Morgunblaðið - 08.11.2004, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 8. NÓVEMBER 2004 23
UMRÆÐAN
MARKMIÐ þess-
arar greinar er að
vekja athygli á búsetu-
málum geðfatlaðra.
Í lögum um málefni
fatlaðra frá 1992 segir
að markmið laganna sé
að tryggja fötluðum
jafnrétti og sambæri-
leg lífsskilyrði og öðr-
um.
Sumir geðsjúkdómar geta haft
ófyrirséðar afleiðingar fyrir viðkom-
andi einstakling, sem ef til vill á við at-
vinnuleysi, fjárhagserfiðleika og hús-
næðisvanda að stríða. Að hafa ekki
fasta búsetu veldur öryggisleysi, sem
þá leiðir til erfiðleika við að einbeita
sér að úrlausn annarra mála.
Það er kostnaðarsamt og hvorki í
anda mannréttinda né getur talist til
lífsgæða að dvelja langdvölum á
sjúkrastofnun. Búseta geðfatlaðra
þarf að miðast við færni þeirra.
Jafnrétti í orði
Geðfötluðum sem búa á langlegu-
deildum LSH hafa ekki verið tryggð
sambærileg lífskjör á við aðra. Þeir
ráða ekki sínum málum sjálfir en
verða að aðlaga sig aðstæðum og
hefðum sem þar ríkja. Greiðslur
Tryggingastofnunar til þeirra falla
niður eftir ákveðinn tíma og þá fá þeir
einungis vasapeninga sem eru kr.
21.000,- á mánuði. Þeir fá ekki aldurs-
tengda hækkun grunnlífeyris né aðra
bótaþætti, s.s. orlofs- eða jólauppbót.
Þeir fá matinn sendan frá eldhúsi
LSH og þeir hafa ekki val um hvað
þeir borða hverju sinni. Vegna lítilla
fjárráða eru þeir háðir sjúkrastofn-
uninni með afþreyingu. Þetta dregur
úr frumkvæði og takmarkar vald yfir
eigin lífi. Geðfatlaðir á langlegu-
deildum lifa lífi sem þeir velja sér ekki
sjálfir. Þeir eiga sér allir von um öðru-
vísi líf. Sú von deyr aldrei. Við eigum
að bera virðingu fyrir vonum þeirra,
óskum, þrám og þörfum.
Opinberir aðilar eru með mismun-
andi búsetu, eins og félagslegar íbúð-
ir, sambýli, áfangastaði og vistheimili.
Það dugar því miður ekki og biðlistar
lengjast og fólk með geðrænan vanda
mætir ekki forgangi hvað húsnæði
varðar. Það er erfitt fyrir viðkomandi
einstaklinga að bíða í mánuði og jafn-
vel ár/áratugi eftir úrræðum. Grein-
argerðir og kynningar til viðkomandi
stofnana hafa lítið að segja. Þeir ein-
staklingar sem um ræðir þurfa þjón-
ustu, en hvers vegna reynist svo erfitt
að koma til móts við þá?
Hvar er ábyrgðin?
Félagsráðgjafar meta og greina fé-
lagslega stöðu þeirra einstaklinga
sem leita aðstoðar á geðdeild til þess
að leita leiða til þess að skapa þeim
sem eiga við geðfötlun að stríða, skil-
yrði til þess að lifa eðlilegu lífi. Al-
mennt má telja að eðlilegt líf sé í því
fólgið að hafa bústað, atvinnu, fé-
lagsleg tengsl og yfirráð yfir eigin lífi.
Við álítum að félagsleg færni sé mik-
ilvægur hluti geðheilbrigðis.
