Morgunblaðið - 13.10.2004, Qupperneq 20

20 MIÐVIKUDAGUR 13. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
NÚ ER hálft ár liðið síðan kjara-
samningar grunnskólakennara
runnu út og kennarar búnir að vera
á þriðju viku í verk-
falli.
Það er kristaltært
að stærstu sveit-
arfélögin hér á Stór-
Reykjavíkursvæðinu
ráða ferðinni og hafa
tekið sig saman öll
sem eitt að semja um
helst ekki neitt, láta
kennarana fara í verk-
fall og bíða róleg
þangað til þeir gefast
upp.
Fyrirmælin sem
samninganefnd sveit-
arfélganna hefur frá
sínum fulltrúum eru
skýr:
Bíðið og bíðið, það
kemur að því að kenn-
ararnir gefist upp.
Stjórnendur sveit-
arfélaganna eru eins
og hulduher sem held-
ur sig í felum og ef
næst til þeirra þá eru
þeir allir stikkfrí og
segja: „Ekki benda á mig; samn-
inganefndin er með fullt umboð frá
okkur.“
Ef við skoðum hverjir stjórna
þessum stóru sveitarfélögum hér á
Reykjavíkursvæðinu þá kemur eft-
irfarandi í ljós:
R-listakonur stjórna Reykjavík-
urborg og eru stikkfrí; þetta er ekki
þeirra mál.
Í Garðabæ er sveitarstjórinn
sjálfstæðiskona sem kemur oft fram
í fjölmiðlum. En nú er eins og hún
hafi gufað upp.
Í Mosfellsbæ er einnig sjálfstæð-
iskona, Ragnheiður Ríkarðsdóttir,
sem hefur einnig komið oft fram í
fjölmiðlum og talað tæpitungulaust
og gaman að hlusta á hve mælsk
hún getur verið. Ég hlustaði á hana í
útvarpsþætti um verkfallsdeiluna
svo hún hefur ekki hlaupið alveg í
felur. En ég þekkti hana ekki fyrir
sömu manneskju; henni vafðist
tunga um tönn við hverja spurn-
ingu. Hún hefur tekið heljarstökk
úr skólastjórastólnum í sveit-
arstjórastólinn. Ég spyr mig: Hefði
hún verið svona spök ef hún hefði
verið þolandi í kennaraverkfalli?
Svar mitt er nei. Í Kópavogi eru það
sjálfstæðismenn og framsókn sem
stjórna og í Hafnarfirði Samfylk-
ingin. Þetta sýnir í hnotskurn að lít-
ið fer fyrir áhuga stjórnmálaflokk-
anna á menntamálum, sama hver í
hlut á, nema á kosninga- og hátíð-
arfundum
Ekkert sveitarfélag þorir að taka
af skarið og semja við sína umbjóð-
endur og opna skólana fyrir börn-
unum.
Ég sá höfð eftir sjálfum mennta-
málaráðherra, Þorgerði Katrínu
Gunnarsdóttur, þessi orð í fyrirsögn
í blaði með stóru letri: „Vér konur
stöndum saman“. Átti hún þarna við
grunnskólakennara? Spyr sá sem
ekki veit. 90% af þeim eru konur.
Þegar verkfallið skall á fór Þor-
gerður Katrín til Parísar á meðan
skjólstæðingar hennar, 45.000 börn
og 4.000 kennarar, voru í uppnámi.
Hún var stikkfrí. Nú hefur komið í
ljós að kynningin í París kostaði litl-
ar 100 milljónir. Það þykir þessum
háu „herrum“ ekki mikið en kenn-
urum þykir það mikið: 600 mán-
aðarlaun grunnskóla-
kennara.
Það bendir allt til
þess að Þorgerður
Katrín mennta-
málaráðherra ætli að
taka flokksbróður sinn,
fyrrverandi mennt-
málaráðherra Björn
Bjarnason, til fyr-
irmyndar og koma
hvergi nálægt sínum
umbjóðendum, þannig
að grunnskólakennarar
fái enn einu sinni léleg-
an samning.
Nú mundi maður
ætla að með allar þess-
ar konur í lykilhlut-
verkum væri staðan
góð; nei aldeilis ekki,
verri ef eitthvað er.
Þessar ágætu konur
eru búnar að tala í ára-
tugi um að það sé kom-
inn tími til að jafna laun
kynjanna. Þegar þær fá
loksins tækifærið
bregst kjarkurinn. Málshátturinn
„Konur eru konum verstar“ er í
fullu gildi.
Nú er þjóðin búin að fá nýjan
skipstjóra á þjóðarskútuna, fyrrver-
andi utanríkisráðherra Halldór Ás-
grímsson. Ég óska honum til ham-
ingju með embættið og óska honum
alls góðs. Hann var flottur í við-
tölum á báðum stöðvum daginn sem
hann tók við eins og honum er lagið.
