Sunnudagsblaðið - 15.05.1966, Blaðsíða 8

stjórnsemi lians og friðarvilja.
Mjög hafði hann stillt deilur
manna um sína daga. Sonur
Brands var Þorsteinn á Kálfafelli.
Runólfur Sigmundsson, 1264—
1307, eftirmaður Brands, mun
hafa lengst setið í ábótasætinu í
Þykkvabæ, 43 ár, líkt og samtíða
ábótar hans, Ólafur ábóti á
Helgafelli (d. 1302), ábóti 44 ár,
og Runólfur ábóti í Viðey, ábóti
43 ár (d. 1299), sem báðir voru
lengst ábótar í sínum klaustrum.
Runólfur í Þykkvabæ var af Svín-
fellingakyni, bróðurson Brands á-
bóta. Lét Brandur lærimeistari
hans niikið af iðni hans. Gerðist
hann og rithöfundur og skrifaði
sögu af heilögum Ágústíni og ef
til vilJ margt annað; liann er ekki
ólíklegur höfundur Svínfellinga-
sögu. í staðarmálum fór hann tíð-
um erindagjörða Árna Þorláks-
sonar Skálholtsbiskups og var
hans önnur hönd í þeim málum,
er þá risu með endurnýjuðum
krafti, og þótti Runólfur ábóti
ekki gæta síðar réttinda kirkj-
unnar en biskup sjálfur.
Runóll'ur var officialis 1288—
91 og síðar aftur eftir dauða
biskups, 1298.
Loðmundur hét ábóti í Þykkva-
bæ 1307 — 14 eða um það bil sjö
ár.
Þoriákur Loftsson, kallaður
helgi, er ábóti í Þykkvabæ 1314
—54. Máldagi Þykkvabæjarklaust-
urs var gerður af Jóni Indriða-
syni Skálholtsbiskupi 1440, á dög-
um Þoriáks ábóta og bróður Ey-
steins, og gefur góða innsýn í
búnað klausturs og kirkju.
Þá éru talin þar; 23 sængur-
klæði, beðir 30, hægindi 9, ábreið-
ur 8, blæjur 3 og hægindisver.
Tjöld eru umhverfis skála, ábóta-
stofu, og matstofa bræðra og 4
sængur tjaldaðar, (án efa ætlað-
ar gestum og höfðingjum). Þá eru
tjöid um •miklustofu og önnur
postulatjöld, hin þriðju fánýt. —
Paílklæði umhverfis miklustofu
og ábótastofu. Húsakynni hafa ver-
ið hlýleg og vel tjöiduð; hér
nefndar 4 vistarverur; Mikla
stofa. ábótastofa, matstofa bræðra
og skáji. í klausttirkirkjunni er
eftirfarandi: 30 höklar, 29 kápur,
messukl. 30, sloppar 11, 19 dalmat-
íkur, 11 glitaðir dúkar, altaris-
klæði 9 með dúkum, brúnum og
fordúkum, kaleikar 7 m. 2 gylltum.
Krossaeign, 2 smelltir (emailerað-
ir), 1 messings (koparkross), 3
krossar með steindum myndum;
corporalia 7, 3 textar, dýrlinga-
líkneskjur (skriftir) þessar; 2
Maríuskriftir, 1 Maríu Magdalenu
skrift, Þorláks skrift og Jóns skír-
ara skrift. Skrín undir helga dóma,
3 bagalar, 7 klukkur, 3 bjöllur.
Þorlákur var sonur Lofts Helga-
sonar, bróöur Árna Skálholts-
biskups (d. 1320). Iljá honum
hefur Þorlákur numið. Móðir lians
var Borghildur, dóttir Eyjólfs
ofsa Þorsteinssonar og Þuríðar
Sturludóttur á Sauðafelli Sig-
hvatssonar. Loftur var ráðsmað-
ur í Skálholti og mikill vinur
Staða-Árna. Hann varð síðar
kanoki í Þykkvabæ. Voru bæði
foreldri Þorláks hin ættstærstu,
en oisinn hefur eklri komið fram
í Þorláki.
