Sunnudagsblaðið - 15.05.1966, Blaðsíða 10

og próventumanna og kvenna.
Raðir þessa fólks hafa þynnzt
þetta „Svarta dauða ár,” því síð-
ar segir í annálum 1403: Item it
sama ár eyddi staðinn í Þykkva-
bæ þrisvar af mannfólki, svo ekki
voru eftir nema tveir bræður,
er heima voru, og einn húskarl
staðarins og hann bar matinn
fvrir þá og þá er til komu.
Árið 1405 sigla þeir á sama
skipi Björn Jórsalafari og Vilkin
Skálhoitsbiskup og með honum
bi'óðir Jón Hallíreðarson. Hafa
þessir menn verið nýbúnir að
sitja brúðkaup Kristínar, dóttur
Björns jórsalafára og Þorleifs
Árnasonar í Viðey. Vilkin deyr í
Björgyn í Noregi, en bróðir Jón
hefur verið vígður til ábóta í
Þykkvabæ þetta ár og reist stað-
inn úr kalda koli eftir pláguna.
Jón hafði hér mikil völd, var
officialis Hólaþiskupsdæmis að
mínnsta kosti 1414—15: hann átti
í siglingum og gæti það bent til
að hann hafi verið útlendur
< norskur eða danskur) að ætt-
erni og komið hingað með Vilkin
biskupi, sem var danskur að ætt
og áður príor í klaustri.
Árið 1422, segir í annálum,
komu þeir út Balthasar og herra
Hannis Pálsson í Vestmannaeyj-
um og gengu þar á land. En herra
Jón ábóti Hallfreðarson, er með
þeim sigldi hingað, vildi eigi á
land ganga, heldur fylgja skip-
inu á land í Þerneyjarsundi, eftir
því sem ráð var fyrir gert. Varð
honum þess eigi auðið, því að
skipið lét út og sást enginn urm-
ull til þess síðan, svo menn hafi
sanna fregn af, né til neins þess
er á var.
Jón Þorfinnsson er ábóti í
Þykkvabæ fyrir 1427 og fram yfir
1440, dáinn fyrir 1448. Var hann
jafnframt officialis Hólabiskups-
dæmis 1427 og líklega til þess að
Jón Vilhjálmsson biskup tók við
um 1430. Ábótarnir í Þykkvabæ
eru hálfgerðir vísibiskupar á Hól-
um þessi ár á öndverðri 15. öld.
Kolbeinn er nefndur ábóti í
Veri 1448; hann lét dæma klaustr-
inu hálfa Dvrbólaey. Dómsbréf
Jóns offioialis Jónssonar er gert
8. maí 1449 um eignarrétt Þykkva-
bæjarklausturs til Dyrhólaeyjar í
Mýrdal. Bárður Auðunarson er
ábóti 1461 — 92. Kemur við bréf
1470 og 1490; þá kaupir hann hálfa
Eystri-Ása af Kirkjubæjarklausti.
Guðmundur Sveinsson verður á-
bóti um 1495, þegar plágan síðari
gekk yfir landið, en ekki kemur
hann mikið við skjöl, svo vitað
sé; getið er þó um, að hahn deildi
við Þorstein nokkurn Arason um
óleyfða hrossa brúkun.* Guðmund-
ur gæti hafa verið ábóti til 1506,
en þá verður Narfi Jónsson líkl.
Narfasonar Sveinssonar ábóti og er
þar til 1509. Hann kemur fyrst við
skjöl 1488, kirkjuprestur í Skál-
holti eigi síður en 1492, nefndur
offisiales 1943, priör að Skriðu í
Fljótsdal 1495, sá fyrsti þar, án
efa mjög handgenginn Stefáni
Jónssyni Skálholtsbiskupi 1493 —
1518. Príor er Narfi á Skriðu til
1506 og hefur mótað þar hið unga
klaustur, en nú tekur hann tignara
embætti, ábótaembættið í Þykkva-
bæ.
Árni Steinmóðsson er ábóti frá
því um 1515 til æviloka 1520. Fað-
ir hans var Steinmóður Þorvarðs-
son Steinmóðssonar ábóta- í Viðey
(d. 1481) Bárðarsonar. Líklega
mætur maður sem langafi hans
Steinmóður ábóti.