Hugmyndir hafa verið reifaðar um
tvö hús í Reykjavík sem sambýli fyrir
geðfatlaða. Félagsmálaráðuneytinu
og Svæðisskrifstofu málefna fatlaðra í
Reykjavík gefst kostur á að fá þessi
hús til að stofna þar sambýli fyrir geð-
fatlaða sem nú eru vistaðir á lang-
legudeildum innan geðsviðs LSH og
áætlað að Svæðisskrifstofa sjái um
rekstur þeirra. Ráðuneytin hafa ekki
komið sér saman um hvar ábyrgðin á
þessum hópi liggur, hvort geðfatlaðir
séu mál heilbrigðis- eða félagsmála-
ráðuneytis og þeir lenda á milli. Hlið-
stætt á sér stað hjá Félagsþjónustu
sveitarfélaga og Svæðisskrifstofum
um málefna fatlaðra. Heilbrigðisráðu-
neyti og félagsmálaráðuneyti eiga að
axla ábyrgð á málefnum geðfatlaðra í
sameiningu. Vinna að búsetumálum
hefur verið erfið vegna þess hve áð-
urnefndar stofnanir eiga erfitt með að
ákveða hver á að greiða fyrir þjónustu
við geðfatlaða og hver beri ábyrgð.
Það þarf að verða stefnubreyting í
málefnum geðfatlaðra og ekki síst
hugarfarsbreyting gagnvart þeim hjá
stjórnvöldum.
Reknar hafa verið þjónustuíbúðir
af Svæðisskrifstofu málefna fatlaðra í
Reykjavík fyrir geðfatlaða sem voru
áður á einni af langlegudeildum Geð-
sviðs LSH. Það hefur sýnt sig að
þetta framtak frá Svæðisskrifstofu
hefur tryggt þessu fólki aukin lífs-
gæði. Eftir flutning af langlegudeild í
þessar íbúðir ráða þeir meiru um sín
mál og fá örorkubætur óskertar.
Ýmislegt má betur fara ef ná á
markmiðum laga um málefni fatlaðra;
að tryggja geðfötluðum sambærileg
lífskjör á við aðra þjóðfélagsþegna.
Brýnt er að aðlaga búsetu og þjón-
ustu þörfum einstaklinga með sér-
þarfir í mun ríkara mæli en gert hefur
verið fram að þessu og þeir hafi sjálfir
áhrif í sínum málum. Með því yrði
stefnt að betri endurhæfingu og meiri
lífsgæðum þeirra. Ef aukið fjármagn
yrði sett í málefni geðfatlaðra myndi
það leysa þann vanda sem margir ein-
staklingar búa við á langlegudeildum
geðsviðs LSH í dag og til lengri tíma
litið myndi það skila sér í auknum
sparnaði og meiri lífsgæðum. Það er
réttur geðfatlaðra að eignast eigið
heimili og hljóta ekki þau örlög að
vistast á geðdeildum til langframa.
Samfélagið þarf að tryggja þær
bjargir sem eiga að vera fyrir hendi
til að mæta þörfum einstaklinga með
geðrænan vanda og það þarf að vera
alveg ljóst hvar ábyrgðin liggur,
ábyrgðin á þjónustu við geðfatlaða,
sem skýrt er kveðið á um í lögum.
Búsetumál geðfatl-
aðra ábyrgð hvers?
Sveinbjörg Júlía
Svavarsdóttir og
Björg Karlsdóttir
fjalla um málefni
geðfatlaðra
Sveinbjörg Júlía
Svavarsdóttir
’Eftir flutning af lang-legudeild í þessar íbúðir
ráða þeir meiru um sín
mál og fá örorkubætur
óskertar.‘
Sveinbjörg Júlía er forstöðufélags-
ráðgjafi geðsviðs LSH.
Netfang: sveinbsv@landspitali.is
Björg er yfirfélagsráðgjafi endurhæf-
ingar geðsviðs LSH.
Netfang: bjorgkar@landspitali.is
Björg
Karlsdóttir
Viðhald fasteigna
– fjármögnun, framkvæmd og eftirfylgni
Hægt er að velja milli tveggja dagsetninga:
Miðvikudagurinn 10. nóvember kl. 17.30–19.oo
Fimmtudagurinn 11. nóvember kl. 20.00–21.30
Fyrirlesarar
Jón Viðar Guðjónsson, verkfræðistofunni Línuhönnun
Guðmundur Pétursson, ÍAV þjónustu
Marteinn M. Guðgeirsson, Íslandsbanka
Skráning í síma 440 4000 og á kynningarfundur@isb.is.
Aðgangur ókeypis meðan húsrúm leyfir
Hlökkum til að sjá þig
Íslandsbanki býður forsvarsmönnum húsfélaga til
kynningarfundar um viðhaldsmál og fjármögnun
í húsnæði bankans að Kirkjusandi.