En svo leið ekki nema vika þang-
að til tekið var viðtal við þennan
sama mann um kjaradeilu kennara
og þá kvað heldur betur við annan
tón. „Talið við sveitarfélögin,“ og í
orðunum lá þetta: „Látið mig í friði,
mér kemur þetta ekki við.“
Halldór Ásgrímsson forsætisráð-
herra hefur ausið peningum þjóð-
arinnar í sendiráð um allan heim og
þá er ekki spurt hvort húsnæði kost-
ar 100 milljónir eða 900 milljónir
enda virðast allir sjóðir fullir.
Væri ekki betra að fjárfesta í
æsku landsins en steypuklumpum í
útlöndum?
Danir eru að skera niður um að-
eins 50 sendiráð. Gætum við ekki
tekið þá okkur til fyrirmyndar og
náð í nokkra milljarða inn í mennta-
kerfið?
Kennarar eru ekki búnir að
gleyma 40–50% kauphækkuninni
sem stjórnmálamenn tóku sér fyrir
nokkrum mánuðum. Þá skorti ekki
peningana og ekki talaði Einar Odd-
ur þá um að aðrir kæmu á eftir. Já
miklir höfðingjar alþingismenn.
Það væri betur að alþingismenn
vöknuðu til vitundar og gengju
hreint til verks og beittu sér af al-
efni fyrir því að samið verði um
mannsæmandi laun við grunnskóla-
kennara.
Að lokum:
Við ykkur, grunnskólakennarar,
vil ég segja þetta: Þið eruð miklar
hetjur, lesið ekki blöðin í vinnunni
né vafrið um á netinu, verðið að
sæta lagi til að komast í kaffi og
mætið í vinnuna svo lengi sem þið
standið í fæturna til þess að bekk-
urinn verði ekki sendur heim. Þessi
deila er ekki orðin spurning um
krónur og aura heldur virðingu.
Látið stjórnmálamennina ekki
kúga ykkur lengur. Látið sverfa til
stáls; þeir skilja ekkert annað, þess-
ir háu „herrar“.
Ef sveitarstjórnarmenn og al-
þingismenn vilja hafa skólana lok-
aða þá verði þeim að góðu.
Kennaraverkfall:
„Vér konur
stöndum saman“
Anton Bjarnason skrifar
um kennaraverkfallið
Anton Bjarnason
’Ef sveitar-stjórnarmenn
og alþingismenn
vilja hafa
skólana lokaða
þá verði þeim að
góðu.‘
Höfundur er lektor í KHÍ.
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni
ÞINGMAÐUR Samfylkingarinnar,
Ágúst Ólafur Ágústsson, reynir í grein
í Morgunblaðinu 11. október að halda
því fram að ríkisfjár-
málastjórn sjálfstæð-
ismanna sé ábótavant.
Þetta reynir þingmað-
urinn þó svo að fjár-
málaráðherra hafi í ít-
arlegu máli við fyrstu
umræðu fjárlaga leið-
rétt málflutning þing-
mannsins og útskýrt í
hverju misskilningur
hans er fólginn. Það er
ótrúlegt að þingmað-
urinn skuli staglast á
sömu rangfærslunum
þegar þær hafa verið
ítrekað leiðréttar.
Markmiðið með slíkum vinnubrögðum
hlýtur að vera það eitt að villa mönn-
um sýn og draga athyglina frá meg-
inatriðum málsins. Ekki þykir mér
það göfugt markmið.
Hér verður gerð ein tilraunin enn til
að útskýra málið. Þingmaðurinn fer þá
leið að bera saman annars vegar nið-
urstöðutölur fjárlaga og hins vegar
endanlegar tölur samkvæmt rík-
isreikningi. Eðlilegur samanburður
kann einhver að segja. Svo er þó ekki,
þvert á móti er þessi framsetning afar
villandi og í rauninni ekki marktækur
samanburður, fylgi honum ekki eðli-
legar skýringar.
Í fyrsta lagi verður, þegar verið er
að fjalla um ríkisfjármálin og hvernig
þeim hefur verið stjórnað, að taka
ákveðna liði út úr samanburðinum
sem hafa ekkert að gera með hinn eig-
inlega og daglega rekstur ríkissjóðs og
liggja yfirleitt ekki fyrir fyrr en eftir
lok hvers fjárlagaárs. Hér má ekki síst
nefna gjaldfærslu lífeyrisskuldbind-
inga ríkisstarfsmanna sem nemur
milljarðatugum á síðustu árum, mest
um 25 milljörðum á einu ári. Þetta eru
hins vegar ekki nema að litlu leyti
greiðslur úr ríkissjóði og þær hafa því
lítil áhrif á hagstjórn líðandi stundar.
