnir
hvers til annars; frumstæðasti tján-
ingarmiðill mannskepnunnar allt
frá því í öndverðu. Nafn plötunnar,
Medúlla, þýðir kjarni, eða mergur,
og vísar í það innsta í líkamlegu
sjálfi okkar. En Medúlla er líka
heiti á þeim hluta heilastofnsins
sem varðveitir upplýsingar um
taugaboð, einkum þau sem snerta
skynjun og ósjálfráðar hreyfingar;
– ef til vill það frumstæðasta í eðli
okkar. Nafnið er fullkomlega í sam-
ræmi við tónlistina sem Björk skap-
ar. Hér er á ferðinni enn eitt meist-
araverk, á ferðalagi sem hófst á
útrás í Debut og úthverfri tjáningu
í Post og Homogenic, en hvarf aftur
til persónulegrar tjáningar og inn-
rænnar ljóðrænu í Vespertine. Í
Medúllu er Björk horfin á vit þess
allra innsta í manneskjunni, upp-
runa hennar, fortíðar, eðlis og
kjarna.
Björk hefur löngum haft lag á því
að laða að sér samstarfsfólk sem
hefur borið nýjar víddir inn í tónlist
hennar. Grænlenskur kvennakór á
síðustu plötu hennar, Vespertine,
var dæmi um slíkan frumleika. Í
rauninni má segja að í því ljósi sé
Medúlla beint og eðlilegt framhald
af fyrri tónlist Bjarkar; ... en þó svo
ólíkt. Jú, hér eru tveir kórar með
Björk, annar íslenskur, skipaður
úrvals söngfólki sem margt hvert
hefur sungið með Schola Cantorum,
og hinn enskur. Japanski
raddrytmíkerinn Dokaka og græn-
lenska barkasöngkonan Taqaq sem
bæði vinna hér með Björk, eru
dæmi um fjölbreytnina, og hversu
víða hún leitar fanga, og bera um
leið vitni þeirri yfirsýn og þekkingu
sem Björk hefur á tónlist heimsins.
Ég hef sagt það áður um tónlist
Bjarkar, að önnur lögmál gildi um
smíði hennar en til dæmis annarrar
nýrrar tónlistar. Hjá Björk er aldr-
ei minna en allur hljóðheimurinn
undir í einu, innan þess ramma sem
hún skapar sér, mannsraddarinnar
í tilfelli Medúllu. Björk er land-
könnuður hljóðheimsins og hvert og
eitt laga hennar er mótað af þeim
frumleika og sköpunarkrafti sem
hún vitnar á ferðum sínum um
þennan heim.
Lögum á Medúllu má skipta
gróflega í ljóðræn og innhverf lög,
þau rytmísku, og þau tilrauna-
kenndu. Sér á parti, en þó í full-
kominni sátt við annað á plötunni,
stendur lag Jórunnar Viðar,
„Vökuró“, við ljóð Jakobínu Sigurð-
ardóttur. Kannski að móðurástin sé
frumstæðasta og elsta kennd mann-
eskjunnar, og Björk túlkar þessa
fallegu vögguvísu óumræðilega fal-
lega.
Óhætt er að spá rytmísku lög-
unum, eins og „Who is It“ og ekki
síður „Triumph of a Heart“ miklum
vinsældum, þó ekki væri nema fyrir
snilldartakta Rahzels og Dokakas.
Í „Where is the Line“ þreytir
Björk litbrigði mannsraddarinnar
til hins ýtrasta; þetta er gífurlega
ágengt lag, sem vex stöðugt við
endurtekna hlustun. Meðal ljóð-
rænni laganna má nefna það fyrsta,
„Pleasure is All Mine“ og hið und-
urfallega „Desired Constellation“,
sem bæði eru listilega slípaðar perl-
ur. Það lag sem heillar undirritaða
hvað mest er „Ancestors“, þar sem
Björk leikur með á píanó, við mikið
radddrama hennar sjálfrar og
Taqaq, sem sýnir þar fornar listir
grænlenskra kvenna í svokölluðum
barkasöng sem á sér langa hefð á
Grænlandi. „Mouth’s Cradle“ er
einnig afburða gott lag, en eins og
„Where is the Line“, seintekið.
Það er ekki ástæða til að tíunda
fleiri lög á þessu nýja verki Bjarkar
frekar; þennan heim verður hver og
einn að upplifa fyrir sjálfan sig.
Niðurstaðan er sú að hér er Björk
enn söm við sig; frumleg, skörp,
skemmtileg og næm, og spilar úr
efnivið sínum af miklum frumleika
og óviðjafnanlegu listfengi. Það
verður afar spennandi að sjá hvert
Björk leiðir okkur á næstu plötu á
langferð sinni um frjósamar lendur
hljóðheimsins.
Landkönnuður hljóðheimsins
TÓNLIST
Íslenskar plötur
Björk, ásamt liði sínu:
tveimur kórum, íslenskum og enskum;
Taqaq, Mike Patton, Robert Wyatt, Greg-
ory Purnhagen, Rahzel, Shlomo, Dokaka,
Olivier Alary, Sjón, Jórunni Viðar, Jake
Davies, Little Miss Specta, Matmos, e.e.
cummings, Mark Bell og Valgeiri Sig-
urðssyni. Útg.: One Little Indian /
Smekkleysa, 30. ágúst 2004.
MEDÚLLA

„Medúlla er plata hljóðfærisins sem við köllum mannsrödd,“ segir í um-
sögn Bergþóru Jónsdóttur um nýjustu plötu Bjarkar Guðmundsdóttur.
Bergþóra Jónsdóttir