Kollgrímur (Kolgrímur) Koð-
ránsson er ábóti í Þykkvabæ 1523
—26. Er hann nefndur officiales
eystra um 1500, fékk Valþjófs-
staði 1502, síðar Vallanes 1514.
Hann hefur verið austfirzkur
hefðarklerkur og vinur mikill Ög-
mundar biskups Pálssonar, sem tók
son hans að sér og gerði að sveini
sínum. Var það Eyjólfur, sem var
hinn mesti ribbaldi og lenti í vígs-
máli.
Seinasti ábótinn í Þykkvabæ var
Sigvarður Halldórsson 1527—48,
gæti verið af ætt Sigvalda lang-
lífs. Ögmundur biskup í Skálholti
kærði hann, að hann liefði sett
sig fyrir vald kirkjunnar og bisk-
ups. Sýnir það mikið sjálfræði á-
bóta, en þetta jafnaðist og lét
Ögmundur Sigvarð vígja fyrir sig
príor til Skriðu 1534. Sigvarður
var vel metinn hefðarklerkur og
líklega nokkuð virðingagjarn. Var
hann kosinn til biskups af katólsk-
* Dómur 17. maí 1496 um hesta-
reið og hestahald fyrir Þykkva-
bæjarklaustrið.
um mönnum í Skálholtsbiskups-
dæmi 1548 eftir dauða Gizurar
biskups, fór til Danmerkur, en
fékk eigi biskupsvígslu. Hann var
að síðustu snúinn til Lútherstrúar
og andaðist erlendis.
Þessir eru nefndir bræður að
Þykkvabæ á dögum Sigvarðar:
Jón Árnason, Jón Oddson, Magnús,
Jón Grímsson og Sæmundur, alls 5
Jarðir i eigu klaustursins eru tald-
ar 47.
Meiri og bjartari trúarljómi
stendur af Þykkvabæjarklaustri en
öðrum íslenzkum klaustrum. Fyr-
irmyndar regluhald Þorláks helga
Þórhallssonar þar og fagur lffhað-
ur kanoka, síðan helgi hans og
nafna hans Þorláks helga Lofts-
sonar, trúarkveðskapur Gamla
kanoka og bróður Eysteins Ás-
grímssonar, kirkjustjórn Brands
ábóta ásamt lærdómi og skóla-
haldi, röggsemi Runólfs ábóta
Sigmundsönar í stáðarmálutn og
kirkjuhaldi, ritstörf mikil stund-
uð þar í trúarlegum efnum; helgi
kvæðin Jónsdrápa postula, Harm
sól og Lilja vafalaust öll ort þar í
næði klausturklefanna.
Þar eru ritaðar Gyðinga saga
og Alexanders saga Brands ábóta
og Áeústínus saga Runólfs ábóta.
Kirkjulög og réttur hefur verið
þar mikið stundaður. Þaðan kemur
úr skóla Staða-Ámi, eins og áður
er getið, en hann Setti nýjan
kristni rétt 1275; efni hans hefur
án efa verið mikið rætt innan
klausturveggjanna í Veri.
Þjóðlegar menntir hafa verið
þar í miklum blóma og orðað hef-
ur verið, að þar séu ritaðar ís-
lehdinga sögur: Hrafnkels saga,
Njáls saga og Svínfellinga saga,
þó ekkert verði um það fullyrt.
Vér skulum ljúka þessu spjalli um
ábótana í Þykkvabæ með versi úr
I.ilju Eysteins munks:
Rödd engilsins kvenmann kvaddi,
kvadda af engli drottinn gladdi,
gladdist mær þá frelsarann fæddi,
fæddan sveininn reifum klæddi,
klæddan með sér löngum leiddi,
leiddur af móður faðminn breiddi,
breiddar á krossinn guma græddi,
græddi hann oss er helstríð mæddi
Hér verður að lokum innsettur
tii giöggvunar máldagi Þykkva-
298 SUNNUDAGSBLAB — ALÞÝÐUBLAÐIO