Sama á við um afskrifaðar skatt-
kröfur. Þingmaðurinn kallar þetta að
fjármálaráðherrann taki út „óheppi-
lega liði og fínpússi útkomuna“. Þetta
er ómerkilegur málflutningur og raun-
ar vart svara verður. Þingmaðurinn er
nefnilega með þessu að segja að fjár-
málaráðherrann sitji með ríkisreikn-
inginn og velji úr „heppilega“ liði til að
villa um fyrir fólki. Slíkt er auðvitað
fráleit kenning.
Í öðru lagi er nauðsynlegt að hafa í
huga að oft þarf að
bregðast við sérstökum
aðstæðum og atvikum í
fjáraukalögum sem ekki
voru fyrirsjáanleg þegar
fjárlög voru samþykkt
og raska niðurstöðum
samþykktra fjárlaga.
Árið 2003 voru þannig
samþykkt tvenn fjár-
aukalög, hin fyrri gagn-
gert til að auka útgjöld
til byggðamála og vega-
framkvæmda og draga
þannig úr afgangi á fjár-
lögum. Þetta kallar
þingmaðurinn hins veg-
ar „þægilegan eftir-á stimpil“.
Í þriðja lagi má nefna tekjur af
sölu eigna umfram bókfært verðmæti
sem einnig flokkast með óreglulegum
liðum. Samkvæmt málflutningi þing-
mannsins er þetta ekki „heppilegur“
liður sem fjármálaráðherra ætti þá
væntanlega ekki að taka út úr sam-
anburðinum þar sem tekjur af sölu
eigna bæta stöðuna. Þingmanninum til
fróðleiks skal þó upplýst að þessi liður
er tekinn út á nákvæmlega sömu for-
sendum og aðrir óreglulegir liðir.
Alla þessa þætti þarf að undanskilja
því að annars fæst ekki rétt mynd af
þróun ríkisfjármála. Þetta er ekki
einkaskoðun fjármálaráðherra því að á
þetta hefur verið rækilega bent í mörg
ár í athugasemdum Fjársýslu ríkisins
með ríkisreikningi þannig að það ætti
ekki að koma á óvart, allra síst þing-
mönnum.
Til frekari útskýringar hefur fjár-
málaráðherra nefnt eitt tiltekið dæmi
sem sýnir hversu fáránlegt er að horfa
á afkomutölur ríkissjóðs án þess að
undanskilja þessa óreglulegu liði. Árið
1989 voru gjaldfærðar í einu lagi líf-
eyrisskuldbindingar sem námu þá 61
milljarði króna sem reiknast til um 120
milljarða á verðlagi í dag. Þetta varð til
þess að það varð gífurlegur halli á rík-
issjóði þetta ár sem nam um 125 millj-
örðum króna. Þótt mörgu hafi verið
ábótavant í fjármálastjórn ríkisins á
þessum tíma datt stjórnarandstöðunni
á þeim tíma ekki í hug að telja þessa
gjaldfærslu með í umræðu um halla-
rekstur ríkissjóðs.
Niðurstaðan er því skýr – traust
ríkisfjármálastjórn.
Og hvað leiðir þá réttur sam-
anburður í ljós? Ef við tökum rík-
isreikning áranna 1998 til 2003 og leið-
réttum fyrir þessum óreglulegu liðum
er niðurstaðan sú að yfir tímabilið í
heild er uppsafnaður tekjuafgangur
ríkissjóðs, afgangurinn af raunveru-
legum rekstri ríkissjóðs, samtals um
95 milljarðar króna á verðlagi hvers
árs. Þetta svarar til 16 milljarða króna
tekjuafgangs á hverju ári. Jafnframt
var afkoma ríkissjóðs 7 milljörðum
króna betri en gert var ráð fyrir í fjár-
lögum.
Niðurstaðan er því mjög skýr –
undir forystu Sjálfstæðisflokksins hef-
ur ríkt traust ríkisfjármálastjórn síð-
astliðinn áratug. Þetta hefur verið
margstaðfest í umsögnum alþjóðlegra
stofnana eins og Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins og OECD og þriggja virt-
ustu matsfyrirtækja heims, sem að
sjálfsögðu líta fram hjá málflutningi
manna eins og Ágústs Ólafs Ágústs-
sonar við mat sitt á stöðu ríkissjóðs.
Að lokum mætti spyrja þingmann-
inn – hvernig hefur verið hægt að
lækka skatta svo um munar, borga
skuldir ríkissjóðs í stórum stíl og
greiða inn á framtíðarlífeyr-
isskuldbindingar ríkisins ef umfram-
keyrslan hjá ríkissjóði og óstjórnin
hefur verið sú sem hann heldur fram?
