Sunnudagsblaðið - 20.06.1965, Blaðsíða 9
harðasta
Nú eru demantar slípaðir í vélum eins og þeirri, sem sést hér á myndinni. Fyrst hafa þeir þó verið gróf-
slipaðir í höndum, demantur með demanti
Demantar eru kolefni, sem hefur kristallazt víð
snögga kólnun og mikinn þrýsting. Þeir hafa orðið
til fyrir mörgum milljónum ára, en ýmislegt jarð-
lagarask hefur sums staðar flutt þá upp undir yfir-
horð jarðar. Oft finnast demantar t. d. í gígum eða
kolanámum. Hver kristall í demanti er örsmár og
slípunin mtðar að því, að fá íram eins mikið glit
og hægt er af liverjum einasta kristali. Það þarf
því að athuga vandlega kristallagerð hvers einasta
steins, áður en hann er slípaður. En strax og fyrsti
flöturinn hefur verið lagður, verður ekki aftur snúið.
Það er sagt, að einu sinni hafi ungur demanta-
slípari í Antwerpen deilt við húsbónda sinn um,
hvernig fara skyldi með sérstaklega fallegan óslíp-
aðan demant. Deilan magnaðist og varð talsvert
heit, en loks lét húsbóndinn undan og sagði: — Jæja,
hafðu það eins og þú vilt. En ef þér mistekst áttu
ekki afturkvæmt í demantabransann. — Slíparinn
lét þetta hins vegar ekki hræða sig, heldur slípaði
steininn eftir sínu eigin höfði, og fyrir þennan stein
fékkst síðan of fjár — helmingi meira en húsbónd-
inn hafði gert ráð fyrir.
IÐNAÐARDEMANTAK, sem oftast eru úrgangur,
écmantar óhæfir til að verða gimsteinar, eru hafðir
í mörg mjög nauðsynleg tæki. Sú verksmiöja er
naumast til, að ekki séu notaðir þar demantar af
einhverju tagi. Demantar érU iiauucsa
efni, sem til er, og þeirra hluta vegna til margs
nytsamlegir.
Borar, sem notaðir eru til að leita að olíu eða
heitu vatni, eru með demantsoddi, svo að þeir geti
unnið á hörðustu bergtegundum. Demantar eru
einnig notaðir í margar vélar, einkum til nákvæmn-
isvinnu, og þeir eru til, sem segja, að demantar
hafi verið áhrifamesta vopn bandamanna í síðari
heimsstyrjöldinni, og er þá kjarnorkusprengjan, sem
varpað var á Hirósjíma, ekki undamskilin.
Þessi síðasta staðhæfing þarf frekari útlistunar
við. Öll stríðsárin drógu Bandaríkin að sér alla þá
demanta, sem þau komust yfir. Þessir demantar
voru notaðir í ýmisleg nákvæmnistæki, sem þurfti
til hergagnaframleiðslu, en sú framleiðsla hefði óhjá-
kvæmilega tafizt, hefði nægilegt magn demanta ekki
verið fyrir hendi. Hitler fékk hins vegar aldi'01 nægi-
legt magn af demöntum, og það er ein af mörgum
orsökum þess, að hergagnaframleiðsla Þýzklands
dróst aftur úr, þegar leið á styrjöldina. Til að ráða
bót á þessu varði Hitler stórfé til að finna aðferðir
til að framleiða demanta í verksmiðjum. Þær til-
raunir tókust ekki, fyrr en of seint. Þá voru banda-
menn þegar komnir að því að gjörsigra Þýzkaland,
svo að uppfinningin hafði enga verulega þýðingu þá.
Nú eru gervidemantar þó mikið notaðir til iðn-
aðarþarfa. Slikir tilbúnir demantar hafa jafnmikla
ALh'ÝÐUBLAEÚB - SUtfNWAGSÉÍAb 449