Þorlákur hafði þegar forstöðu
klaustursins á seinustu árum Loð-
mundar ábóta, en tók við því að
fullu við dauða hans. Um þetta
leyti var Lárentíus Kálfsson, síð-
ar Hólabiskup, um 12 mánuði í
Þykkvabæ og hélt þar skóla og
kenndi mörgum klerkum og
bræðrum. Þar á meðal er nefnd-
ur lærisveinn Lárentíusar Run-
ólfur, er kallaður var amina (sál)
að skólanafni; mun það hafa ver-
ið siður að gefa klerkum annað
nafn en skírnarnafn í skólum.
Ekki er ólíklegt að Þorlákur
hafi haldið áfram skólahaldi á
staðnum. En bræður klaustursins
gerðust honum mjög óhlýðnir
svo hann hafði mæ'ðu mikla og
vanda af. Er svo sagt í Lögmanns-
annál 1343: að Jón Sigurðsson
Skálholtsbiskup hafi látið taka
tvo bræður klaustursins, Ásgrím
og Eystein; var annar þeirra sett-
ur í tájárn, en hinn í hálsjárn.
í Flateyjarannál eru bræðurn-
ir, sem börðu á Þorláki ábóta
taldir: Arngrímur, Eysteinn og
Magnús, og er sagt, að þeir yrðu
berir að barneignum og saurlífi.
Árið áður hafði Þorlákur orðið
að flýja klaustrið, en þeim bræðr-
um var gefið að sök, að þeir
hefðu barið Þorlák ábóta. Eysteinn
þessi er enginn annar en sjálfur
Eysteinn kanúki Ásgrímsson, sem
orti Lilju, hið yndisfagra helgi-
kvæði, sem allir vildu kveðið hafa,
frægasta skáld íslendinga á 14.
öld. Hann dó í Helgasetri, klaustri
í Noregi 1363.
Eysteinn var visitator Niðaróss-
biskups hér á landi. Hefur nafn
Eysteins ekki sízt brugðið ljóma
skáidskapar og trúarhita yfir
klaustrið í Veri í augum landa
hans, þó samtíð hans og höfð-
ingjar hafi án efa talið hann
ribbaldn og brotamann fyrir gúði
og mönnum.
Auk Þorláks átti liann í rimmu
við Gyrði ívarsson Skálholtsbisk-
up, er var norskur og á Lilja að
hafa veriö ort í iðrun vegna brota
hans við biskup, sem hann orti
níð ,um; liitt er annað mál, að
hagsmunir Skálholtsbiskups og
munksins ,frá Þykkvabæ, visitator
erkibiskupsins í Niðarósi, voru
geróiíídf og margt getað orðið
deiluefni.
Þorlákur ábóti liefur vefið
gegn maður, hvað svo sem höf-
uðskáld Íslendinga hefur haft á
móti honum. Hann var skipaður
af erkibiskupi í Niðarósi að dæma
í Möðruvallaklausturmálum milli
Hólabiskups og bræðra þar. Helgi
hlaut Þorlákur ábóti lijá samtíð-
armönnum sínum; sýnir það
vammleysi hans, göfugt líferni og
mannkosti. Voru bein hans tekin
upp 1360 og hafa prýtt klaustur-
kirkjuna í Þykkvabæ sem helgur
dómur, en kanúkar þar sungið
honum lof og prís.
Eyjólfur Pálsson er ábóti í Veri
1354—77, talinn sonur Páls
Oddssonar, riddara Þorvarðssonar
af Svínfellingaætt, sá 4. ábóti
þar af þeirri ætt.
Árið 1378 er til vígður Runólf-
ur Magnússon og er þar til 1403
og deyr í manndauðaárinu mikla
í Svarta dauða, og sex bræður, en
aðrir sex lifðu eftir, eins og seg-
ir í annálum. Sést hér, að bræð-
ur eru tólf talsins í klaustrinu, en
það er viðurkennd tala bræðra í
klaustrum að kirkjulögum, auk
þess var ábótinn. Þá hafa verið
á staðnum messusöngsmenn
(prestar), djáknar og aðrir vígð-
ir menn, auk leikbræðra, sem biðu
upptöku í samfélag kanúkanna,
skólasveinar, ef skóli hefur verið
haldinn, þá fjöldi þjónustufólks
2gg SUNNUDAGSBLAÐ - ALÞÝÐUBLAÐIÐ