Það sjá það allir að „fínpússning“ og
„eftir-á stimplar“ eru aðferðir og tæki
sem þingmaðurinn sjálfur hefur hugs-
að upp.
Villandi málflutningur
Samfylkingarinnar
Ragnheiður Elín Árnadóttir
svarar Ágúst Ólafi Ágústssyni ’… er niðurstaðan sú aðyfir tímabilið í heild er
uppsafnaður tekju-
afgangur ríkissjóðs, af-
gangurinn af raunveru-
legum rekstri ríkissjóðs,
samtals um 95 millj-
arðar króna.‘
Ragnheiður Elín
Árnadóttir
Höfundur er aðstoðarmaður
fjármálaráðherra.
BREYTINGA er þörf á núverandi
skattakerfi og er í mörg horn að líta í
þeim efnum. Eitt er það sjónarmið
sem mig langar að reifa hér í þessari
grein og lýtur það að
refsingu forsvarsmanna
félaga sem standa ekki
skil á vörsluskatti.
Það eru einkum tvær
ástæður fyrir því að
menn standa ekki í skil-
um á fyrrnefndum
skatti, annars vegar
eru menn hreint og
beint að svíkja undan
skatti og hins vegar eru
þeir sem telja sam-
viskusamlega fram en
tekst svo ekki að gera
upp skuld sína vegna
slakrar fjárhagsstöðu
eða annarra aðstæðna. Hvert manns-
barn sér muninn sem skilur þetta
tvennt að. Þeir sem eru sekir um hið
fyrrnefnda eru með ásetningi að
blekkja skattayfirvöld í auðg-
unarskyni og því sekir um glæp-
samlega athöfn. Hinir síðarnefndu
eru oftar en ekki fórnarlömb að-
stæðna, vankunnáttu eða reynslu-
leysis í viðskiptum eða hreinlega bara
óheppnir og hafa því á engan hátt
sýnt af sér hegðun sem þykir glæp-
samleg. Um þennan mun þarf engun
blöðum að fletta. Íslensk lög hins
vegar gera hér engan mun á og legg-
ur sömu refsingu fyrir bæði ofan-
greind tilvik.
Á síðasta þingi var lagt fram frum-
varp um breytingar á skattalögum
sem fól í sér breytingar þess efnis að
gera mun á refsingu þeirra sem með
ásetningi svíkja undan
skatti annars vegar og
þeirra sem ekki standa
skil vegna annarra
ástæðna hins vegar.
Var þverpólitísk sam-
staða um þetta frum-
varp og komu þing-
menn úr öllum flokkum
að samningu þess. Því
miður var þetta mál lát-
ið víkja fyrir hama-
ganginum í kringum
fjölmiðlalögin, eins og
svo mörg önnur frum-
vörp, og var því ekki
hægt að klára það í
gegnum þingið.
Það fer gegn réttlætiskennd al-
þýðu manna að þeir sem hafa hvorki
sýnt af sér ásetning né hegðun, sem
almennt fer ekki gegn almennings
áliti, skuli vera fangelsaðir og refsað
harkalega fyrir það sem oft virðist
eingöngu vera annaðhvort óheppni
eða vankunátta í fyrirtækjarekstri.
Þessir menn eru settir við sama borð
og skattsvikarar jafnvel þótt reg-
inmunur sé á bak við hin refsiverðu
athæfi eins og fram hefur komið hér
á undan.
Menn eru oft að berjast til að
halda lífi í fyrirtækjum sínum og eiga
oftar en ekki aleiguna undir, búnir að
veðsetja húsið og allt hvað eina.
Menn eygja betri tíma og reyna því
að halda fyrirtækjunum gangandi en
án árangurs. Oft láta menn líka laun
starfsmanna sinna ganga fyrir og
finnst mér það öllu heiðvirðara því
hinn almenni launþegi á engan veg-
inn eins auðvelt með að sækja
ógreidd laun úr gjaldþrota félagi eins
og ríkið að sækja vangoldna skatta.
Ríkið er nefnilega sá aðili sem
hvað auðveldast á með að knýja fram
skil skulda sinna og því skil ég ekki
af hverju nauðsynlegt er að beita
saklausa menn sama harðræði og
ótínda skattsvikara.
Það er einlæg von mín að þetta
löngu tímabæra réttlætismál verði
tekið aftur upp á þinginu í haust og
fái meðbyr því þetta er ekki pólitískt
mál heldur málefni sem varðar hug-
myndir okkar um það réttlæti sem
við viljum búa við.
Skattsvik
Lárus Sigurður Lárusson
skrifar um skattamál ’Það er einlæg von mínað þetta löngu tímabæra
réttlætismál verði tekið
aftur upp á þinginu í
haust …‘
Lárus Sigurður
Lárusson
Höfundur er laganemi við HR
og situr í stjórn SUF.